Tác động xã hội đối với việc chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng trong cộng đồng các dân tộc thiểu số - Nguyễn Hồng Quang

Chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng trong cộng đồng không chỉ thuần túy là vấn đề kỹ thuật y tế mà còn là vấn đề xã hội bởi vì xuất phát điểm các quá trình thực hiện mục tiêu của công việc này đều được quy định và chịu sự tác động của các nhân tố xã hội. Nhằm giúp các bạn hiểu hơn về vấn đề này, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Tác động xã hội đối với việc chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng trong cộng đồng các dân tộc thiểu số" dưới đây.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động xã hội đối với việc chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng trong cộng đồng các dân tộc thiểu số - Nguyễn Hồng QuangX· héi häc sè 2 (78), 2002 33 T¸c ®éng x· héi ®èi víi viÖc ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng trong céng ®ång c¸c d©n téc thiÓu sè NguyÔn Hång Quang Ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng trong céng ®ång kh«ng chØ thuÇn tóy lµ vÊn®Ò kü thuËt y tÕ, mµ cßn lµ vÊn ®Ò x· héi, bëi v× xuÊt ph¸t ®iÓm, c¸c qu¸ tr×nh thùchiÖn, môc tiªu cña c«ng viÖc nµy ®Òu ®−îc qui ®Þnh vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tèx· héi. V× vËy, viÖc ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng trong céng ®ång chØ cã thÓ ®−îctiÕn hµnh mét c¸ch hiÖu qu¶ khi c¸c t¸c ®éng x· héi ®èi víi lÜnh vùc nµy ®−îc xem xÐtmét c¸ch thÊu ®¸o. KÕt qu¶ nghiªn cøu tr−êng hîp c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè d−íi ®©y®−îc Trung t©m Nghiªn cøu vµ t− vÊn vÒ ph¸t triÓn tiÕn hµnh n¨m 2000 gãp phÇn lµms¸ng tá c¸ch tiÕp cËn nªu trªn. TËp hîp mÉu nghiªn cøu lµ 10 nhãm d©n téc thiÓu sèthuéc 10 x· kh¸c nhau trªn ®Þa bµn c¶ n−íc ViÖt Nam: 1) D©n téc Khmer thuéc x· LaiHßa, huyÖn VÜnh Ch©u, tØnh Sãc Tr¨ng; 2) D©n téc Th¸i ®en thuéc x· ChiÒng Mai,huyÖn Mai S¬n, tØnh S¬n La; 3) D©n téc Tµy thuéc x· H÷u Kh¸nh, huyÖn Léc B×nh,tØnh L¹ng S¬n; 4) D©n téc Ch¨m thuéc x· Nh©n S¬n, huyÖn Ninh S¬n, tØnh NinhThuËn; 5) D©n téc Kh¬ Mó thuéc x· Tµ Héc, huyÖn ChiÒng Mai, tØnh S¬n La; 6) D©ntéc H’rª x· S¬n Th−îng, huyÖn S¬n Hµ, tØnh Qu¶ng Ng·i; 7) D©n téc Br©u, x· Bê Y,huyÖn Ngäc Håi, tØnh Kon Tum; 8) D©n téc Bana, x· Ya Ma, huyÖn Kong Chro, tØnhGia Lai; 9) D©n téc £ §ª, x· Kr«ng Puk, huyÖn Kr«ng Buk, tØnh §¾c L¾c; 10) D©n técH’M«ng, x· S¶ng Tñng, huyÖn §ång V¨n, tØnh Hµ Giang. 1. C¸c yÕu tè ®Þa lý - kinh tÕ * §Þa lý §Þa lý lµ yÕu tè ®Çu tiªn t¸c ®éng tíi viÖc ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìngtrong céng ®ång c¸c d©n téc thiÓu sè. YÕu tè ®Þa lý - x· héi trong c¸c nghiªn cøutr−êng hîp cña chóng t«i tr−íc hÕt lµ ®Þa bµn c− tró, cÊu tróc x· héi thÝch øng víi®Þa bµn c− tró vµ cuèi cïng lµ c¸c mèi liªn hÖ x· héi trong vµ xung quanh ®Þa bµn c−tró. §èi víi c¸c mÉu nghiªn cøu, yÕu tè ®Þa lý x· héi ®©y lµ yÕu tè do con ng−êi lùachän, nh−ng còng lµ yÕu tè hä b¾t buéc ph¶i chÊp nhËn vµ thÝch nghi. §ã lµ viÖc häph¶i c− tró ë nh÷ng khu vùc khã kh¨n vÒ giao th«ng, t¸ch biÖt, ®«i khi biÖt lËp vÒth«ng tin, khã giao tiÕp víi c¸c céng ®ång kh¸c, thËm chÝ ngay c¶ víi céng ®ångm×nh. Cã nh÷ng céng ®ång c− tró kh«ng xa ®« thÞ, nh−ng v× khÐp kÝn trong lµng b¶nvíi c¸c phong tôc, tËp qu¸n truyÒn thèng cña d©n téc m×nh nªn viÖc giao l−u cña hävíi céng ®ång l¸ng giÒng còng gÆp nhiÒu trë ng¹i. Trong