Thiết chế chính trị của người Cao Lan tỉnh Tuyên Quang thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945

Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, người Cao Lan cũng như các dân tộc thiểu số khác ở Tuyên Quang đều có thiết chế chính trị riêng biệt. Nghiên cứu vấn đề này, góp phần làm rõ sự tồn tại và vai trò của chế độ thổ ty – một chính sách đối với vùng dân tộc thiểu số của triều đình phong kiến Việt Nam – trong đời sống của các dân tộc tỉnh Tuyên Quang trước năm 1945.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiết chế chính trị của người Cao Lan tỉnh Tuyên Quang thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 Hà Thị Thu Thủy và đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 84(08): 65 - 69 THIẾT CHẾ CHÍNH TRỊ CỦA NGƯỜI CAO LAN TỈNH TUYÊN QUANG THỜI KỲ TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 Hà Thị Thu Thủy*, Trần Mạnh Thắng Trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, người Cao Lan cũng như các dân tộc thiểu số khác ở Tuyên Quang đều có thiết chế chính trị riêng biệt. Nghiên cứu vấn đề này, góp phần làm rõ sự tồn tại và vai trò của chế độ thổ ty – một chính sách đối với vùng dân tộc thiểu số của triều đình phong kiến Việt Nam – trong đời sống của các dân tộc tỉnh Tuyên Quang trước năm 1945. Từ khóa: thiết chế chính trị, Cao Lan, Tuyên Quang, trước năm 1945 Tuyên Quang là một tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc nước ta, nơi hội tụ của 22 dân tộc anh em. Trong đó, dân tộc Cao Lan có số dân đông thứ 4 sau các dân tộc Kinh, Tày, Dao. Họ cư trú chủ yếu ở các huyện Hàm Yên, Yên Sơn và Sơn Dương, sống xen kẽ cùng với các dân tộc khác, luôn tích cực giao lưu, hòa nhập với các tộc người nhưng vẫn giữ gìn được những nét đặc trưng riêng của mình.* Bảng 1. Thống kê các thành phần dân tộc trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang STT 1 2 3 4 5 6 7 8 Dân tộc Kinh Tày Dao Cao Lan Mông Nùng Sán Dìu Các dân tộc khác Số dân 326.033 172.136 77.015 54.095 14.658 12.891 11.007 59.670 Tỷ lệ (%) 44,82 23,66 10,59 7,43 2,01 1,77 1,52 8,2 (Cục thống kê tỉnh Tuyên Quang năm 2009) Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, bộ máy chính quyền ở các thôn bản có đông người Cao Lan sinh sống được tổ chức theo kiểu công xã nông thôn. Cư dân được chia thành ba hạng theo quyền lợi và nghĩa vụ khác nhau: * Tel: 0912804549 - Thứ nhất là chức sắc, bao gồm những người từ 50 tuổi trở lên đã thi đỗ tú tài hoặc là khán thủ, thầy cúng, lão hạng. - Thứ hai là dân thường, bao gồm những người từ 16 tuổi trở lên đến 49 tuổi. Họ có nghĩa vụ gánh vác sưu thuế và các công việc chung nặng nhọc trong làng. - Thứ ba là trẻ em, bao gồm những trẻ nhỏ từ lọt lòng đến khi 16 tuổi. Họ không được tham dự các hoạt động chủ yếu của thôn bản. Trong các thôn bản, thường có một người đứng đầu gọi là Khán thủ (hay chủ làng), có trách nhiệm điều hành, đôn đốc mọi công việc của thôn bản kể cả việc lao động sản xuất, cho đến sinh hoạt lễ nghi tôn giáo, tín ngưỡng cả dân tộc mình. Khán thủ được người dân bầu ra trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, ý nguyện của Khán thủ cũng là ý nguyện của mọi thành viên trong cộng đồng cho nên mọi hoạt động của làng, xã đều được các thành viên trong thôn bản thực hiện nghiêm túc [1,tr.15]. Kết quả khảo sát ở các xã của huyện Yên Sơn, Sơn Dương, Hàm Yên, cho thấy hầu hết các xã đều có Khán thủ. Chức vị Khán thủ được đặt ra song song tồn tại với bộ máy chính quyền địa phương do Nhà nước quy định. Khán thủ có vai trò là người hòa giải, giữ gìn trật tự an ninh xóm làng, tổ chức điều hành các sinh hoạt cộng đồng và là cầu nối giữa nhân dân trong thôn bản với các cấp chính quyền. Khán thủ là người có uy tín, am 65 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Hà Thị Thu Thủy và đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ hiểu, giàu kinh nghiệm trong lao động sản xuất và sinh hoạt, được mọi người kính nể. Việc bầu ra Khán thủ là do sự tự nguyện của người dân, không có vai trò can thiệp từ chính quyền, nhà nước. Không phải là chức vị cha truyền con nối nên ai có năng lực và người dân kính trọng đều có thể được bầu làm Khán thủ. Tuy nhiên, những người được bầu vẫn phải dựa trên những quy định thống nhất do của thôn bản như phải là người mang họ gốc, tức là những người thuộc các dòng họ lớn trong làng. Thời gian Khán thủ điều hành công việc chung của xóm làng, không theo một quy định cụ thể nào cả có thể một người làm liên tục hoặc cũng có thể thay đổi giữa chừng. Điều này phụ thuộc sự phát triển của thôn bản, hay cách thức điều hành, tổ chức đời sống sinh hoạt có phù hợp với đa số thành viên trong thôn bản hay không. Bộ máy chính quyền trong các thôn bản của người Cao Lan được tổ chức khá chặt chẽ, quy củ thống nhất từ trên xuống dưới. Dưới Khán thủ là các chức sắc, mỗi chức sắc lại có nhiệm vụ riêng. Đó là Thổ từ, Thường biện và Ông Hương. Thổ từ là người trông nom, quét dọn nơi thờ cúng, đồng thời cũng là người đảm nhận việc thờ cúng, lo liệu xắp xếp các lễ cúng, bố trí phân công nhân lực cho các lần cúng đình, miếu của làng. Thổ từ thường được làng bầu ra và làm việc đến khi già yếu mới có người khác thay thế. Giúp việc cho Thổ từ là Thường biện, chuyên giữ sổ sách, ghi chép lại toàn bộ những chỉ tiêu có liên quan đến các nghi lễ của thôn bản. Thường biện có vai trò là người đứng ra để kêu gọi mọi thành viên trong làng xã đóng góp các khoản như tiền, nhân công từ các hộ gia đình, để giúp cho các buổi tế lễ chung của cả làng. Những người đảm nhận công việc này cũng phải dựa trên nguyên tắc chung do làng bản quy định, cũng có nơi Thường biện được thay thế hàng năm, và thường là nhữn ...