Sửa đổi Hiến pháp: hướng tới đề cao trách nhiệm của chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh

Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành trung ương Đảng khóa IX nêu rõ: Những cơ quan, đơn vị có sai phạm gây hậu quả nghiêm trọng thì người đứng đầu cơ quan, đơn vị đó dù không trực tiếp vi phạm cũng phải chịu trách nhiệm và hình thức kỷ luật thích hợp. Đối với cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (cấp tỉnh) - cấp trực tiếp quan hệ và chịu sự chỉ đạo của chính quyền trung ương1; trực tiếp quản lý toàn bộ hoạt động kinh tế, văn hoá và đời sống...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sửa đổi Hiến pháp: hướng tới đề cao trách nhiệm của chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh Sửa đổi Hiến pháp: hướng tới đề cao trách nhiệm của chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành trung ương Đảng khóa IXnêu rõ: Những cơ quan, đơn vị có sai phạm gây hậu quả nghiêm trọng thìngười đứng đầu cơ quan, đơn vị đó dù không trực tiếp vi phạm cũng phảichịu trách nhiệm và hình thức kỷ luật thích hợp. Đối với cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (cấp tỉnh) - cấp trực tiếp quanhệ và chịu sự chỉ đạo của chính quyền trung ương1; trực tiếp quản lý toàn bộ hoạtđộng kinh tế, văn hoá và đời sống nhân dân trên một địa bàn dân cư rộng lớn,phức tạp2 - trách nhiệm và xét trách nhiệm của người đứng đầu Ủy ban nhân dân(UBND) cấp tỉnh là vấn đề quan trọng, phải xuất phát từ các nguyên tắc ghi trongHiến pháp. Bài viết nêu ra một số đề xuất khi sửa đổi Hiến pháp về nội dung này. 1. Quy định của Hiến pháp và các văn bản pháp luật khác về trách nhiệmcủa người đứng đầu Ủy ban nhân dân tỉnh Hiến pháp 1992, sửa đổi, bổ sung năm 2001 (Hiến pháp 1992) 3 quy định“UBND do Hội đồng nhân dân (HĐND) bầu là cơ quan chấp hành của HĐND,cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm chấp h ành Hiếnpháp, luật, các văn bản của các cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết củaHĐND”4 và “UBND trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do pháp luật quy định,ra quyết định, chỉ thị và kiểm tra việc thi hành những văn bản đó. Chủ tịchUBND lãnh đạo, điều hành hoạt động của UBND”5. Liên quan đến trách nhiệm của Chủ tịch UBND tỉnh, Hiến pháp quy định: Thủtướng có quyền “…miễn nhiệm, điều động, cách chức Chủ tịch, các Phó Chủ tịchUBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương”6. Các Hiến pháp trước đó (Hiến pháp 1946, Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980)cũng quy định: UBND tỉnh/Ủy ban hành chính tỉnh là cơ quan do HĐND tỉnh bầura, và chịu trách nhiệm trước HĐND về những hoạt động ở địa phương. Nhưngtrách nhiệm của UBND cấp tỉnh/Ủy ban hành chính tỉnh trước HĐND cấp tỉnh vẫnlà trách nhiệm chung chung, chưa cụ thể. Quy định về trách nhiệm của người đứng đầu (hoặc các nhân viên hành chính)của UBND cấp tỉnh/Ủy ban hành chính tỉnh trước cơ quan hành chính cấp trên làChính phủ/Hội đồng Chính phủ/Hội đồng Bộ trưởng có một số thay đổi qua từngbản Hiến pháp nhất định, nhưng vẫn chưa rõ ràng, cụ thể và khó áp dụng. Hiến pháp 1946 quy định: HĐND tỉnh,… cử ra Uỷ ban hành chính7, “Uỷ banhành chính chịu trách nhiệm đối với cấp trên và đối với HĐND địa phươngmình”8. Chính phủ có quyền “bổ nhiệm hoặc cách chức các nhân viên trong các cơquan hành chính hoặc chuyên môn”9. “Nhân viên HĐND và Uỷ ban hành chính cóthể bị bãi miễn”10. Hiến pháp 1959 tiếp tục khẳng định “HĐND bầu ra Uỷ ban h ành chính và cóquyền bãi miễn các thành viên của Uỷ ban hành chính”11. Hội đồng Chính phủ l àcơ quan “thống nhất lãnh đạo công tác của Uỷ ban hành chính các cấp”12 và cóquyền “bổ nhiệm và bãi miễn các nhân viên cơ quan nhà nước theo quy định củapháp luật”13. Hiến pháp 1980 quy định HĐND có quyền “bầu và bãi miễn các thành viên củaUỷ ban nhân dân…”14 nhưng chỉ quy định Hội đồng Bộ tr ưởng có quyền “lãnhđạo UBND các cấp”15, trong đó có UBND tỉnh và người đứng đầu UBND tỉnh. Hiến pháp 1992 và các bản hiến pháp trong lịch sử lập hiến Việt Nam đã quyđịnh trách nhiệm của UBND tỉnh/Ủy ban hành chính tỉnh trước cơ quan bầu ra/cửra mình và đồng thời cũng chịu trách nhiệm tr ước Chính phủ/Hội đồng Chính phủhoặc Hội đồng Bộ trưởng, nhưng các quy định còn chung chung, chưa cụ thể;chưa có sự tách bạch giữa cơ quan hành chính nhà nước cấp trên và HĐND cùngcấp trong việc xem xét trách nhiệm của Chủ tịch UBND tỉnh và chưa hình thànhcơ chế trong việc xem xét trách nhiệm của người đứng đầu UBND tỉnh đối vớimọi hoạt động chỉ đạo và điều hành trong phạm vi tỉnh. Để cụ thể hóa Hiến pháp, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức và hoạt độngcủa HĐND và UBND đã có quy định nhằm xác định trách nhiệm của UBND tỉnhtrước HĐND và trách nhiệm của Chính phủ trong việc xem xét trách nhiệm củaChủ tịch UBND tỉnh. Nhìn chung, quy định của Luật Tổ chức HĐND và UBND 1989, Luật Tổ chứcHĐND và UBND 1994, Pháp lệnh về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của HĐND vàUBND ở mỗi cấp (1996), Quy chế hoạt động của HĐND các cấp, Luật Tổ chứcHĐND và UBND 2003, Luật Tổ chức Chính phủ 1992, Luật Tổ chức Chính phủ2001 đều vẫn đang quy định một cách chung chung, nh ư UBND tỉnh do HĐNDtỉnh bầu ra, kết quả bầu thành viên của UBND tỉnh phải được Thủ tướng Chínhphủ phê chuẩn; UBND tỉnh chịu trách nhiệm và báo cáo công tác của UBND tỉnhtrước HĐND tỉnh, Ủy ban mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhân dân vàChính phủ16. HĐND tỉnh có quyền miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch, Phó Chủ tịch và cácthành viên khác của UBND tỉnh; giám sát hoạt động của UBND tỉnh (thông quabáo cáo của UBND tỉnh, thông qua trả lời chất vấn, xem xét văn bản quy phạmpháp luật của UBND tỉnh, thà ...