Tài liệu: Tìm hiểu bài Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi

Nguyễn Trãi đã sống một cuộc đời mà cả hạnh phúc lẫnthương đau đều được đẩy đến tột cùng. Trong khoảngthời gian đời người hơn 60 năm, thi nhân đã để lại một giasản vô cùng quý giá.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu: Tìm hiểu bài Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi Tìm hiểu bài Cảnh ngày hè của Nguyễn TrãiNguyễn Trãi đã sống một cuộc đời mà cả hạnh phúc lẫnthương đau đều được đẩy đến tột cùng. Trong khoảngthời gian đời người hơn 60 năm, thi nhân đã để lại một giasản vô cùng quý giá.Chỉ tính riêng trong lĩnh vực văn chương, lời nhận định kiađã không có gì là thái quá. Trước tác của Ức Trai có thơ,có văn, lại có cả lịch sử, địa lí nữa. Ở mảng thơ, bên cạnhtập thơ chữ Hán nổi tiếng Ức Trai thi tập, thiết nghĩ còncần phải đặc biệt chú ý vị trí vai trò của tập Quốc âm thitập. Tác phẩm xưa nhất bằng Việt ngữ mà chúng ta còngiữ được này, không những chiếm địa vị quan trọng tronglịch sử văn học nước nhà mà còn là tài liệu chủ yếu đểnghiên cứu lịch sử phát triển của ngôn ngữ nước ta. Gồmnhững bài thơ viết rải rác trong suốt cuộc đời, Quốc âm thitập đã giúp người đọc khai mở nhiều phần sâu kín trongtâm hồn người thi sĩ bất hạnh vào loại bậc nhất trong lịchsử phong kiến Việt Nam.Quốc âm thi tập có một cấu trúc chỉnh thể với 4 phần.Trong đó phần vô đề gồm toàn bộ những bài thơ không cótựa đề, được chia thành các nhóm : ngôn chí, mạn thuật,trần tình, thuật hứng, tự thán, bảo kính cảnh giới… Chùmmình)thơ Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình - bài43 luyến láy du có 61 bài. Những câu thơ trong Bảo kínhcảnh giới dương, có chút vui điểm vào cuộc đời đầy u uấtcủa thi nhân Nguyễn Trãi.Được tổ chức theo kiểu một bài thất ngôn bát cú nhưngbài thơ lại mở đầu bằng một câu thơ thất luật, ngắt nhịp tựdo, tự nhiên như lời nói thường ngày :Rồi/ hóng mát/ thuở ngày trườngKhởi hứng bằng một tâm thế - tâm thế của một con ngườian nhàn hưởng thụ (thiên nhiên). Bài thơ có lẽ được làmtrong một lần Nguyễn Trãi về ở Côn Sơn (theo Đào DuyAnh, trong đời mình Nguyễn Trãi có nhiều lần về ở CônSơn). Rũ sạch bụi lầm của chốn phồn hoa đô hội, conngười đến với thiên nhiên tự do, tự tại, giản dị không gòép. Phải chăng, vì thế mà câu thơ cũng vuột ra khỏi cáikhuôn khổ của thơ luật để giản dị, nhẹ nhàng như chínhcon người và cuộc sống chốn sơn lâm.Câu thơ nhẹ nhàng gợi nghĩ đến hình ảnh một vị tiênđồng, đạo cốt. Từ rồi (có bản chép là rỗi) kết hợp với ngàytrường cộng hưởng với nhịp thơ kéo giãn thời gian củamột ngày. Cảm giác thư thái cũng theo đó mà ngân nga.Nguyễn Trãi không phải người không biết giới hạn. Cónhiều lần ông đã bày tỏ ý nguyện công thành thân thoái.Nếu phải viện đến lí do thì có lẽ nhiều người sẽ nghĩ đếnsự gắn bó rất chân thành của tác giả với thiên nhiên.Những bức tranh thiên nhiên mà tác giả đã say sưa nét vẽnhư ở trong bài thơ này đã chứng tỏ một điều cuộc sốngđâu phải cứ giàu có thì sang trọng :Hoè lục đùn đùn tán rợp giươngThạch lựu hiên còn phun thức đỏHồng liên trì đã tiễn mùi hươngCuộc sống của thi nhân là vậy. Cả cuộc đời nghèo khó,nhưng đó chỉ là ở phương diện vật chất mà thôi.Nhìn vào thi liệu thì bức tranh tất được vẽ vào lúc cuối hè: hoa lựu đang rộn ràng chuyển sang màu đỏ rực, sen thìđã tiễn mùi hương. Việc lựa chọn thời gian nghệ thuậtcũng như cách thức miêu tả thiên nhiên hẳn không phải làchuyện ngẫu nhiên. Lá hoè ngả sang màu lục, um tùmdồn lại thành từng khối lá xanh, toả rộng, che rợp cả mặtsân. Hoa lựu không còn nhạt mà rực rỡ như những chùmlửa đỏ. Sau này Nguyễn Du cũng dùng hoa lựu để nói cáioi bức, rực nóng của mùa hè :Dưới trăng quyên đã gọi hè,Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông.Dưới những ao đầm, hoa sen hồng đã nở rộ xen giữanhững chiếc lá mát xanh, cả đầm sen đưa hương thơmngát. Điểm vào cái không gian ấy là tiếng ve kêu ồn ã nhưđang trút hết mình cho phút chiều tà. Nếu mùa xuân làmùa cây cối đâm chồi nảy lộc thì mùa hạ là lúc trưởngthành. Đặc biệt cuối hè là lúc nó phô diễn một sức sốngcăng đầy, sung mãn nhất của sự trưởng thành. Nó bắtđầu kết trái cho mùa thu để rồi chuẩn bị cho sự hoá thânvào mùa đông. Thiên nhiên trong bài thơ này là thế :dường như nó đang ở trạng thái căng đầy nhất. Một bứctranh thiên nhiên đủ gợi cho chúng ta liên tưởng về mộtcuộc sống ấm no, đủ đầy.Hài hoà cùng thiên nhiên là cuộc sống sinh hoạt thườngnhật của người lao động :Lao xao chợ cá làng ngư phủHàm ý của câu thơ dồn cả vào cái âm thanh của chợ cá.Sự náo nhiệt của chợ cá gợi lên sự liên tưởng về cuộcsống no ấm thanh bình của người dân. Bởi chợ cá ở đâyrất có thể chỉ là một góc chợ quê, mà âm thanh vẫn rộnràng náo nhiệt vô cùng.Làm theo thể thất ngôn bát cú nhưng kết cấu đề - thực -luận - kết xem ra không phải là lựa chọn hợp lí để tiếp cậnbài thơ này. Bài thơ có thể được chia theo bố cục 6/2.Trên là vẻ đẹp của thiên nhiên và âm thanh cuộc sống,dưới là ước vọng của nhà thơ :Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương.là một mô típ thường thấy trong thơ Nguyễn Trãi. Một tấclòng ái ưu luôn chỉ chự ...