Thành phần hóa học và phân lập Zerumbone từ tinh dầu của thân rễ gừng gió (Zingiber Zerumbet (l.) Smith) ở Bình Định

Nghiên cứu thành phần hóa học của tinh dầu thân rễ Gừng gió (Zingiber zerumbet (L.) Smith), mẫu được thu ở huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Hàm lượng tinh dầu chiếm 0,95% trọng lượng mẫu tươi. Thành phần hóa học được phân tích bằng sắc ký khí ghép khối phổ (GC/MS) cho thấy có 14 hợp chất được định danh, chiếm 98,74% tổng lượng tinh dầu. Zerumbone là hợp chất có hàm lượng lớn nhất trong tinh dầu, chiếm 79,60%.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thành phần hóa học và phân lập Zerumbone từ tinh dầu của thân rễ gừng gió (Zingiber Zerumbet (l.) Smith) ở Bình Định12, Số2018Tạp chí Khoa học - Trường ĐH Quy Nhơn, ISSN: 1859-0357, Tập 12, Số Tập5, 2018,Tr.5,25-32THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ PHÂN LẬP ZERUMBONE TỪ TINH DẦUCỦA THÂN RỄ GỪNG GIÓ (ZINGIBER ZERUMBET (L.) SMITH) Ở BÌNH ĐỊNHNGUYỄN LÊ TUẤN, ĐỖ THỊ THANH THỦY, PHẠM LÊ NHƯ Ý,NGUYỄN THỊ NGHĨA, TRƯƠNG CÔNG ĐỨC, DIỆP THỊ LAN PHƯƠNG*Khoa Hóa, Trường Đại học Quy NhơnTÓM TẮTNghiên cứu thành phần hóa học của tinh dầu thân rễ Gừng gió (Zingiber zerumbet (L.) Smith), mẫuđược thu ở huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Hàm lượng tinh dầu chiếm 0,95% trọng lượng mẫu tươi. Thànhphần hóa học được phân tích bằng sắc ký khí ghép khối phổ (GC/MS) cho thấy có 14 hợp chất được địnhdanh, chiếm 98,74% tổng lượng tinh dầu. Zerumbone là hợp chất có hàm lượng lớn nhất trong tinh dầu, chiếm79,60%. Phân lập zerumbone bằng phương pháp kết tinh từ tinh dầu với hệ methanol : hexan (V:V = 2:1). Cấutrúc của zerumbone được xác định bằng phổ 1H-NMR, DEPT, 13C- NMR.Từ khóa: Zerumbone, Zingiber zerumbet (L.) Smith, Tinh dầu.ABSTRACTThe chemical composisions and isolation of zerumbone from essentinal oil from rhizomesof zingiber zerumbet (l.) smith in Binh Dinh ProvinceChemical constituents of the essential oil of the rhizomes of Zingiber zerumbet in Phu Cat district,Binh Dinh province have been investigated. The content of the essential oil was 0.95% of raw materials.Fourteen different compounds accounting for 98.74% of the gross essential oil were identified by gaschromatography-mass spectrometry (GC-MS). Zerumbone was the main compound of the essential oil(79.6%). Zerumbone was isolated by crystallization using a mixture of methanol and hexane 2:1 (v/v). Thestructure of zerumbone was confirmed by 1H-NMR, DEPT and 13C- NMR spectra.Keywords: Zerumbone, Zingiber zerumbet (L.) Smith, essential oil.1.Mở đầuGừng gió có tên khoa học là Zingiber zerumbet (L.) Smith, thuộc họ Zingiberaceae. Gừnggió có nhiều tên gọi khác nhau, tùy thuộc vào từng vùng, miền, quốc gia, ví dụ như “Lempoyang”(Malaysia và Indonesia), “Ghatian