Tết Trung thu ở Việt Nam

Đối với người Việt Nam thời cổ đại, Tết Trung Thu được diễn tả trong "Việt Nam Phong tục" của tác giả Phan Kế Bính với tục: Ban ngày làm cỗ cúng gia tiên, tối đến bày cỗ thưởng Nguyệt. Ðầu cỗ là bánh mặt trăng, và dùng nhiều thứ bánh trái hoa quả, nhuộm các màu các sắc, sặc sỡ xanh, đỏ, trắng, vàng, trong đó thì lễ vật hàng đầu là bánh mặt trăng, ngày nay gọi là bánh Trung Thu. Con gái hàng phố thi nhau tài khéo, gọt đu đủ thành các thứ hoa nọ hoa...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tết Trung thu ở Việt NamTết Trung thu ở Việt NamĐối với người Việt Nam thời cổ đại, Tết Trung Thu đượcdiễn tả trong Việt Nam Phong tục của tác giả Phan Kế Bínhvới tục: Ban ngày làm cỗ cúng gia tiên, tối đến bày cỗ thưởngNguyệt. Ðầu cỗ là bánh mặt trăng, và dùng nhiều thứ bánhtrái hoa quả, nhuộm các màu các sắc, sặc sỡ xanh, đỏ, trắng,vàng, trong đó thì lễ vật hàng đầu là bánh mặt trăng, ngàynay gọi là bánh Trung Thu. Con gái hàng phố thi nhau tàikhéo, gọt đu đủ thành các thứ hoa nọ hoa kia, nặn bột làmcon tôm con cá coi cũng đẹp...Theo các nhà khảo cổ học, Tết Trung Thu ở Việt Nam có từthời xa xưa, từng được khắc trên trống đồng Ngọc Lũ, là mộttrong những Trống Đồng Đông Sơn có kích thước to lớn,hình dáng cổ kính, tập trung hoa văn phong phú nhất. Còntheo văn bia chùa Đọi năm 1121 thì từ đời nhà Lý, Tết TrungThu đã được chính thức tổ chức ở kinh thành Thăng Longvới các hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Đến đờiLê - Trịnh thì Tết Trung Thu đã được tổ chức cực kỳ xa hoatrong phủ Chúa mà “Tang thương ngẫu lục” đã miêu tả.Theo Tang Thương Ngẫu Lục, tác phẩm chữ Hán của 2 nhàvăn Việt Nam Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án viết khoảngcuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19, thời vua Lê chúa Trịnh, TếtTrung Thu được tổ chức cực kỳ xa hoa trong phủ chúa. Còntheo sách “Thái Bình hoàn vũ ký” thì: “Người Lạc Việt cứmùa thu tháng Tám thì mở hội, trai gái giao duyên, ưng ýnhau thì lấy nhau”. Như vậy, mùa thu là mùa của thành hôn.Nghiên cứu về nguồn gốc Tết Trung Thu, theo học giả ngườiPháp P.Giran cũng từng viết trong “Magie et ReligionsAnnamites, Paris: Challamet, 1912 về Tết Trung Thu: Từ xaxưa, ở Á Đông người ta đã coi trọng Mặt Trăng và Mặt Trời,coi như một cặp vợ chồng. Họ quan niệm Mặt Trăng chỉ sumhọp với Mặt Trời một lần mỗi tháng (vào cuối tuần trăng).Sau đó, từ ánh sáng của chồng, nàng trăng mãn nguyện đi ravà dần dần nhận được ánh dương quang - trở thành trăng non,trăng tròn, để rồi lại đi sang một chu kỳ mới. Do vậy, trăng làâm tính, chỉ về nữ và đời sống vợ chồng. Và ngày Rằm thángTám, nàng trăng đẹp nhất, lộng lẫy nhất, nên dân gian làm lễmở hội ăn Tết mừng trăng.Theo