THIÊN VĂN HỌC CỔ TRUNG HOA

Tới thế kỷ III TCN Thiên văn bắt đầu tách thành một khoa học riêng biệt. Các nhà Thiên văn đã thực hiện các quan sát về chuyển động của các hành tinh (Xem lại phần nhập môn) . Họ đưa ra lý thuyết về nội luận, ngoại luận và tâm sai. Ptolemy (87(165) đã hoàn chỉnh các lý thuyết đó và xây dựng một mô hình vũ trụ gồm Mặt trời, Mặt trăng, các hành tinh: Thủy, Kim, Hỏa, Mộc, Thổ và Trái đất theo trật tự sau (trong tác phẩm “Almagest”): - Trái đất nằm yên ở trung...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
THIÊN VĂN HỌC CỔ TRUNG HOA THIÊN VĂN H C C TRUNG HOA Nhân T Nguy n Văn Th haian14_5@convert *prc M CL CChương 1: T M QUAN TR NG C A THIÊN VĂN H C TRUNG HOA I. i m tr i là cách th c Thư ng dùng ch d y vua chúa II. i m tr i vi c ngư i tương ng v i nhau III. Thiên văn và l ch s IV. B u tr i là ài quan sát h gi i V. Thiên văn và quân s VI. nh hư ng tâm lý c a thiên văn VII. Thiên văn v i các tri u i Trung HoaChương 2: ÍT DÒNG L CH S V THIÊN VĂN H C TRUNG HOA I- Ít nhi u công trình c a các thiên văn gia Trung Hoa qua nhi u th h II- Thiên văn Trung Hoa v i nh ng nh hư ng ngo i lai III. Ít nhi u sách thiên văn Trung Hoa qua các th i i A. Sách thiên văn t i Chu n i Lương (th k 6) B. Các sách thiên văn t th i Lương (th k 6) n u i T ng (th k 10)Chương 3: NH NG D NG C DÙNG TRONG THIÊN VĂN H C TRUNG HOA NH NG D NG C THIÊN VĂN XƯA 1. Cây nêu và th khuê 2. Các d ng c o th i gian 3. ng v ng ng và tuy n ki 4. H n nghi (Armillaires, Armillaries) 5. H n thiên tư ng (globe céleste)Chương 4: NH NG PHƯƠNG PHÁP KH O SÁT THIÊN VĂN C A TRUNGHOA I. Phương pháp xem sao II. Quan sát sao B c u III. Xem sao nào qua kinh tuy n (t c là qua nh u lúc ban chi u) IV. Quan sát thiên tư ng các ngày nh phân, nh chí V. Quan sát sao B c Th n (Étoile polaire) VI. Phép quan sát ngũ tinh VII. Nh ng i u c n bi t khác VIII. Phương pháp nh to saoChương 5: D CH KINH V I THIÊN VĂN H C TRUNG HOA I. Thái C c và vòng D ch v i thiên văn h c II. Thái C c là vũ tr , là toàn th (Tout); Qu n tinh, v n tư ng là phân th(parties du Tout). III. Quan ni m Âm Dương trong thiên văn h c IV. T Tư ng v i thiên văn h c V. Ngũ Hành v i thiên văn h c VI. T các qu D ch n quan ni m vũ tr b t ng ng (Anisotropie) trongThiên văn h c (Univers anisotropes) VII. nh lu t bi n thiên và sinh trư ng, thu tàng áp d ng vào thiên văn VIII. nh lu t t tán c a D ch áp d ng vào thiên vănChương 6: KHÁI LƯ C V THIÊN VĂN H C TRUNG HOA THEO VƯƠNG TRÍVI N I T NG THIÊN VĂN NH N NHChương 7: KHÁI LƯ C V THIÊN VĂN THEO TƯ MÃ THIÊN TH I TI NHÁNChương 8: THIÊN VĂN VÀ NHÂN VĂN TRONG KINH D CH I. T Vi Viên II. Thái Vi Viên III. Nh th p bát tú IV. Th t chính V. Sông Ngân Hà Phi l Ngày nay, khi mà thiên văn h c th gi i ã ti n nh ng bư c kh ng l v i nh ngphương ti n t i tân như thiên lý kính vĩ i Palomar ( ư ng kính 5 mét, n ng 15 t n, y là m i k nguyên có m t kính b ng th y tinh!), v i nh ng cách ch p hình tân kỳ,nh ng phương pháp xem quang ph (spectrographie) c a các vì sao xác nhnh ng ch t li u có trên tinh tú, v i nh ng v tinh nhân t o thám thính vũ tr , nh tlà thái dương h , v i nh ng phi thuy n qua l i liên l c v i nguy t c u, mà bàn vthiên văn h c c Trung Hoa thì e có ngư i cho là l c h u. Nghĩ v y, ôi khi tôi ã mu n buông bút, vì th y không còn h ng thú gì mà vi tv vn này n a. Nhưng sau cùng tôi ã i ý, ơn thương c mã, i tìm hi u tàinày, khi th y nh ng i h c gi các nư c tân ti n hi n nay như Joseph Needhamcũng còn dám vi t hàng m y trăm trang v thiên văn h c Trung Hoa trong b sách vĩ i c a ông xu t b n 1959 nhan Science and Civilisation in China (Trung Qu ckhoa h c k thu t s ), m t b sách có th nói là ch n ng dư lu n hoàn c u; hay khith y r ng ông Henri Michel năm 1955 còn dám di n thuy t v nh ng phương phápthiên văn h c th i thư ng c Trung Hoa (Méthodes astronomiques des hautes époqueschinoises) Palais de la Découverte t i Paris. Joseph Needham (Th ng Nhũng T ) và th bút ― Hình bìa b sách vĩ i Science & Civilisation in China Th c ra v n thiên văn ch ng bao gi có kim có c , vì b u tr i v i các vì sao,v i sông Ngân Hà, v i m t tr i, m t trăng, ngày nào, êm nào, mà ch ng xoay v ntrên u con ngư i; có kim có c , ch là nh ng cách th c chúng ta dùng khám phára bí n c a các vì sao, cũng như nh ng quan ni m c a chúng ta v vũ tr . ã ành, thiên văn ngày xưa kém thiên văn ngày nay v nhi u phương di n, nhưv thiên lý kính, v máy móc, d ng c , v toán h c, v.v. nhưng thiên văn xưa cũngv n là m t c g ng vư t b c c a ti n nhân tìm hi u vũ tr . Ngày nay, ngư i ta dùng nh ng thiên lý kính t i tân; ngày xưa ngư i ta ch dùngtr n có ôi m t vài ít nhi u d ng c thô sơ quan sát vòm tr i; nhưng d ...