Thành phần loài chim tại vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà, tỉnh Lâm Đồng

Bài viết này trình bày kết quả khảo sát của Trung tâm Đa dạng sinh học và phát triển, Viện Sinh học nhiệt đới từ tháng 11 năm 2009 đến tháng 03/2012 tại các khu vực Hòn Giao - Yang Ly, Cổng Trời, Lang Biang, các Tiểu khu 60, 76, 77, 85 và 86 của VQG Bidoup - Núi Bà.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thành phần loài chim tại vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà, tỉnh Lâm ĐồngTẠP CHÍ SINH HỌC, 2012, 34(3SE): 30-39THÀNH PHẦN LOÀI CHIMTẠI VƯỜN QUỐC GIA BIDOUP - NÚI BÀ, TỈNH LÂM ĐỒNGPhùng Bá Thịnh1, Nguyễn Hào Quang1, Lê Khắc Quyết2,3, Hoàng Minh Đức1*(1)Viện Sinh học nhiệt đới, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, (*)ducthao71@yahoo.com(2)Đại học Khoa học tự nhiên Hà Nội(3)Đại học Colorado at Boulder, Colorado, Hoa KỳTÓM TẮT: Vườn quốc gia (VQG) Bidoup - Núi Bà với tổng diện tích 64.800 ha, nằm trên địa bàn 2huyện Lạc Dương và Đam Rong, tỉnh Lâm Đồng. VQG Bidoup-Núi Bà được đánh giá là một trong nhữngvùng chim quan trọng tầm quốc gia và quốc tế, với 256 loài chim đã được ghi nhận, trong đó có các loàichim quý hiếm như trĩ sao (Rheinardia ocellata), mi langbian (Crocias langbianis), khướu đầu đen máxám (Garrulax yersini) và sẻ thông họng vàng (Carduelis monguillot). Qua bốn đợt khảo sát từ tháng11/2009 đến tháng 3/2012, chúng tôi đã ghi nhận bằng hình ảnh được 106 loài, bổ sung thêm 12 loài vàodanh lục chim của VQG Bidoup - Núi Bà, trong đó, ghi nhận một loài mới, bổ sung cho khu hệ chimViệt Nam, nâng tổng số loài chim của VQG lên 268 loài. Bảy loài chim nằm trong Sách Đỏ Việt Nam(2007) và Danh lục các loài bị đe doạ của IUCN (2011) và năm loài đặc hữu cũng được ghi nhận.Từ khóa: Khu hệ chim, loài đặc hữu, ghi nhận mới, vùng chim quan trọng, VQG Bidoup Núi Bà.MỞ ĐẦUNằm trên địa bàn 2 huyện Lạc Dương vàĐam Rong, tỉnh Lâm Đồng với tổng diện tích64.800 ha, VQG Bidoup - Núi Bà là nơi bảo tồncác hệ sinh thái rừng á nhiệt đới núi cao trungbình và các loài động, thực vật quan trọng củakhu vực Nam Trường Sơn 3 [1]. Đây cũng làkhu rừng đóng vai trò phòng hộ đầu nguồn củahệ thống sông Đồng Nai và Srepok, là nơi bảotồn cảnh quan và các đặc trưng văn hóa bản địacủa tỉnh Lâm Đồng và vùng Tây Nguyên [21].VQG Bidoup - Núi Bà nằm trong vùng chimđặc hữu cao nguyên Đà Lạt, là VQG duy nhất ởViệt Nam có ba vùng chim quan trọng tầm quốcgia và quốc tế là Cổng Trời, Bidoup và Núi Bà[19], với các loài chim quan trọng như trĩ sao(Rheinardia ocellata), trèo cây mỏ vàng (Sittasolangiae), khướu đầu đen (Garrulax milleti),khướu mỏ dài (Jabouilleia danjoui), mi langbian(Crocias langbianis) và sẻ thông họng vàng(Carduelis monguillot) [6, 19].Các nghiên cứu về khu hệ chim của caonguyên Đà Lạt đã được tiến hành rất sớm,khoảng gần 100 năm trước. Robinson và Kloss(1919) [15] đã mô tả một số loài ở khu vực nàynhư loài khướu hông đỏ (Cutia legalleni) vàkhướu đầu đen Garrulax miletti. Những khảosát tiếp theo của Delacour và Jabouille trong30thập niên 20 và 30 của thế kỷ XX được xem làkết quả đầu tiên về thành phần khu hệ chim củavùng cao nguyên này [4, 5, 6]. Năm 1938, khảosát của nhà sưu tập chim người