Thiên tài quận sự Nguyễn Huệ phần 10

tưởng có bổn phận phải thêrn vào cho sứ bộ nhỏ bé này 2.000 cân thuốc súng để cho cậu Hoàng tử không có dáng trở về với hai bàn tay không và để làm vui lòng Giám mục đã tỏ vẻ ước muốn chúng lắm”3. Hai chứng nhân ở hai địa vị có hai lối nhìn riêng về cuộc đón rước. Nhưng tất cả đều là sự thực bởi vì chúng lộ cho ta thấy nhưng khía cạnh khác nhau của sự thực. Sự thực là một bên ở phía Gia Định, ngoài tấm lòng của một người cha...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiên tài quận sự Nguyễn Huệ phần 10tưởng có bổn phận phải thêrn vào cho sứ bộ nhỏ bé này 2.000 cân thuốc súng để chocậu Hoàng tử không có dáng trở về với hai bàn tay không và để làm vui lòng Giámmục đã tỏ vẻ ước muốn chúng lắm”3. Hai chứng nhân ở hai địa vị có hai lối nhìn riêng về cuộc đón rước. Nhưng tất cảđều là sự thực bởi vì chúng lộ cho ta thấy nhưng khía cạnh khác nhau của sự thực. Sựthực là một bên ở phía Gia Định, ngoài tấm lòng của một người cha “quan sơn vạn lýhoài niệm”, nay hân hoan thấy mặt con, còn có những người dân lính, quan vuamừng rỡ được thấy bạn bè tiếp sức, đem từ phương xa lại sự tin tưởng thắng lợi ởngày mai. Sự thực là đám người trở về đó có lúc cũng đã tin tưởng như đám ngườiđón rước họ bây giờ, mà rốt lại lúc này chỉ là “một sứ bộ nhỏ bé”, đi không lại trở vềkhông. Nhưng sự việc đã ném tung ra rồi thì nó sẽ mắc nối để lôi cuốn các sự việc khácxảy ra tiếp. Cảnh đi cầu viện, các nước Tây phương đều biết. Duy họ không can thiệpđược vì chính họ đang phải lo gỡ rối cho họ, gỡ mối bòng bong mà chính nền vănminh họ đã tạo ra. Chính phủ đã không giúp ích gì được thì các tư nhân phân tích tình hình theo lốinhìn riêng của họ đã bày tỏ sự tán đồng can thiệp. “Người Pháp không can thiệp vàoNanh Hà thì thiếu dịp khác để thành lập một cơ sở vững chắc và quý giá trên một xứsở sẽ đem lại cho quốc gia một nền thương mại độc quyền hơn 20 triệu đồng và đặcbiệt là việc giao thương với Trung Hoa mà khỏi cần qua Quảng Châu”4. Chính khinhững dư luận đó trở thành những đề nghị cụ thể thì Bá-đa-lộc mới có thể giận dỗiDe Conway để nói thẳng vào mặt ông này là “Một mình tôi cũng đủ làm nên việc đảolộn”. Trong chuyến từ Pháp về, Bá-đa-lộc ghé Ile de France viết thư cho DeMontmorin: “Ở đảo này, tôi đã thấy các nhà cầm quyền sẵn sàng nhận lãnh quanđiểm của Triều đình. Tất cả những gì có liên quan đến cuộc viễn chinh ởCochinchine đều phải tiên liệu từ chỗ này và đã xong rồi”5. Thực vậy, Bá-đa-lộc tiếptục đường về thì trong cuộc hội nghị ở Port Louis ngày 3-9-1788, các nhà cầm quyềnở các đảo Ile de France, Bourbon đã ra tuyên ngôn xin tự do giao thương vớiCochinchine. Thế rồi trong một tờ trình gởi cho Quốc hội Pháp ngày 