“Thế giới Kinh Bắc” trong bài thơ Bên kia sông Đuống của tác giả Hoàng Cầm

Đối vời thi sĩ, nhiều khi cái địa chỉ khai sinh lại là mối duyên may giữa thơ ca và cuộc đời, vùng đất chôn rau cắt rốn nhiều khi lại là nơi tích đọng năng lượng cho chồi thơ nảy mầm. Chí ít đối với trường hợp Hoàng Cầm là như vậy. Khi đọc “Bên kia sông Đuống”, người đọc cảm nhận được điều này: một hồn thơ đa tình đẫm hơi thở dân gian như thế dường như không thể không chọn cái vùng đất Bắc Ninh cổ kính và mộng mơ mà sinh hạ. “Bên kia sông Đuống” đúng là một bài thơ của thế giới Kinh Bắc, thế giới của những đình chùa miếu mạo, của những lễ hội dân gian tấp nập, đông vui, thế giới của tranh Đông Hồ hồn nhiên mà tình tứ, thế giới của những câu quan họ vương vấn lòng người... Sau khi ra đời, đêm 1948, bài thơ đã được truyền rộng rãi trong kháng chiến và được coi là một trong những bài thơ hay nhất viết về quê hương đất nước trong nền văn học hiện đại của nước nhà.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
“Thế giới Kinh Bắc” trong bài thơ "Bên kia sông Đuống" của tác giả Hoàng CầmĐề bài:“Thế giớiKinhBắc”trongbàithơ BênkiasôngĐuốngcủatácgiả HoàngCầ m BàilàmĐốivờithisĩ,nhiềukhicáiđịachỉkhaisinhlạilàmốiduyênmaygiữathơcavàcuộcđời, vùngđấtchônraucắtrốnnhiềukhilạilànơitíchđọngnănglượngchochồithơ nảy mầm.ChíítđốivớitrườnghợpHoàngCầmlànhưvậy.Khiđọc“BênkiasôngĐuống”, ngườiđọccảmnhậnđượcđiềunày:mộthồnthơ đatìnhđẫmhơithở dângiannhư thếdườngnhư khôngthể khôngchọncáivùngđấtBắcNinhcổ kínhvàmộngmơ màsinhhạ.“BênkiasôngĐuống”đúnglàmộtbàithơcủathếgiớiKinhBắc,thếgiớicủanhững đìnhchùamiếumạo,củanhữnglễ hộidângiantấpnập,đôngvui,thế giớicủatranh ĐôngHồhồnnhiênmàtìnhtứ,thếgiớicủanhữngcâuquanhọvươngvấnlòngngười...Saukhirađời,đêm1948,bàithơđãđượctruyềnrộngrãitrongkhángchiếnvàđượccoilàmộttrongnhữngbàithơ haynhấtviếtvề quêhươngđấtnướctrongnềnvănhọchiệnđạicủanướcnhà.Bằngâmđiệutrữtình,nhàthơhìnhdunglạitoàncảnh“ThếgiớiKinhBắc”bênkiasông Đuống: “Emơibuồnlàmchi AnhđưaemvềsôngĐuống Ngàyxưacáttrắngphẳnglì SôngĐuốngtrôiđi Mộtdònglấplánh Nằmnghiêngnghiêngtrongkhángchiếntrườngkì Xanhxanhbãimíabờdâu Ngôkhoaibiêngbiếc”Câuthơ“Emơibuồnlùmchi”làkhởihứngcủabàithơ,cũnglàđiểmtựachoxúccảmtrữtìnhcủanhàthơ.Khơivàođúngnguồnmạchtrữtình,dòngthơtuônchảytrongnhữngcâu thơtựdonhưkhôngcótrởlựcgìngăncảnđược.Nhânvật“em”ởđâylàai?Khônglàai cả.