Thuỵ ĐiểnBertil Björkegren trong khu vực này đã pháthiện một giống và loài mới, đó là loài milangbian (Crocias langbianis) [6].Do những biến động về chính trị và chiếntranh, nghiên cứu chim ở phía Nam nói chungvà khu vực cao nguyên Đà Lạt nói riêng tạmngừng cho đến những năm 90 của thế kỷ XXvới khảo sát của của Craig Robson et al. (1993)[17] từ tháng 9/1989 đến tháng 3/1990. Các tácgiả đã ghi nhận được 111 loài tại hai khu vựcnúi Lang Biang và Cổng Trời. Các khảo sát tiếptheo từ tháng 4 đến tháng 7/1991 tại nhiều vùngcủa Việt Nam và đã ghi nhận được 130 loàiriêng cho một số khu vực, nay thuộc VQGBidoup - Núi Bà [18]. Từ tháng 11 năm 1993đến tháng 2 năm 1994, khảo sát của Birdlife vềcác loài chim đặc hữu của vùng cao nguyên ĐàLạt cũng ghi nhận thêm 64 loài chim tại các địađiểm núi Bidoup/Gia Rích, Núi Bà và CổngTrời [6]. Khảo sát của Viện Sinh thái và Tàinguyên sinh vật năm 2003 ở khu vực núiBidoup đã ghi nhận 160 loài [12]. Năm 2002 và2009 Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga thực hiệnkhảo sát tại các khu vực trạm Kiểm lâm YangLy và núi Bidoup thuộc VQG Bidoup - Núi BàPhung Ba Thinh, Nguyen Hao Quang, Le Khac Quyet, Hoang Minh Ducvà Khu bảo tồn thiên nhiên (KBTTN) Hòn Bà(Khánh Hòa), đã ghi nhận được 158 loài, trongđó có 135 loài trong khu vực VQG Bidoup Núi Bà [13]. Mahood et al. (2009) [11], cũngghi nhận một số loài chim có tầm quan trọngquốc tế như trĩ sao (Rheinardia ocellata), milangbian (Crocias langbianis), khướu đầu đen(Garrulax milleti), khướu trung bộ (Garrulaxannamensis), sẻ thông họng vàng (Carduelismonguilotti), trèo cây mỏ vàng (Sitta solangiae)và khướu mỏ dài (Jabouilleia danjoui).đã thực hiện hàng chục năm trước trong khinhững biến động về diện tích và chất lượngrừng ngày càng diễn ra rất nhanh. Bài báo nàytrình bày kết quả khảo sát của Trung tâm Đadạng sinh học và phát triển, Viện Sinh học nhiệtđới từ tháng 11 năm 2009 đến tháng 03/2012 tạicác khu vực Hòn Giao - Yang Ly, Cổng Trời,Lang Biang, các Tiểu khu 60, 76, 77, 85 và 86của VQG Bidoup - Núi Bà.Như vậy, trước nghiên cứu này, kết quảtổng hợp danh lục các loài chim của VQGBidoup - Núi Bà là 256 loài. Mặc dù vậy, cáccuộc khảo sát trước đây thường tập trung ở mộtvài tiểu khu trong khi hiện trạng của các loàichim ở những khu vực hẻo lánh vẫn chưa đượcnghiên cứu chi tiết. Hơn nữa, nhiều nghiên cứuĐịa điểm và thời gianĐiều tra thực địa được tiến hành tại các kiểusinh cảnh chính, bao gồm rừng thường xanhtrên núi trung bình, rừng hỗn giao cây lá rộngvà cây hạt trần, rừng thông. Thời gian và các địađiểm điều tra chim cụ thể ở VQG Bidoup - NúiBà được chỉ ra trong bảng 1.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUBảng 1. Địa điểm và thời gian khảo sátSTT1234Địa điểmTiều khu rừng số 60,76,77Tiểu khu rừng 85,86Khu vực Langbian, Hòn Giao và Yang LyKhu vực Cổng TrờiPhương pháp điều traCác đợt điều tra thực địa được tiến hành vàoban ngày bằng cách đi bộ với tốc độ chậm,trung bình từ 1-1,5 km/h. Thời gian điều trachim tập trung vào thời điểm các loài chim hoạtđộng nhiều nhất trong ngày, buổi sáng sớm từkhoảng 05h00 đến gần trưa khoảng lúc 11h00và buổi chiều từ khoảng 14h00 đến 17h00chiều.Dụng cụ hỗ trợ nghiên cứu gồm có: ống ...