2-12-1790, dânchúng (?) các đảo đã nói: “Ở đây có những tay tình nguyện, những bọn Cafres, tàu bèkhí giới cho cuộc viễn chinh đó. Nhiều nhà buôn yêu nước của thuộc địa này đã dângcho Giám mục d’Adran tài nguyên của họ để giúp ông thi hành một dự tính thật cólợi cho quốc gia Pháp”6. Quần đảo Côn Lôn nằm ngoài biển là nơi thuận tiện nhất để đón chào các tàuthuyền Tây phương. Từ năm 1779, Nguyễn Ánh đã đặt ở đây những viên quan mangchứng minh thư của “P.J.G. Giám mục d’Adran” giới thiệu với các thuyền trưởngTây phương, mời họ vào bến, cho tin tức. Chủ đích của Pigneau là đón tàu Phápnhưng Gia Định không cần phân biệt điều đó mà chỉ cần tàu Tây để giao thươngthôi7. Chính ở Côn Lôn là nơi vào tháng 9-1788 chiếc tàu La Dryade trong sứ mệnhdò tình hình Nam Hà đã thả lại Hồ Văn Nghị và 1.000 khẩu súng mua cho NguyễnÁnh8. Lính thuỷ tàu Tây trốn xuống ở đây. Cũng ở đây vào cuối năm 1790 NguyễnÁnh dùng làm nơi nuôi ngựa cho quân đội dùng9. 316 Nhưng khi Gia Định đã bình yên thì Vũng Tàu hay chính Bến Nghé sẽ là nơiđón các tàu, thuyền tiếp viện. Bá-đa-lộc gom góp tiền bạc, khí giới lương thực chấtlên các tàu ông thuê ở Ile de France và cả ở Pondichéry nữa nhờ sự giúp đỡ của cácnhà buôn như đã biết. Nguyễn Ánh làm chủ Gia Định rồi sẽ có đủ tiền bạc mà đeođuổi chiến tranh. Qua lời thư của De Guignes, Viên Lãnh sự Pháp ở Macao, ta thấyông đã làm trung gian mua cho Nguyễn Ánh nhiều chiếc tàu. Và cũng từ Macaotrong những tháng cuối năm 1789, 8, 9 chiếc tàu đi buôn ở Cochinchine đã mangtheo nhiều thứ khí giới quân dụng. Một trong những chiếc tàu đó là chiếc la Garonneđã bán cho sứ giả Nguyễn ở Xiêm hai khẩu đại bác10. Tất cả những chuyến mua bánđó làm cho Nguyễn Ánh có dưới quyền một số tàu chiến Tây Phương quan trọng.L.M Jean de Jesus Maria viết thư từ Chợ Quán ngày 4-3-1790 ghi nhận Ánh có“khoảng 10 chiếc tàu Bồ và 1 chiếc tàu Pháp tất cả đều là tàu buôn nhưng võ trangvới đầy đủ khí giới quân dụng”11. Nhưng quan trọng hơn cả là việc có đám ngườiTây phương giúp. Ở Gia Định có đến 140 sĩ quan và 80 lính Pháp. Một bức thư củaBá-đa-lộc ngày 18-7-1794 nói đến 40 người Âu trong bộ binh, thêm vào chừng ấynữa trên các tàu đồng12. Và không phải chỉ có người Pháp mà thôi. Crawfurd vàoHuế tháng 10-1822 thấy ở đó một bài vị người Irlandais13. M. Đức Chaigneau ghinhận có cả người Anh, Irlandais14._________________________________________1. Trích lại của Thanh Lãng. Biểu nhất lãm Văn học Cận đại, Tự Do xb, 1958, bài văn “Nhựt trình Đông cung ký vãng Tây bang, tái hồi bổn quốc”, trang 51.2. Thực lục, q4, 15b.3. Trích lại của G. Taboulet, “Le traité de Versailles”, BSEI. XIII. hđd, t. 103.4. Tờ Gazette nationale đã dẫn.5. Thư ngày 14-4-1788 (A. Launay, ...