“Em”chỉlàmộtthủpháptrữtình,nhàthơcầnmộtđốìtượngtâmsự,sẻchia.VớitâmhồnlãngmạnHoàngCầm,đốitượngấytấtnhiênphảilàmộtcôgáiKinhBắcxưađểdễbềbộclộnhữngdòngcảmxúcmiênman,bấttận.Khúcnhạctâmtìnhđãcấtlên,nétvẽquêhươngđãbaytrongtaynhàthơ cócặpmắthọasĩtàihoa.Câuthơ vớinhịpđiệu chậm,thongthả,gợichotamộtcảmgiáchếtsứcêm ả.Hìnhthể củadòngsôngngàyđêmcứ “lấplánh”ánhsángchanhòacủanắngtrời,củacácvìsaonhư trongmộthọaphẩmsơnmàiđặcsắc.Dườngnhư dòngsôngĐuốngmangcả linhhồncủaconngườivớithế “nằmnghiêngnghiêng”rấtduyêndáng.Tư thế “nghiêngnghiêng”đólàmtaliên tưởngđếnbóngdángcủamộtcôgáidịudàngvàxinhđẹp,đầythơmộngnhưngcũngđầy khắckhoải,loâutrongthờichiến.Nhữngcâuthơthậtlàtàihoa!Dòngsôngyêuthương trongtâmtưởngthinhânsaomàđẹp!Hìnhhọalàcủariêngthinhân.Cáidáng“nghiêngnghiêng”ấykhôngphảitrongkhônggianmàlàtrongthờigian(trongkhángchiếntrường kì)mớilạ.Tìnhyêucủa“em”,của“anh”vàcủamỗichúngtađổ dồnvềdòngsôngnhỏnhoimàsâuthẳmây.Đólàdòngsông,mạchchảychínhcủabàithơ trongbứctranhquê hương.Cònđôibờthìsao? “Xanhxanhbãimíabờdâu Ngôkhoaibiêngbiếc”Vớihaitừláy“xanhxanh”,“biêngbiếc”,âmhưởng,tiếttấunhưngândàira,nhàthơ .đãchotacảmthấyhếtđượcvẻtươiđẹp,trùphúbênbờsôngĐuống.Haicâuthơmanghòa sắcxanhnhưtrảirangútngàntrongtrítưởngtượngcủangườiđọcvềvẻđẹpthanhbình, tươitắn,giàucócủavùngquêKinhBắctrướckhigiặctới.Đócũnglànộtnétrấtthânquen,bìnhdịcủanhữngdòngsôngởđồngbằngBắcBộ:màumỡ,hiềnhòavàthơmộng.QuêhươngKinhBắc ở bênkiasôngĐuốngcứ hiệndầnlêntronghươngvị;trongsắc màuvănhóadântộc: “Quêhươngtalúanếpthamnồng TranhĐôngHồgàlợnnéttươitrong Màudântộcsángbừngtrêngiấyđiệp”Vớibacâuthơ,batìnhtứ,HoàngCầmcàngmở giácquanđónnhậnquêhương:“thơmnồng”làsựcảmnhậncủakhứugiác,“tươitrong”làcủathịgiác,“sángbửng”làcủalinh giác.Vìthế,“sángbừng”làđiểmnhấnlunglinhnhất,nóđưa“màudântộc”củathếgiớiKinhBắcnhậpvàogiatàichungđấtnước.KinhBắclàvănhóadântộc,làlinhhồnxứsở.Nhữngđàngàlợntrongnhữngbứctranhdângiansaomàinđậmchấtsốngđếnthế!Tấtcả “sángbừng”lênnéttươitrong.Từ “sángbừng”đứng ở vị trítrungtâmmangâm hưởngmạnhmẽnhưrựclêngiữacâuthơ,tỏarạngnhữngtờgiấyđiệp,haynóiđúnghơn làtỏarạngcảnềnnghệthuậtđộcđáocủadântộc.Chỉmộttứ“sángbừngmàbaohàmtìnhcảmrấtthiếttha,nồngnàn,đằmthắmcủanhàthơvớiquêhương,vớitruyềnthốngvănhóadântộc.Nếukhông,làmsaoHoàngCầmcóthể cảmnhậnđượcvẻ đẹp“sángbừng”của“màudântộc”sâuđếnnhưvậy.Nhữngbứctranhquêhươngsinhđộngchính làmộtphầnthunhỏ củabứctranhlàngquêrộnglớn,phongphúmàusắcdântộc.Màu sắcấykhôngchỉđọnglạiởnhữngbứctranhcổtruyềnđặcsắcmàcònthểhiệntrongcáclễhộitưngbừng: “Nhữnghộihèđìnhđám TrênnúiThiênThai TrongchùaBútTháp GiữahuyệnLangTài...”Mấydòngthơcótiếttấunhanh,âmđiệutrầmbổngnhưdiễntảhếtniềmhãnhdiệncủa tácgiả khinhớ vềnhữngsinhhoạttinhthầntốtđẹpcủaquêhương.Câuthơ mangtính liệtkê:nàynúi,nàychùagợicảmgiácnhưtácgiảchưakểđượchếtnhữngthắngcảnh.Nhưngchỉcầnmộtvàicáitênnhư:“núiThiênThai”,“chùaBútTháp”,“huyệnLangTài”cũngđủnhậnrađượcđiệnmạovùngđấtKinhBắccổkínhvàgiàuhuyềnthoạiVàđây,trênnềnphongcảnhđậmmàusắcdântộcđólàmộtcuộcsốngdung ...