Thiên tài quận sự Nguyễn Huệ phần 9

11. Thư Doussain gởi cho Descourvières 8-6-1787 (BEFEO, 1912, t. 19).Quân Nguyễn Huệ vào vây thành Quy Nhơn, đắp núi đất đặt đại bác bắn đổ vào. Nhạc kêu khóc ở đền thờ cha mẹ rồi kêu Đặng Văn Chân ở Gia Định về tiếp cứu. Chân đem binh về đến Tiên Châu (Phú Yên) thì bị đánh tan, chính mình phải đầu Huệ làm tỳ tướng1. Hai ba lần giáp công, Huệ cũng bị mất đến nửa số quân và phải lấy thêm lính Thuận Hoá, bắt những kẻ vừa đủ 15 tuổi2. Nhạc phải lên mặt thành, khóc...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiên tài quận sự Nguyễn Huệ phần 911. Thư Doussain gởi cho Descourvières 8-6-1787 (BEFEO, 1912, t. 19). Quân Nguyễn Huệ vào vây thành Quy Nhơn, đắp núi đất đặt đại bác bắn đổ vào.Nhạc kêu khóc ở đền thờ cha mẹ rồi kêu Đặng Văn Chân ở Gia Định về tiếp cứu.Chân đem binh về đến Tiên Châu (Phú Yên) thì bị đánh tan, chính mình phải đầuHuệ làm tỳ tướng1. Hai ba lần giáp công, Huệ cũng bị mất đến nửa số quân và phảilấy thêm lính Thuận Hoá, bắt những kẻ vừa đủ 15 tuổi2. Nhạc phải lên mặt thành, khóc kêu gọi tình anh em ruột thịt cho Huệ giải vây.Tinh thần ăn đều chia đủ của anh em họ thật cũng đáng khen, nhưng đã đem lại taihại không nhỏ cho triều đại. Trần Văn Kỷ của Nguyễn Huệ bèn lấy Bến Ván làm địagiới ngăn cách đất của Bắc Bình vương và Thái Đức Hoàng đế. Còn “chú Bảy” thìđược đất Gia Định với tước Đông Định vương3. Cuộc chiến này thực là một kinh ngạc lớn cho dân chúng thời bấy giờ4. Uy danhcủa gia đình Tây Sơn bị hạ xuống, người ta trông ngóng về một ông Chủng nào đómà người ta chỉ biết là kẻ còn sót lại của triều đại vừa trị vì. Theo lời đồn thì ngườiHồng Mao sẽ đem Nguyễn Ánh trở về ngôi vị cũ. Chứng cớ rõ ràng là từ năm vừaqua có mấy chiếc tàu ngoại quốc đi dọc theo bờ biển Nam Hà, lăng xăng dò đườngnước nông sâu, ghé vào cửa Thi Nại, rồi khi gặp thuyền buồm Tây Sơn cản lại thì nổsúng. Rõ ràng lắm là tiếng đại bác vọng lại từ bờ biển. Thế lực ông Chủng mạnh nhưvậy nên, cũng vẫn theo lời đồn, vua Trời bị ông em quý thúc đánh thái quá đã pháingười xin với ông trả lại ngôi báu mà tên bà con họ ngoại này đã chiếm đoạt. Tiếngđồn chỉ dựa trên một sự thực là các tàu De Castries, La Dryade, Le Pandour lảngvảng ngoài bờ biển Nam Hà để dò xét tình hình xem có tiện cho một cuộc can thiệpkhông, thế mà gặp dịp lại được dân chúng thổi phồng lên tạo ra một dư luận mongngóng về một vị cứu tinh nơi xa, trong lúc vị này đang bị giam lỏng và chăm chắmthoát khỏi thành phố Vọng Các. Trong đám binh tướng Tây Sơn có kẻ ngả theo phe này hay phe khác, nên ngoàichiến tranh giáp công chính thức, Nhạc và Huệ còn lo thanh toán nội bộ. Có haitrường hợp điển hình: Nguyễn Văn Duệ, tướng Nhạc ở vùng Huệ và Nguyễn ĐăngVân, con