sè 10 mÉu nghiªn cøu th× ®Þa bµn c− tró cña d©n c− hÇu hÕt c¸ch xa thÞtrÊn, thÞ x· vµ thµnh phè. ChØ cã hai mÉu nghiªn cøu c¸ch thÞ x· tõ 10 ®Õn 13km, ®ãlµ mÉu nghiªn cøu ng−êi Khmer Lai Hßa, VÜnh Ch©u, Sãc Tr¨ng vµ mÉu nghiªn cøu Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn34 T¸c ®éng x· héi ®èi víi viÖc ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng ...ng−êi Ch¨m ë Nh©n S¬n, Ninh S¬n, Ninh ThuËn. Sè mÉu cßn l¹i hÇu hÕt ®Òu c¸ch thÞx· tõ 100 km trë lªn. Trong sè 10 ®Þa ®iÓm nghiªn cøu nãi trªn, chØ cã hai mÉu ng−êiKhmer vµ ng−êi Ch¨m sèng t¹i vïng ®ång b»ng vµ ven biÓn. Vµ còng chØ cã hai mÉunµy lµ hai ®iÓn h×nh cña viÖc chÞu t¸c ®éng, ¶nh h−ëng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,theo c¶ hai h−íng ng−îc chiÒu nhau: tÝch cùc vµ tiªu cùc. Tr−êng hîp tÝch cùc, ®ã lµ®Þnh h−íng thÞ tr−êng hµng hãa trong ch¨n nu«i vµ trång trät cña ng−êi Ch¨m Nh©nS¬n. Tr−êng hîp tiªu cùc lµ do t¸c ®éng xÊu cña thÞ tr−êng dÉn ®Õn viÖc ph¶i b¸nruéng, mÊt ®Êt vµ lµm thuª víi tiÒn c«ng rÎ m¹t, kh«ng cã chuyªn m«n, xuÊt hiÖn t×nhtr¹ng h«n nh©n mua b¸n cña ng−êi Kh’mer Lai Hßa, VÜnh Ch©u, Sãc Tr¨ng. T¸m mÉu nghiªn cøu cßn l¹i ®Òu sèng ë c¸c vïng nói cao, vïng s©u, vïng xa thuécT©y Nguyªn, §«ng B¾c vµ T©y B¾c ViÖt Nam, n¬i cã ®Þa h×nh hiÓm trë, mËt ®é d©n c−th−a thít, ®i l¹i rÊt khã kh¨n. Ho¹t ®éng kiÕm sèng chñ ®¹o cña hä vÉn lµ lµm n−¬ng rÉykÕt hîp víi viÖc khai th¸c c¸c nguån lîi tù nhiªn hiÕm hoi cßn l¹i cña thiªn nhiªn. Kh«ngnh÷ng thÕ, c¸c nguån dinh d−ìng truyÒn thèng cña c¸c d©n c− n¬i ®©y hÇu hÕt tr«ng vµoh¸i l−îm, s¨n thó, ®¸nh b¾t cua c¸ th× nay ®Òu ®· bÞ c¹n kiÖt, v× rõng ®· bÞ tµn ph¸, s«ngsuèi kh«ng cßn dåi dµo thñy s¶n nh− x−a n÷a. C¸ biÖt cã mét bé phËn c− d©n vÉn sèngb»ng ph−¬ng thøc du canh nh− tr−êng hîp 27 hé ng−êi Ba Na thuéc lµng H©n, x· Ya Ma(Kong Chro, Gia Lai). Ngay c¶ l·nh ®¹o x· còng kh«ng biÕt ®−îc 27 hé nµy cã bao nhiªunh©n khÈu, cã bao nhiªu trÎ em. Hä chØ kh¼ng ®Þnh ®−îc sè hé mµ th«i. * Kinh tÕ Theo sau t¸c ®éng cña yÕu tè ®Þa lý - x· héi, mét trong nh÷ng nh©n tè cã ¶nhh−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng céng ®ång chÝnh lµ ®iÒukiÖn kinh tÕ cña c¸c gia ®×nh vµ cña c¶ céng ®ång. C¸c céng ®ång thiÓu sè vèn ®· c−tró ë nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Þa lý bÊt lîi, h¬n n÷a, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng c¹nh tranhgay g¾t, nh÷ng bÊt lîi vèn cã ®èi víi hä l¹i cµng ®−îc nh©n lªn gÊp béi. Trong 10 x· ®−îc nghiªn cøu tû lÖ c¸c hé cã møc sèng trung b×nh vµ nghÌo ®ãilªn ®Õn 80,3%, cã nh÷ng x· nh− S¬n Th−îng (ng−êi Hrª) tû lÖ nghÌo ®ãi lªn ®Õn61,5%, x· Yama (Bana) lµ 58,3%. C¸c hé cã møc sèng trung b×nh trong c¸c mÉu nghiªn cøu, ®êi sèng cña hä còngkh¸ bÊp bªnh. Hä cã thÓ dÔ dµng r¬i tõ møc sèng trung b×nh xuèng møc sèng nghÌokhæ, thËm chÝ d−íi møc nghÌo khæ v× nh÷ng biÕn ®éng nhanh chãng vµ kh«ng dÔ l−êngtr−íc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Ng−îc l¹i, viÖc c¶i thiÖn møc sèng cho c¸c hé nghÌokhã kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ dµng. Tuy nhiªn, cÇn ghi nhËn r»ng trong nh÷ng n¨m gÇn®©y, c¸c ch−¬ng tr×nh trî gióp cña c¸c tæ chøc trong n−íc vµ ngoµi n−íc còng ®· giópc¶i thiÖn mét phÇn cuéc sèng cña c¸c céng ®ång thiÓu sè. KÕt qu¶ ®ã phÇn nµo t¹o ®iÒukiÖn cho viÖc thùc thi c¸c dù ¸n ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng trong céng ®ång. 2. T¸c ®éng cña v¨n hãa, phong tôc tËp ...