Thành cổ Thăng Long

Địa thế ưu việt của miền đất Hà Nội đã làm cho Hà Nội đóng vai trò một trung tâm chính trị, kinh tế, quân sự và văn hóa từ lâu đời và giữ vai trò thủ đô của đất nước trong một thời gian dài nhất của lịch sử.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thành cổ Thăng Long Thành cổ Thăng LongĐịa thế ưu việt của miền đất Hà Nội đã làm cho Hà Nội đóng vai trò một trung tâm chính trị, kinhtế, quân sự và văn hóa từ lâu đời và giữ vai trò thủ đô của đất nước trong một thời gian dài nhấtcủa lịch sử.Từ năm 545, Lý Nam Đế đã dựng đô thành Vạn Xuân, rào lũy ở cửa sông Tô Lịch để chốngquân xâm lược Trần Bá Tiên [1].Năm 602, Nhà Tùy chuyển trụ sở đô hộ từ Long Biên sang Tống Bình (miền Hà Nội ngày nay).Năm 621, Khâu Hòa xây dựng Tử Thành, năm 767 Trương Bá Nghi xây La Thành, năm 791 và801. Triệu Xương và Bùi Thái sửa sang La Thành, năm 808 Trương Châu sửa lại La Thành [2]gọi là An Nam La Thành.Lần cuối cùng đắp thành ở miền Hà Nội trong thời Bắc thuộc là lần do Cao Biền đắp [3] trongkhoảng những năm 866 - 868.La Thành của Cao Biền có quan hệ chặt chẽ với thành Thăng Long đời Lý, và được gọi tênthành Đại La cũng từ chiếu dời đô của Lý Thái Tổ.Từ năm 1010 Lý Thái Tổ định đô ở miền đất Hà Nội, kinh đô được gọi là Thăng Long. Qua suốtcác triều Lý, Trần, Lê, tên thủ đô có đổi: Thăng Long, Đông Đô, Đông Kinh; thành lũy, cung điệncó xây, có phá, có đổi chỗ, có mở mang, song vẫn ở quanh vùng Hà Nội ngày nay.Miền đất Hà Nội do có thể rồng cuộn hổ ngồi, tiện hình thế núi sông sau trước, muôn vật rấtthịnh và phồn vinh, nên lịch sử đã ưu tiên trao cho địa vị trung tâm của đất nước qua nhiều thờiđại. Cũng do sự ưu đãi đó của lịch sử mà miền đất Hà Nội đã chịu bao độ bể dâu, những kinhthành xây dựng trên đất này cũng chịu những đổi thay nặng nề tới mức có kinh thành hầu nhưkhông còn dấu vết.A. Thành Thăng Long thời LýTrần Huy Bá đã đề xuất [4]:Phía bắc áng chừng ở vào chỗ rẽ đường xuống trường Đua Ngựa cho đến cửa đền QuanThánh.Phía đông từ quá đền Quan Thánh đến gần Văn Miếu bây giờ.Phía nam từ gần Văn Miếu tới gần chỗ rẽ tránh đường xe điện Cầu Giấy.Phía tây từ gần chỗ tránh đường xe điện Cầu Giấy đi tắt đến gần chỗ rẽ xuống trường Đua Ngựabây giờ.Núi Khán Sơn ở Bách Thảo và chùa Một Cột phải ở về phía đông Hoàng thành Thăng Long xưa.Hồ Ngọc Hà phải là ở về phía đông của nội thành mới đúng như bản đồ đời Hồng Đức ghi.Như thế các cung điện chính phải ở vào khu Hữu Tiệp, Ngọc Hà, Vạn Phúc, nhà máy rượu biavà chùa Bát Tháp bây giờ mới là đúng chỗ. Vậy thành Thăng Long xây năm 1805 có lẽ đã theosự nhu cầu về gần bên sông Hồng Hà mà đã thiên hẳn ra ngoài phía đông thành Thăng Long cũ,rồi các di vật đều thiên cả ra mà sử không chép tường tận chăng?.Trần Quốc Vượng và Vũ Tuấn Sán đã có ý kiến khác: Sử sách không hề chép có một sự dichuyển nào của kinh đô Thăng Long qua những triều đại Lý - Trần - Lê. Trái lại, những di tích ghitrong tài liệu cũ phối hợp với sự điều tra tại chỗ cho phép đoán định rằng thành Thăng Long đờiLý vẫn giữ nguyên vị trí cũ cho đến đời Nguyễn. Núi Nùng tức núi Long Đỗ được thuyết phongthủy coi như là một nơi tập trung của Khí thiêng sông núi nơi đế đô vẫn là trung tâm của đôthành Thăng Long qua bao nhiêu thế kỷ [5]. Như thế là kinh thành Thăng Long cũ bao gồmHoàng thành cùng khu buôn bán về phía đông giáp với sông Hồng, khu nông nghiệp về phía tâyđã được hình thành ít nhất ngay từ thời Lý.Hai ý kiến khác nhau quá xa về vị trí địa lý của thành Thăng Long đời Lý cho tới nay vẫn chưaphân phải trái, vẫn phải đợi Khi nào có đủ điều kiện khai quật thăm dò ở dưới lòng đất, thì sựxác minh mới là chính xác. [6]Những dòng thư tịch chép về vị trí và cấu trúc thành Thăng Long đời Lý thật ích ỏi. Tuy vậy sốlượng tư liệu nghèo nàn đó vẫn có giá trị nghiên cứu của nó, mà giá trị cao hay thấp còn tùy ởcách khai thác của từng người nghiên cứu.Chúng ta gặp những dòng đầu tiên quan hệ tới kinh đô Thăng Long đời Lý trong Chiếu dời đôcủa Lý Thái Tổ viết năm Canh Tuất (1010). Bài chiếu có đoại viết:... Thế mà nhà Định, nhà Lê lại theo lòng riêng, lơ là mệnh trời,... yên ở nơi quê quán, đến nỗithế đại không dài, vận số ngắn ngủi, trăm họ hao tồn, muôn vật không nên. Trẫm rất xót thương,không thể không rời đi nơi khác. Huống chi đô cũ của Cao Vương ở thành Đại La, ở giữa khuvực trời đất, có thể rồng cuộn hổ ngồi, ở giữa nam bắc đông tây, tiện hình thế núi sông sautrước, đất rộng mà bằng phẳng, chỗ cao mà sáng sủa, dân cư không khổ về ngập lụt, muôn vậtrất thịnh mà phồn vinh, xem khắp nước Việt, chỗ ấy là nơi hơn cả.Như vậy kinh đô nhà Lý được định ra không câu nệ vào đất quê hương của dòng họ, mà chọnnơi trung tâm về địa lý, về kinh tế để xây dựng. Nơi ấy chính là La Thành cũ của Cao Biền (7).Sử chép tiếp:Bèn xây dựng cung điện ở trong cung thành Thăng Long phía trước dựng điện Càn Nguyên làchỗ coi chầu, bên tả làm điện Tập Hiền, bên hữu làm điện Giảng Võ, lại mở cửa Phi Long thôngvới cung Nghênh Xuân, cửa Đan Phượng thông với cửa Uy Viễn, chính hướng nam là điện CaoMinh, đều gọi là thềm rồng; bên trong thềm rồng có mái cong, hàng hiên bao quanh bốn mặt.Sau điện Càn Nguyên dựng hai điện Long An và Long Thụy làm nơi nghỉ ngơi, bên tả làm điệnNhật Q ...