Tác động của biến đổi khí hậu đến phát triển nông nghiệp bền vững ở Tây Nguyên

Bài viết nêu lên Tây Nguyên đang đứng trước những thách thức phát triển nông nghiệp bền vững do tác động của biến đổi khí hậu. Để phát triển nông nghiệp bền vững, Tây Nguyên cần thực hiện nhiềugiải pháp như: bảo vệ và cân đối nguồn nước, điều chỉnh quy hoạch đất, tăng cường đa dạng sinh học, giảm thiểu mức phát thải nhà kính, mở rộng mô hình sản xuất nông nghiệp sạch.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của biến đổi khí hậu đến phát triển nông nghiệp bền vững ở Tây NguyênTác động của biến đổi khí hậu đến phát triểnnông nghiệp bền vững ở Tây NguyênBạch Hồng Việt1Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.Email: bachviet62@gmail.com1Nhận ngày 28 tháng 12 năm 2016. Chấp nhận đăng ngày 12 tháng 3 năm 2017.Tóm tắt: Hơn một thập kỷ qua, kinh tế Tây Nguyên có sự phát triển đáng kể, không chỉ tạo ra diệnmạo mới ở đô thị mà cả nông thôn. Có được thành tựu đó là do có sự đóng góp rất lớn của ngànhnông nghiệp. Tốc độ tăng trưởng nông nghiệp toàn vùng Tây Nguyên đạt khoảng 6%/năm. Tuynhiên, Tây Nguyên đang đứng trước những thách thức phát triển nông nghiệp bền vững do tácđộng của biến đổi khí hậu. Để phát triển nông nghiệp bền vững, Tây Nguyên cần thực hiện nhiềugiải pháp như: bảo vệ và cân đối nguồn nước, điều chỉnh quy hoạch đất, tăng cường đa dạng sinhhọc, giảm thiểu mức phát thải nhà kính, mở rộng mô hình sản xuất nông nghiệp sạch.Từ khóa: Phát triển nông nghiệp, biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, Tây Nguyên.Abstract: Over the past more than one decade, the economy of Tay Nguyen, or the CentralHighlands, has been significantly developed, creating a new countenance to not only its urban, butalso rural parts. This is attributed, in a large deal, to the local agriculture, which has the annualgrowth rate of around 6%. However, the region is now faced with challenges caused by climatechange against its sustainable agricultural development. For the sake of such way of development,Tay Nguyen needs to carry out various measures such as protection and balancing of the watersources, amendment of the land planning, enhancement of the biodiversity, reduction ofgreenhouse emissions, and expansion of the application of the clean agricultural production model.Keywords: Agricultural development, climate change, sustainable development, Tay Nguyen (theCentral Highlands).1. Mở đầuNhững năm gần đây, biến đổi khí hậu trởthành một trong những hiểm họa nghiêmtrọng, đe dọa sự phát triển bền vững củacon người. Biến đổi khí hậu tác động rõnhất, mạnh nhất đến đời sống dân cư, sảnxuất nông nghiệp, làm suy thoái đa dạngsinh học rừng, biển và tài nguyên nước. Báocáo của Ủy ban Liên chính phủ về biến đổikhí hậu (IPCC) cho biết, các hiện tượngthời tiết cực đoan có xu hướng gia tăng cảvề cường độ và tần suất, ảnh hưởng nghiêmtrọng đến hầu hết các quốc gia trên thế giới,25Khoa học xã hội Việt Nam, số 4 (113) - 2017trong đó có Việt Nam. Sự tác động trực tiếpvà mạnh mẽ của biến đổi khí hậu làm ảnhhưởng đến đời sống kinh tế - xã hội và môitrường của các vùng dân cư ở Việt Nam,trong đó có Tây Nguyên.Trong