Tài liệu Bệnh Học Thực Hành: Tai biến mạch máu não

Bệnh mạch máu não cấp cũng gọi là tai biến mạch máu não là một chứng bệnh cấp tính thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Đặc điểm lâm sàng chủ yếu của bệnh là: Phát bệnh đột ngột, hôn mê và bán thân bất toại. Bệnh có thể chia làm 2 loại: Xuất huyết não (Hémorragie cérébrale) và Nhũn não (Ramollissement cérébral).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu Bệnh Học Thực Hành: Tai biến mạch máu não TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO (Accidents vasculaires cérébraux - Cerebral vascular accidents)Bệnh mạch máu não cấp cũng gọi là tai biến mạch máu não là một chứng bệnh cấptính thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Đặc điểm lâm sàng chủ yếu củabệnh là: Phát bệnh đột ngột, hôn mê và bán thân bất toại. Bệnh có thể chia làm 2loại: Xuất huyết não (Hémorragie cérébrale) và Nhũn não (Ramollissementcérébral). Xuất huyết não bao gồm chảy máu não và chảy máu dưới màng cứng.Nhũn não bao gồm sự hình thành huyết khối và sự tắc nghẽn mạch não. Trừ thểxuất huyết dưới màng cứng, sách Y học cổ truyền Đông phương gọi một tên chunglà chứng ‘Trúng Phong’.Đông y đã có nhận thức sớm về chứng tai biến mạch máu não. Cách đây hơn hainghìn năm, trong sách ‘Linh Khu’ đã ghi các chứng: ‘Kích Bộc’, ‘Thiên Khô,‘Phong Phì’, có các triệu chứng ghi như: Đột nhiên hôn bộc, một nửa người khôngcử động tự chủ. Và chứng ‘đại quyết’ trong sách Tố Vấn ghi vềø cơ chế bệnh là dokhí huyết cùng thượng nghịch, và nói đến tiên lượng bệnh là: ‘Khí hồi phục (phảnphục) được là sống, còn không phản phục được là chết. Sách ‘Kim Quỹ Yếu Lược’gọi là chứng ‘trúng phong’ và mô tả các triệu chứng của trúng phong như sau: Bánthân bất toại, miệng méo, nói khó, nặng thì bất tỉnh nhân sự. Sách vở đời nhàĐường (701 - 704) và đời Tống (973 - 1098) nhận thức về nguyên nhân bệnh là dohư tồn, các thời đại sau bổ sung thêm nhiều luận thuyết, về nguyên nhân như LưuHàGian cho là do ‘hỏa’, Lý Đông Viên cho là do ‘khí hư’, Chu Đan Khê cho là‘đờm nhiệt’. Các học giả sau này như Trương Cảnh Nhạc (đời nhà Minh), DiệpThiên Sĩ (đời nhà Thanh) đều cho rằng bệnh là do ‘nội thương’, ‘tích tổn’ mà thànhchứ không phải do phong tà bên ngoài xâm nhập cơ thể. Về tạng phủ mắc bệnh,các học giả Đông y đều cho rằng sách ‘Nội kinh’ viết rằng: ‘Giận dữ nhiều thì hìnhkhí bị tuyệt mà huyết tràn lên trên’, và ‘huyết khí cùng thượng nghịch’, phía trên làchỉ về não, một trong những phủ kỳ hằng, là bể của tủy, khí của não, có liên hệthông với thận. Không chỉ nhận định rằng bệnh do não, Đông y cũng cho rằngbệnh có liên hệ đến nhiều tạng phủ khác như Can, Thận, Tâm, Tỳ, Vị v.v...Việc phân loại ‘trúng kinh lạc’ và trúng tạng phủ’ chủ yếu dựa vào triệu chứnglâm sàng: nặng nhẹ mà phân loại: Nhẹ là trúng kinh lạc, nặng là trúng tạng phủ.Triệu chứng trúng kinh lạc thường là: Chân tay tê dại, miệng méo, hoặc nói khó,bán thân bất toại nhưng không có hôn mê. Triệu chứng trúng tạng phủ thì bệnhnặng mê man hoặc hôn mê bất tỉnh các triệu chứng lâm sàng nặng hơn.Kết hợp với nhận thức của y học hiện đại, trước tiên cần xác định là chứng trúngphong do xuất huyết não hay do nhũn não. Nếu do xuất huyết não thì dùng phépthanh nhiệt, thông phủ, bình Can, tức phong, hoạt huyết, chỉ huyết là chính. Nếu lànhũn não phép chữa chủ yếu là ích khí, hóa ứ, dưỡng âm, hoạt huyết là chính.Đông y còn cho rằng ‘trúng phong là chứng bệnh dẫn đầu trong 4 loại bệnh lớnnội khoa và gắn triệu chứng bệnh với các tạng phủ cùng tiên lượng bệnh như sau:‘Miệng há, tay buông thông là tỳ tuyệt; Mắt nhắm là Can tuyệt; Hôn mê bất tỉnh,mũi phập phồng là Phế tuyệt; đái dầm là Thận tuyệt; Lưỡi ngắn không nói được làTâm tuyệt; Nấc cụt không dứùt là Vị khí tuyệt.Những nghiên cứu gần đây cho thấy số người bị tai biến mạch máu não ở tuổitrung niên khá đông. Điều này cho thấy thể chất con người trên 40 tuổi thườngchuyển từ thịnh sang suy và bệnh tai biến mạch máu não thường liên quan đến cácbệnh mà người trên 40 tuổi hay mắc như xơ mỡ mạch máu, cao huyết áp, bệnh tim,tiểu đường, bệnh béo phì... mà các bệnh này thường là ‘hư chứng’ hoặc trong hưkiêm thực chứng, phù hợp với nhâïn thức của Y học cổ truyền đã ghi trong sách‘Nội Kinh’: ‘Người ta 40 tuổi là khí âm còn một nửa, đứng ngồi yếu.Do đó càng thấy rõ tai biến mạch máu não là bệnh nội thương mà bản chất bệnh làhư chứng. Những tác động bên ngoài như thời tiết thay đổi đột ngột hoặc nhữngkích động tâm thần đột ngột làm cho can phong nội động, khí huyết nghịch loạn,hoặc uống rượu nhiều, ăn nhiều chất béo mỡ gây tích trệ tại tỳ vị tích cũng hóanhiệt cũng gây ra phong động, cho thấy bệnh bản chất là hư nhưng thường kèmphong, đờm, nhiệt, ứ là vì vậy.Nói chung, tai biến mạch máu não thường có 2 thể bệnh: Xuất huyết não và Nhũnnão có nguyên nhân và cơ chế bệnh khác nhau, triệu chứng lâm sàng có những đặcđiểm riêng. Xuất huyết não thường khởi phát đột ngột, phần lớn hôn mê, bệnh cảnhlâm sàng nặng dễ dẫn đến tử vong (hôn mê càng sâu càng kéo dài tử vong càngcao). Nhũn não thường phát bệnh từ từ hơn, có những tiền triệu chứùng ít có hônmê, tinh thần phần lớn là tỉnh táo, chỉ có liệt nửùa người, nói khó, bệnh chứng trênlâm sàng nhẹ hơn dễ hồi phục hơn. Nhưng cũng có những trường hợp nhất lànhững trường hợp mà huyết khí từ các nơi khác di chuyển đến não làm tắc nghẽnmạch não thì phát bệnh cũng đột ngột và cũng có nhữøng trườn ...