và Yaiimu” (Ấn Độ), “Jangli adah” (Bangladesh), “Awapuhi”(Hawaii), “Zurunbah” (Ả Rập), “Hong qiu jiang” (Trung Quốc) và “Haeo dam” hoặc “Hiao dam”(bắc Thái Lan) [1]. Gừng gió là cây thực vật lâu năm, thuộc họ thảo mộc rễ củ, được tìm thấy ởnhững nơi ẩm ướt trong tự nhiên và vùng thấp hoặc trên các sườn đồi dốc [2]. Thân rễ Gừng gió cómùi thơm nồng, khác gừng thường, có vị đắng, do đó ít được sử dụng làm gia vị như gừng. Gừnggió được xem là loại thuốc có nguồn gốc từ thực vật nên rất an toàn. Trong dân gian, Gừng gióđược sử dụng để trị các bệnh như chống viêm, chống dị ứng, chống nấm, chống vi trùng, chốngEmail: diepthilanphuong@qnu.edu.vnNgày nhận bài: 6/4/2018; Ngày nhận đăng: 02/5/2018*25Nguyeãn Leâ Tuaán, Ñoã Thò Thanh Thuûy, Phaïm Leâ Nhö YÙ, Nguyeãn Thò Nghóa, Tröông Coâng Ñöùc, Dieäp Thò Lan Phöôngsốt rét, chống hoạt động tiểu cầu, chống khối u, chống oxy hóa, chống bệnh đái tháo đường, giảmđau và thuốc kháng virus [3, 4]. Ngoài ra, Gừng gió còn được sử dụng làm thức uống, dầu gừngvà được sử dụng làm dầu dưỡng tóc, dầu gội,... [4, 5].Thành phần hóa học trong tinh dầu từ thân rễ Gừng gió có chứa zerumbone. Zerumbonelà hoạt chất có nhiều hoạt tính quý giá, như: có khả năng trị các bệnh như ung thư máu, ung thưda, ung thư đốt sống cổ, ung thư gan, ung thư ruột, ung thư ống mật, ung thư vú, ung thư tế bàotrứng, ung thư tuyến tụy, ung thư phổi, ung thư thận, ung thư não, ung thư tuyến tiền liệt, ung thưdạ dày, ung thư vòm miệng, ung thư họng, hầu [6, 7]. Theo các công bố, hàm lượng zerumbonetrong tinh dầu thân rễ cây Gừng gió ở nam Ấn Độ chiếm 76,3 - 84,8%, ở Malaysia chiếm 68,9%[8], ở Bangladesh chiếm 46,8% [9]. Ở Việt Nam, hàm lượng zerumbone lại có sự biến đổi theovùng miền với sự chênh lệch lớn, ở Hà Tĩnh rất thấp chỉ chiếm 1,2% [10], trong khi đó ở vùngmiền khác lại chiếm 72,3% [11]. Zerumbone là một trong những chất chiếm hàm lượng lớn trongthân rễ Gừng gió và có nhiều hoạt tính quý giá. Do vậy việc nghiên cứu hàm lượng zerumbonetheo vùng miền và phân lập chất này là vấn đề rất được quan tâm.Ở Bình Định, Gừng gió được người dân thôn quê trồng nhiều và dùng làm hàng rào chohộ gia đình. Vì vậy, trong bài báo này, chúng tôi nghiên cứu xác định thành phần hóa học, táchzerumbone của cây Gừng gió ở tỉnh nhà nhằm góp phần định hướng cho người dân trồng, khaithác và sử dụng hiệu quả hơn.2.Thực nghiệmPhổ NMR được ghi trên máy NMR Bruker Avance II ở tần số 500 MHz cho 1H-NMR và125 MHz cho 13C-NMR tại trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia thành phốHồ Chí Minh.Máy sắc ký khí ghép khối phổ GC/MS HP 6890 được đo tại phòng Phân tích hóa học ViệnHóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.2.1. Thu và định lượng tinh dầu2.1.1. Thu tinh dầuNguyên liệu thân rễ Gừng gió được chúng tôi th ...