cơ cấu kinh tế của vùng TâyNguyên, nông nghiệp là ngành có tỷ trọnglớn, đóng góp trên 40% tổng sản phẩm quốcnội (GDP) của vùng. Những năm qua, biếnđổi khí hậu tác động không nhỏ đến sảnxuất nông nghiệp của Tây Nguyên. Bài viếttập trung phân tích tác động của biến đổikhí hậu đến phát triển nông nghiệp TâyNguyên, những ứng phó trong thời gian quavà thách thức phát triển nông nghiệp bềnvững trong thời gian tới.2. Tác động của biến đổi khí hậu và kếtquả phát triển nông nghiệp bền vững ởTây Nguyên2.1. Tác động của biến đổi khí hậu đếnnông nghiệp Tây NguyênTây Nguyên - vùng đất đỏ bazan màu mỡ,với nhiều ưu đãi thiên nhiên có tiềm năng,lợi thế cho phát triển, sản xuất nông nghiệptheo hướng chuyên canh. Tuy nhiên, cả vềkhách quan và chủ quan, nông nghiệp TâyNguyên đang đối mặt với những bất ổntrong phát triển bền vững. Ngoài yếu tố chủquan do con người tạo ra, một trong nhữngnguyên nhân khách quan chủ yếu dẫn đếntình trạng khô hạn, bão lũ, gây thiệt hạinặng cho sản xuất nông nghiệp cũng nhưđời sống của người dân Tây Nguyên là biếnđổi khí hậu.Thực tế cho thấy, biến đổi khí hậu đã tácđộng đến tất cả các yếu tố của môi trườngtự nhiên, môi trường xã hội và sức khỏe conngười. Mặc dù mức độ tác động của biến26đổi khí hậu có khác nhau giữa các vùngmiền, ở những thời gian khác nhau, nhưngtác động mạnh nhất và rõ nhất là trong sảnxuất nông nghiệp. Nông nghiệp là ngànhchịu tác động trực tiếp của biến đổi khí hậuthông qua hệ bức xạ mặt trời. Hiện tượngtrái đất nóng lên đã và đang làm thay đổicấu trúc mùa vụ của sản xuất nông nghiệp.Nhiệt độ tăng có thể dẫn đến sự biến mấtcủa một số loại cây á nhiệt đới, hoặc làmthay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi ở một sốvùng, theo đó sản lượng lương thực có hạtsẽ giảm ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.Trong khoảng 100 năm trở lại đây, nhiệt độấm lên toàn cầu trung bình tăng 0,740C.Báo cáo của Tổ chức Nông lương Liên HợpQuốc (FAO) cho biết, nếu nhiệt độ trái đấttăng khoảng 10C thì sản lượng lương thựcsẽ giảm khoảng 10%. Theo dự báo của cácnhà khoa học, nếu kịch bản xấu nhất xảy ra,đến năm 2050 sản lượng lương thực ở cácnước Châu Á có thể mất đến 50% (so vớisản lượng tiềm năng nếu không bị tác độngbởi biến đổi khí hậu) [4, tr.52,54].Biến đổi khí hậu đã tác động cả trực tiếpvà gián tiếp đến sản xuất nông nghiệp, gâyra những tổn thất lớn trong sản xuất và đờisống dân cư. Khi xuất hiện El Nino, thờitiết có thể ấm hơn, nhưng sự nguy hiểm là ởchỗ nó gây hạn hán liên tục và kéo dài, làmgiảm 20-25% lượng mưa trên phạm vi rộng.Sự thiếu hụt lượng mưa do ảnh hưởng củahiện tượng El Nino là nguyên nhân trực tiếpgây ra hạn hán gay gắt, thiếu nước trầmtrọng ở khu vực Tây Nguyên; nhiều diệntích gieo trồng không thể sản xuất do thiếunước. Hội nghị trực tuyến của Ban Chỉ đạovề phòng chống thiên tai bàn về ứng phóvới hạn hán, xâm mặn và ảnh hưởng củahiện tượng El Nino (ngày 31/10/2015) đãnêu rõ, đợt El Nino kéo dài nhất trong lịchsử khiến nhiệt độ tăng cao, lượng mưa ít,Bạch Hồng Việtgây thiếu nước trầm trọng. Năm 2015, hạnhán ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuấtnông nghiệp và đời sống dân cư, gần40.000ha đất nông nghiệ ...