thăm dò tiềm thức: phần 2

tiếp theo phần 1," thăm dò tiềm thức" phần 2 có nội dung gồm 4 chương: chương 6 - nói về siêu tượng trong biểu hiện giấc mơ, chương 7 - linh hồn loài người, chương 8 - vai trò của biểu tượng, chương 9 - lặp lại mối quan hệ giữa tiềm thức và ý thức. mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
thăm dò tiềm thức: phần 2CHƯƠNG 6: NÓI VỀ SIÊU TƯỢNG (ARCHÉTYPE) TRONG BIỂU TƯỢNG GIẤC MƠ Tôi đã quan niệm rằng giấc mơ có nhiệm vụ đền bù. Lập thuyết như thế tất nhiên phải cho rằng giấc mơ là một hiện tượng tâm thần bình thường mà nhờ đó, những phản ứng vô tâm hay những kích động ngẫu nhiên được truyền đến ý thức. Nhiều giấc mơ có thể giải thích với sự giúp đỡ của người nằm mơ, người nằm mơ vừa cung cấp những hội ý vừa cung cấp nội dung của hình ảnh giấc mơ để người ta căn cứ vào đấy mà thăm dò từng khía cạnh. Phương pháp này thích hợp với những trường hợp thông thường, như một người thân thích, một người bạn kể cho họ nghe một giấc mơ nhân lúc nói chuyện. Nhưng khi là giấc mơ ám ảnh hay nặng nề về cảm xúc, thì hội ý riêng của người nằm mơ đưa ra thường thường không đủ để giải thích thỏa đáng. Trong những trường hợp ấy phải kể đến những yếu tố phi cá nhân, không thể được rút ra từ kinh nghiệm riêng của người nằm mơ. Những yếu tố đó tôi đã nói đến, và Freud gọi là “vết tích tối cổ” (résidus archaiques), tức là những yếu tố tâm thần không thể cắt nghĩa được bằng một sự việc xảy ra trong đời sống cá nhân, nó hình như bẩm sinh đã có, có từ nguyên thủy, nó là một thành phần trong gia tài tinh thần của nhân loại. Cũng như thân thể người ta là một tập hợp đầy đủ những bộ phận, mỗi bộ phận là kết quả của một cuộc tiến hóa qua các thời kỳ tiền sử, ta phải nghĩ rằng tinh thần của ta cũng có một tổ chức tương tự như thế. Tinh thần cũng như thể chất của ta, không thể là một cái gì không có quá khứ, một lịch sử của nó. Và nói đến “lịch sử”, tôi không muốn nói đến cái được tinh thần xây đắp bằng cách tham chiếu quá khứ một cách có ý thức, bằng phương tiện ngôn ngữ và những truyền thống văn hóa. Tôi muốn nói đến sự phát triển sinh vật (học), phi ý thức từ thời tiền sử, của trí khôn khi con người còn ở thời bàn cổ, cái psyché còn gần với cái psyché của loài vật. Cái psyché trong quá khứ xa thẳm ấy là nền móng của tinh thần người ta, cũng như cơ cấu thể chất của ta căn cứ vào những điểm phổ quát trong cơ cấu loài có vú. Con mắt nhà nghề của nhà sinh vật học và giải phẫu học gia nhận thấy vết tích nguyên thủy của thân thể ta. Nhà khảo cứu có kinh nghiệm về việc thám hiểm cơ cấu tinh thần của loài người cũng vậy, họ có thể nhận ra những điểm tương đồng giữa những hình ảnh của tâm trạng con người cổ sơ và những ý niệm, thói tục, biểu tượng có ý nghĩa tập thể của họ, những chuyện thần thoại của họ. Cũng như nhà sinh vật học cần đến khoa giải phẫu so sánh, nhà tâm lý học không thể bỏ qua một khoa giải phẫu so sánh cái psyché. Nói một cách khác, về thực tế, không những nhà tâm lý học cần có đủ kinh nghiệm về giấc mơ và những sự kiện khác của hoạt động vô thức, họ cần phải am hiểu thần thoại, hiểu theo nghĩa rộng nhất. Nếu họ không có kiến thức như thế, họ không thể nhận ra những điểm tương đồng cần phải biết. Thí dụ, họ không thể nhận ra điểm tương đồng giữa một trường hợp suy nhược thần kinh gọi là névrose compulsionnelle và trường hợp cổ điển bị ma làm (possession démoniaque), nếu họ không có kiến thức vững chắc về hai loại bệnh đó. Quan điểm của tôi về “vết tích bản cổ”, cái mà tôi gọi là “siêu tượng” hay “hình ảnh nguyên thủy”, vẫn thường bị bài bác bởi những người không có đủ kiến thức về khoa học tâm lý giấc mơ, cũng như về thần thoại học. Người ta thường tưởng rằng danh từ “siêu tượng” chỉ những hình ảnh hay những ý tượng nhất định về thần thoại. Nhưng những hình ảnh và ý tượng thần thoại không khác gì những hình tượng do ý thức tạo ra: như vậy nếu cho rằng những cách hình dung sự vật khác như thế lại có thể di truyền được thì thật là phi lý. Siêu tượng nằm trong cái khuynh hướng tạo ra những ý tượng (motif) như thế chứ không phải chính những ý tượng ấy; ý tượng ấy có thể khác nhau rất nhiều về chi tiết, nhưng vẫn giữ nguyên vẹn một ý chính yếu. Thí dụ có nhiều cách hình dung ra hai em thù địch nhau, nhưng bản thân ý tượng thì vẫn thế. Những người chỉ trích tôi đã lầm lẫn khi cho rằng tôi muốn nói đến cách hình dung sự vật mang tính kế thừa (représentatiitons hérités), họ loại bỏ khái niệm siêu tượng cứ như chúng hoàn toàn sai trái. Họ không tính đến việc: nếu những siêu tượng là những hình dung sự vật bắt nguồn từ ý thức ta (hay ý thức đã thâu nhận được), thì chúng ta phải hiểu được chúng thay vì kinh ngạc, đến nỗi không hiểu gì cả. Thực ra siêu tượng là một khuynh hướng bản năng, cũng như khích động bản năng làm cho chim biết làm tổ, kiến biết tổ chức thành đoàn thể. Bây giờ xin xác định sự liên lạc giữa siêu tượng và bản năng. Cái chúng ta gọi là “bản năng” chỉ là một khích động sinh lý mà giác quan chúng ta cảm giác được. Nhưng những bản năng ấy cũng bộc lộ bằng những hình ảnh của giấc mơ mà chúng thường biểu lộ bằng những hình ảnh có tính cách biểu tượng. Tôi gọi những cách biểu lộ ấy là siêu tượng. Ta không biết gì về nguồn gốc của chúng cả. Chúng xuất hiện vào bất cứ thời nào, bất cứ ở đâu trên khắp thế giới, cả ở những nơi không thể căn cứ vào sự di truyền từ đời này sang ...