phong tục Việt Nam, vào dịp Tết Trung Thu, cha mẹbầy cỗ cho các con để đón trăng rằm. Các vị mua và làm đủcác loại đèn lồng thắp bằng nến treo trong nhà hoặc cho cáccon mang đi rước đèn cùng bè bạn. Cỗ mừng Tết Trung Thugồm: bánh Trung Thu, các loại bánh kẹo khác, trái cây...nhiều hay ít tùy hoàn cảnh của mỗi gia đình.Trong văn học nghệ thuật có nhiều tác phẩm thơ ca, hội họa,âm nhạc miêu tả Tết Trung Thu, trong đó có bài thơ của TảnĐà Nguyễn Khắc Hiếu:Có bầu có bạn can chi tủiCùng gió cùng mây thế mới vuiRồi cứ mỗi năm rằm tháng TámTựa nhau trông xuống thế gian cười2. Phong tục tín ngưỡng trong Tết Trung Thu ViệtLà một nước nông nghiệp nên Tết Trung Thu ở Việt Namchứa đựng nét tín ngưỡng riêng, đó chính là tín ngưỡng tronglễ thức nông nghiệp, bao gồm cả phần lễ và phần hội. Tinhthần của Lễ thức đó, trước hết thể hiện ở ý thức của ngườinông dân đối với mùa vụ. Tháng Tám gieo trồng đã xong,thời tiết dịu đi, là lúc “muôn vật thảnh thơi” (bia chùaĐọi,1121), người ta mở hội cầu mùa, ca hát vui chơi. Dướiánh trăng thu, các lão nông uống trà, nhắm rượu, ngắm trăng,thưởng nguyệt, chiêm nghiệm dự đoán tiên tri. Bởi vậy màthành ngữ dân gian ta vẫn có câu “Muốn ăn lúa tháng Năm,trông trăng rằm tháng Tám”.Bánh Trung ThuNgười Việt hiện nay còn giữ được ít nhất hai lễ trong rằmtháng Tám. Đó là lễ cúng trăng (trời đất) và Lễ cúng gia tiêntrên bàn thờ Tổ. Cả hai lễ đều có những lễ vật tương tự nhưnhau: Hoa, các loại quả, bánh nướng, bánh dẻo, rượu. Riênglễ cúng gia tiên có thêm đĩa xôi. Ngoài những sản phẩm nôngnghiệp là hoa quả, rượu, xôi, có hai loại bánh mà người Việtdành riêng cho lễ cúng Rằm tháng Tám là bánh dẻo và bánhnướng, một loại tròn, một loại vuông, phản ánh nhận thức thôsơ của người Việt cổ: Trời tròn, đất vuông. Khi phá cỗ ngườita tin rằng các loại lễ vật đều mang một ý nghĩa thiêng liêng,ăn uống để tiếp thêm sức mạnh của trời đất, làm cho ta có đủsức chống lại mọi thiên tai, thiên dịch. Cũng trong dịp nàyngười ta mua bánh trung thu, trà, rượu để cúng tổ tiên, biếuông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè, họ hàng, và các ân nhânkhác. Thật là dịp tốt để con cháu tỏ lòng biết ơn ông bà chamẹ và để người đời tỏ lòng săn sóc lẫn nhau.Người Việt xưa không mấy khi dùng đèn lồng, trừ Rằmtháng Tám, người ta đua nhau làm đèn lồng, mua đèn ôngsao, đèn con thỏ, đèn con cóc (thiềm thử), đèn cá chép,…Đólà những vật phẩm biểu trưng nhiều hàm ý. Đèn con thỏ biểuhiện cho mặt trăng (ngọc thỏ). Đèn con cóc (thiềm thử) biểuthị sự cầu mong mưa thuận gió hòa của cư dân trồng lúanước theo điển tích “con cóc là cậu ông trời”. Đèn cá chép làbắt nguồn từ tích cá chép vượt vũ môn, cá chép hóa rồng, vớiý nguyện cầu mong cho nhân hòa, vật thịnh, con cháu họchàn ...