Thích ứng với cái mới

Môi trường mà chúng ta đang sống rất khác với môi trường mà chúng ta từng được thiết kế để sống hàng trăm ngàn năm trước đây. Phần lớn những bệnh chúng ta hay gặp ngày nay chỉ phố biến trong vòng 100 năm qua do thay đổi môi trường sống
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thích ứng với cái mới Thích ứng với cái mớiMôi trường mà chúng ta đang sốngrất khác với môi trường mà chúngta từng được thiết kế để sống hàngtrăm ngàn năm trước đây. Phần lớnnhững bệnh chúng ta hay gặp ngàynay chỉ phố biến trong vòng 100năm qua do thay đổi môi trườngsống, một phần lớn khác phát sinhtừ khi con người bắt đầu làm cuộccách mạng nông nghiệp (khoảng 15đến 20 ngàn năm trước đây tạiĐông Nam Á). Trước thời cáchmạng nông nghiệp, con người sốngchủ yếu từng nhóm 10 – 50 ngườibằng nghề săn thú và hái trái câyhoa quả. Vào thời kì đó, muối cònrất hiếm và đường chỉ có từ trái câychín hay mật o ng, và béo phì có lẽchưa tồn tại. Nhưng ngày naychúng ta sống trong một môitrường hoàn toàn khác.Chỉ cần dạo một vòng bệnh việnchúng ta có thể thấy rất nhiều bệnhhiểm nghèo do chính con ngườigây nên. Tai biến mạch máu não,chẳng hạn, là do chứng vữa xơđộng mạch, một vấn đề trở nên rấtphổ biến chỉ trong thế kỉ này nhưngrất hiếm trong thời con người cònsống trong cuộc sống săn bắt và háilượm. Nhiều nghiên cứu dịch tễhọc chỉ ra hàng tá yếu tố nguy cơmà chúng ta có thể tránh để giảmnguy cơ bệnh tim, như hạn chế chấtbéo, ăn nhiều rau xanh, vận độngthường xuyên. Nhưng ở phươngTây, trong khi hàng trăm hệ thốngnhà hàng ăn liền khấm khá ra vàbành trướng thêm, thì thực phẩm“diet” (tiết thực) lại mòn mỏi đợitrong siêu thị để chờ khách hàngđến chiếu cố, và các thiết bị tập thểdục trở thành những cái móc treoquần áo thời trang đắt tiền. Tỉ lệngười Mĩ quá cân hiện đang lênđến con số 30%, và đang gia tăng.Chúng ta biết cái gì tốt và cái gìxấu cho sức khỏe chúng ta, nhưngtại sao phần đông chúng ta lại tiếptục đi theo con đường thiếu lànhmạnh và có hại cho sức khỏe?Nhân tố nào đã đi đến những quyếtđịnh thiếu sáng suốt như thế? Trảlời: bộ não. Mà bộ não thì đượchình thành để đối ứng và thích nghivới một môi trường rất khác vớimôi trường chúng ta đang sống. Ởvùng hoang mạc Phi châu, nơi màtổ tiên chúng ta được “thiết kế” vàhun đúc, chất béo, muối và đườngthường rất hiếm và quí. Thời đó,những ai có cơ hội tiêu thụ nhiềuchất béo có lợi thế sống sót rấtđáng kể. Nói cách khác, nhữngngười này có cơ may thoát khỏinhững đợt đói khát từng tiêu diệthầu hết những người đồng tộc ốmyếu hơn. Và chúng ta, hậu duệ củahọ, vẫn mang trong người nhữngthói quen ham mê chất béo cho đếnngày nay, nhưng ngày nay chất béokhông phải là cái gì quá hiếm hoinữa. Những “đam mê tiền sử” này -- được thôi thúc bằng những quảngcáo hấp dẫn của các công ti thựcphẩm khổng lồ, những công ti cũngtìm cách sống sót vào nỗ lực bánnhững gì chúng ta muốn tiêu