Tác động của chiến tranh Việt Nam đối với việc Mĩ triển khai hoạt động 'Ngoại giao tam giác' với Liên Xô và Trung Quốc giai đoạn 1969-1972

Những cơ sở nào để chiến tranh Việt Nam có thể trở thành một nhân tố tác động tới việc triển khai hoạt động “ngoại giao tam giác” của Mĩ với Liên Xô và Trung Quốc trong giai đoạn 1969 – 1972, và nó đã có tác động cụ thể như thế nào? Đó là những vấn đề cơ bản bài viết này muốn làm sáng tỏ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của chiến tranh Việt Nam đối với việc Mĩ triển khai hoạt động “Ngoại giao tam giác” với Liên Xô và Trung Quốc giai đoạn 1969-1972 JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2011, Vol. 56, No. 2, pp. 18-26 TÁC ĐỘNG CỦA CHIẾN TRANH VIỆT NAM ĐỐI VỚI VIỆC MĨ TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG “NGOẠI GIAO TAM GIÁC” VỚI LIÊN XÔ VÀ TRUNG QUỐC GIAI ĐOẠN 1969-1972 Phạm Thị Thu Hương Trường Đại học Sư phạm Hà Nội1. Mở đầu Chiến tranh Việt Nam (1954-1975) không chỉ là cuộc kháng chiến chống Mĩ,giải phóng và thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam mà còn là bộ phận điểnhình của cuộc Chiến tranh Lạnh giữa hai cường quốc Xô – Mĩ trong nửa cuối thếkỉ XX. Tuy nhiên cuộc chiến này không hoàn toàn bị chi phối bởi các nước lớn theoquy luật thường thấy trong quan hệ quốc tế. Ở một chừng mực nhất định, cuộcchiến đã có tác động mạnh mẽ đến chiến lược và chính sách của các nước lớn. Đặcbiệt, trong quá trình Mĩ triển khai hoạt động “ngoại giao tam giác” với Liên Xô vàTrung Quốc giai đoạn 1969 – 1972, chuyển từ quan hệ đối đầu gay gắt sang quan hệhoà dịu, chiến tranh Việt Nam đã đóng vai trò như là một động lực và chất xúc tácquan trọng mặc dù sự đảo chiều của các mối quan hệ này thực tế chịu tác động củanhiều yếu tố khác nhau. Vậy, những cơ sở nào để chiến tranh Việt Nam có thể trởthành một nhân tố tác động tới việc triển khai hoạt động “ngoại giao tam giác” củaMĩ với Liên Xô và Trung Quốc trong giai đoạn 1969 – 1972, và nó đã có tác độngcụ thể như thế nào? Đó là những vấn đề cơ bản bài viết này muốn làm sáng tỏ.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Khái quát về sự thiết lập quan hệ “ngoại giao tam giác” Mĩ - Xô - Trung đến năm 1972 Quan hệ “ngoại giao tam giác” là mối quan hệ tay ba với đặc thù quan hệ giữahai chủ thể này có ảnh hưởng đến hoặc bị ảnh hưởng bởi quan hệ của một tronghai chủ thể đó với chủ thể thứ ba còn lại. Điều này xuất phát từ sự tồn tại đồngthời các quan hệ vừa đối đầu, vừa hợp tác lại vừa kiềm chế lẫn nhau giữa các chủthể. Trong quan hệ ngoại giao tam giác Mĩ – Xô - Trung, Mĩ và Liên Xô là hai lựclượng cũ, vốn là hai “cực” của Chiến tranh Lạnh hình thành từ sau Chiến tranhThế giới thứ hai. Còn Trung Quốc đại diện cho lực lượng thứ ba mới vươn lên từthắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc. Về cơ bản, đó là kết quả của sự cân18 Tác động của chiến tranh Việt Nam đối với việc Mĩ triển khai hoạt động...bằng chiến lược Xô - Mĩ và sự vươn lên của Trung Quốc, đồng thời là kết quả củasự đồng thuận về lợi ích và mục tiêu chiến lược giữa các cặp quan hệ Mĩ - Trung,Mĩ – Xô, Xô – Trung trong tình hình mới. Trước khi “ngoại giao tam giác” hình thành, giữa các nước chỉ tồn tại quan hệngoại giao tay đôi, đó là ngoại giao Xô - Mĩ (từ 13/12/1933), ngoại giao Xô - Trung(từ 1950). Riêng Mĩ và Trung Quốc do bất đồng về ý thức hệ ngay khi nước Cộnghòa Nhân dân Trung Hoa ra đời (1949) nên chưa thiết lập quan hệ ngoại giao. Đếntrước nhiệm kỳ của Tổng thống Nixon (1969-1972), quan hệ Mĩ - Xô và Mĩ - Trungmặc dù có không ít các cuộc tiếp xúc, hội đàm nhưng tất cả chỉ như “cuộc đối thoạicủa những người điếc”, không thể tìm thấy tiếng nói chung trong lập trường của cácbên, do đó, không đạt được bất cứ thỏa thuận nào. Từ cuối thập niên 50 của thế kỉ XX, quan hệ Xô - Trung bắt đầu rạn nứt dobất đồng về tư tưởng và đường lối, sau trở thành những tranh chấp chủ quyền căngthẳng dọc biên giới, đỉnh cao là xung đột trên đảo Trân Bảo (hay Damansky theocách gọi của Liên Xô) vào tháng 3/1969 [2;202]. Sau sự kiện này, mức độ căng thẳngtrong quan hệ Xô - Trung có giảm đi, nhưng ngoại giao giữa hai nước trở nên “đóngbăng” dù thực tế chưa bao giờ bị cắt đứt. Cả Liên Xô và Trung Quốc đều lo sợ vàmuốn kiềm chế lẫn nhau. Từ năm 1969, sau những thương lượng bất thành với Liên Xô và tận dụng sựphân liệt Xô - Trung, Mĩ bắt đầu tìm kiếm cách thức đối thoại với Trung Quốc đểgây sức ép với Liên Xô. Năm 1970, Mĩ nới giảm các hạn chế về du lịch và thương mạivới Trung Quốc. Sau những hồi đáp dè dặt, Trung Quốc đã chính thức bày tỏ thiệnchí mở đầu bằng việc mời đội tuyển bóng bàn Mĩ tới thi đấu giao hữu vào tháng4/1971. Sự kiện này cùng với việc Mĩ ủng hộ Trung Quốc gia nhập và trở thành ủyviên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tháng 10/1971 đã mở đườngcho chuyến viếng thăm đầy bất ngờ của Tổng thống Nixon đến Trung Quốc vàotháng 2/1972. Nixon trở thành tổng thống Mĩ đầu tiên đặt chân lên Trung Quốckhi hai nước chưa hề thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức. Hai bên đã đạt đượcmột số đồng thuận thể hiện trong bản Thông cáo chung Thượng Hải (17/2/1972),trong đó lập trường chung là chống lại bất cứ lực lượng nào muốn bành trướng ởchâu Á - Thái Bình Dương mà thực chất là ám chỉ Liên Xô. Trước những chuyển biến của quan hệ Mĩ - Trung, từ đầu năm 1972, do muốntrung lập hóa quan hệ Mĩ - Trung, Liên Xô đẩy mạnh đàm phán với Mĩ. Thá ...