nuôi Huệ ở vùng Nhạc. Nguyễn Văn Duệ vốn được Huệ cho giữ Nghệ An để kìm chế Nguyễn HữuChỉnh. Chỉnh ra Bắc đuổi Trịnh Bồng, được thư Duệ hẹn cùng đánh vào, bèn sắp 10lượng 10 tấm đoạn xúi Duệ mưu chiếm Nghệ An. Việc Duệ làm loạn này cũng là domưu kế của Nguyễn Huỳnh Đức, người bị Huệ bắt sau trận Đồng Tuyên (1783) đượccho làm tướng cùng giữ Nghệ An với Duệ mà lòng cứ đồ mưu về chúa cũ5. Việc bịVũ Văn Nhậm phát giác. Đức xúi Duệ đem quân theo ngả Thượng Lào về Quy Nhơnvà lãnh quân đi trước. Nửa đường Đức bày tỏ ý thật và dụ Duệ theo mình đi tìmNguyễn Ánh. Nghe Duệ tức giận “thằng này định bán ta đây”, Đức tính chuyệnkhông êm trốn thẳng qua Xiêm. Còn Duệ xuống Quy Nhơn. Được Duệ về giúp, Nguyễn Nhạc lên tinh thần, tưởng có thể phục thù mối nhụckêu khóc năm ngoái. Tháng 3-1788, Duệ kéo quân ra Quảng Nam, nơi “biên giớiChăm”. Không được may mắn như năm 1775, Duệ bị quân Phú Xuân đánh tan, thânphải bị bắt cho voi giầy, đầu bêu ở thành Hội An6. Nhạc hoàn toàn tuyệt vọng khôngcòn sức gượng dậy nữa. 290 Câu chuyện thanh toán nội bộ cũng xảy ra ở Quy Nhơn: Nguyễn Thung hẳn làmột nạn nhân của cuộc xung đột ruột thịt bất ngờ đó. Một nạn nhân khác may mắnhơn vì ở mãi tận Gia Định. Vẫn biết Gia Định của Nguyễn Lữ nhưng vụ Đặng VănChân cho ta thấy Lữ theo phe Nhạc. Sử quan nhà Nguyễn chép rằng Nguyễn ĐăngVân là con nuôi của Huệ vượt bể qua hàng ở Vọng Các mùa thu 1787 vì thấy rõ TâySơn là “bạn nghịch”7. Nguyên cớ viện ra để được nhận hàng không đáng kể cũng nhưcâu chuyện về hết mệnh đế vương do Nguyễn Văn Trương bịa ra để hàng vậy. Chúngta phải lưu ý rằng Nguyễn Đăng Vân là con nuôi yêu quý của Huệ đang ở trong vùngNhạc và thời gian vượt bể sang hàng là ngay sau khi chiến tranh nồi da xáo thịt xẩyra ở Quy Nhơn. Đăng Vân tất đã trải qua những dao động mà Nguyễn Văn Duệ đãgặp. Duệ không nghe lời Huỳnh Đức, nhưng Nguyễn Đăng Vân ở một vùng đầy vếttích của Nguyễn Ánh trong lúc con đường về Bắc mịt mù tất phải hướng về VọngCác. Gió mùa không những chỉ chở quân đi chinh phục mà còn trỏ đường cho tướngtrốn chạy nữa vậy. Nhưng không phải chỉ có vài chuyện đó xảy ra là thanh toán xong mối hiềmnghi của tướng và các phụ tá giữa hai miền. Chúng ta thấy người nắm giữ Tả quâncủa Huệ ở Đồng Hới là Vũ Văn Nhậm lại là con rể của Thái Đức. Mọi người đươngthời rõ ràng thấy Nhậm ở vào thế khó xử, dù muốn tỏ lòng trung thành với Huệ cũngvẫn bị gán cho ý nghĩ “trông về bên trong” (Quy Nhơn). Nguyễn Huệ cũng nghĩ vậy.Tuy nhiên, vốn là một tay có thủ đoạn, Huệ vẫn dùng, dùng mà nghi ngờ. Đến khitrao quyền lớn cho Nhậm đem quân hỏi “tội” Nguyễn Hữu Chỉnh, Huệ mới cần phảilo đề phòng biến loạn, khỏi như ông anh ông trước kia đã không lo đề phòng ông.Cho nên, ông dặn nhỏ Ng ...