thụ --dễ dàng đánh bại tri thức và ý chícủa chúng ta. Thật là trớ trêu khicon người phải lao động hàng chụcthế kỉ để tạo ra những môi trườngsống với sữa và mật thừa thãi, đểrồi phải chứng kiến sự thành côngcủa chúng ta gây nên những bệnhtật hiểm nghèo và dẫn đến cái chết.Càng ngày chúng ta càng lệ thuộcvào nhiều hóa chất, nhất là rượu vàthuốc lá. Những hóa chất gây ra rấtnhiều bệnh tật, làm tốn kém đếnngân sách gia đình và nhà nước,cũng như nạn tử vong non. Mặc dùcon người trong quá khứ vẫn sửdụng các hóa chất trợ thần kinh(psychoactive substances), nhưngtác hại chỉ trở nên hiển nhiên khikhi chúng ta tiếp xúc với một môitrường mới: đó là sự có mặt của cácloại thuốc mới có thể tiêm trực tiếpvào cơ thể. Phần lớn những hóachất này, kể cả nicotine, côcain vàthuốc phiện, là những sản phẩm củaquá trình chọn lọc tự nhiên đã đượctiến hóa để phòng chống cây cỏ vàcôn trùng. Bởi vì con người cóchung một di sản tiến hóa cùng côntrùng, cho nên phần lớn những hóachất này ảnh hưởng đến hệ thốngthần kinh.Trong vài thập niên gần đây bệnhung thư vú đang trên đà gia tăng.Ngoài vài trường hợp do các yếu tốdi truyền gây ra, xu hướng này cóthể là hệ quả của sự thay đổi môitrường và cách sống của chúng ta.Tiến sĩ Boyd Eaton và đồng nghiệptại Đại học Emory cho biết tỉ lệ ungthư vú trong các xã hội được xemlà lạc hậu chỉ bằng một phần nhỏso với tỉ lệ ở các nước văn minhnhư Mĩ và Âu châu. Họ giả thuyếtrằng thời gian giữa tuổi có kinh vàtuổi có thai lần đầu là một yếu tốnguy cơ số một. Ngoài ra, yếu tốnguy cơ khác là thời gian từ lúctuổi có kinh đến tuổi mãn kinh.Trong thời con người còn sốngbằng săn hái, tuổi có kinh làkhoảng 15 hay thậm chí muộn hơnnữa, và sau đó vài năm là có thểmang thai và sau 2 hay 3 năm nuôicon, lại có thai lần nữa. Thời giangiữa lúc nuôi con và mang thai lầnnữa là thời gian nồng độ kích thíchtố cao nhất và có thể có ảnh hưởngtiêu cực đến nguy cơ bị ung thưvú.Trong các xã hội hiện đại, ngượclại, tuổi có kinh lần đầu là 12 hay13, có lẽ một phần là do lượng chấtbéo đầy đủ cho phép người phụ nữcó khả năng nuôi dưỡng một bàothai – và lần có thai đầu tiên có lẽvài thập niên sau đó hay không baogiờ. Một người phụ nữ thời săn háicó lẽ có 150 lần kinh nguyệt trongđời, trong khi đó một người phụ nữtrung bình trong xã hội hiện đại có400 lần kinh nguyệt hay thậm chícao hơn.Như đã lưu ý trên, mắt của độngvật có xương sống được “bố trí”ngược. Mắt của con mực, ngượclại, không có cấu trức ngược đờinày, với mạch máu và dây thầnkinh bố trí ở phía ngoài, xuyên quanhững nơi cần thiết và ghim xuốngcái võng mạc để không dễ dàng bịtháo gỡ. Cấu trúc sai lầm của mắtcon người là do một nhầm lẫn mayrủi; mấy trăm triệu năm về trước,lớp tế bào nhạy cảm trước ánh sángtrong tổ tiên chúng ta được đặt ở vịtrí khác với tổ tiên của mực. Haithiết kế tiến hóa theo hai chiềuhướng khác nhau, và cho đến naykhông có con đường trở lại! ...