Thiếu Máu đỏ - Anemia

Ta lại nói chuyện tiếp tục về thiếu máu đỏ. Bình thường trên trại bệnh, ta nói anemia tức là muốn ám chỉ thiếu máu đỏ (tức là nói tắt: thiếu máu). Và nhắc lại định nghĩa: thiếu máu đỏ có nghiã: Hematocrit ở đàn ông duới 42 %, ở đàn bà dưới 38%. Tôi đã được dịp khám khoảng bốn nghìn trường hợp thiếu máu trên các giống dân (lấy và đọc tủy trên hơn hai nghìn năm trăm bệnh nhân), nhưng ở vùng này, hơn 98% bnhân thuộc caucasians (da trắng). Thiếu máu trên các giống dân...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiếu Máu đỏ - Anemia Thiếu Máu đỏ - Anemia Chào qúy vị sáng thứ bảy. Ngoài trời 36 độ F (3 đô. C) Đang mưa lẫnvới tuyết, nhưng tuyết tan ngay ...Hôm nay sẽ ấm, khoảng 40 độ. Ta lại nói chuyện tiếp tục về thiếu máu đỏ. Bình thường trên trạibệnh, ta nói anemia tức là muốn á m chỉ thiếu máu đỏ (tức là nói tắt: thiếumáu). Và nhắc lại định nghĩa: thiếu máu đỏ có nghiã: Hematocrit ở đàn ôngduới 42 %, ở đàn bà dưới 38%. Tôi đã được dịp khám khoảng bốn nghìn trường hợp thiếu máu trêncác giống dân (lấy và đọc tủy trên hơn hai nghìn năm trăm bệnh nhân),nhưng ở vùng này, hơn 98% bnhân thuộc caucasians (da trắng). Thiếu máutrên các giống dân không khác nhau gì lắm: chỉ nên để ý: sickle cells ởngười da đen. Hoặc ở nguời người Cam Bốt, Việt Nam, Nam nước Tàu:Thalassemias. Dĩ nhiên là ta cũng thấy Thalassemia trên tất cả các dân tộc.Thalassemias là một chương rất lớn trong hematology, và sẽ chỉ đề cậpthoáng qua trong bài này mà thôi. Khi nhận một bnhân thiếu máu, thì điều đầu tiên là phải hỏi bệnh sửrất cẩn thận. Vì cũng như các ngành khác trong medicine: câu trả lời vềnguyên do bệnh tật ở ngay trong bệnh sử (Just listen to your patient, theywill tell you the diagnosis: Cứ nghe bệnh nhân cho cẩn thận, họ sẽ bảo chobạn biết họ đang bị bệnh gì). Sự khác biệt giữa kiến thức và huấn luyện cuả một y sĩ phản ảnh rất rõtrong bệnh sử và phần khám bệnh nhân (history and physical examination -ở Mỹ chỉ viết tắt H&P). Đọc một bệnh sử cẩu thả chỉ thêm bực bội và mấtthì giờ. Vì thế buổi đầu tiên khi xem thỉnh vấn (consultation) một bệnh nhânthiếu máu, nên bỏ ra ít nhất một giờ đồng hồ, dù rằng những lần khám kếtiếp chỉ cần 15-20 phút. Trong bệnh sử cuả bnhân thiếu máu, phần hệ phả gia đình (familytree, family history) rất quan trọng: tuy rằng Hkỳ là một xứ di dân, cho nênthuờng chỉ biết bệnh sử của gia đình đến đời ông bà mà thôi. Tuy vậy, trongfamily tree cũng nên vẽ ra được bệnh sử ít nhất 4-5 đời: 2-3 đời trước, 2-3đời sau . Ngay trong bệnh sử, ta có thể đoán là bnhân có bị Thalassemia haykhông. Bệnh sử các đời rất quan trọng trong việc truy tầm hypercoagulablestate (chứng đông máu quá thường). Bệnh sử thiếu máu đặc biệt chú trọngđến chu kỳ kinh nguyệt, xem có menorrhagia (chảy máu kinh nguyệt quánhiều) hay không hoặc cả menometrorrhagia (chảy máu kinh nguyệt và tửcung). Phân màu gì? Ăn uống ra sao Có muốn ăn những món kỳ lạ không(nguời thiếu sắt muốn nhai nước đá lạnh chẳng hạn - gọi là pica). Đây chỉ nêu vài thí dụ thôi, và không thể vào chi tiết đuợc trong bàingắn ngủi này. Sau khi hỏi bệnh sử, đến việc khám bệnh nhân rất cẩn thận kể cảkhám hậu môn, và lấy phân thử ngay bên giường bệnh xem có máu haykhông - mà mắt không nhìn thấy (occult blood in stool). Sau đó nhìn báo cáo của phòng thí nghiệm. Khi nhìn một đếm máutoàn diện (CBC- complete blood count) thì nên để ý ngay: (1) chỉ có thiếumáu đỏ mà thôi, còn TB (tế bào) máu trắng và platelet (phiến huyết nhỏ) vẫnbình thường và (2) Thể tích trung bình TB máu đỏ là bao nhiêu. (1) Nếu cũng thiếu cả máu trắng lẫn platelet: nên nghĩ ngay đến tủyxương, hoặc một tiến trình miễn nhiễm autoimmune, hay do thuốc gây ra. (1a) Lấy tủy xương để xem có tăng blasts hay không (có ung thưmáu?), có megaloblasts (pernicious anemia), lượng sắt dự trữ trong tủy rasao, xem có thể myelodysplasia?, hoặc họa hiếm: thấy ung thư chạy đếnxương (metastatic solid tumors to the bone marrow) - có trường hợp cũngnhuộm thấy lao (AFB - acid fast bacilli) đã thấm nhập tủy xương. Dự trữ sắt trong tủy xương (iron stores in the bone marrow) rất quanthiết, vì đây là thử nghiệm cuối cùng đoan chắc được rằng bnhân có bị thiếusắt hay không - tuy nhiên phải cẩn thận với phòng thí nghiệm, vì nhuộmkhông đúng sẽ cho kết quả sai. (1b) Tiến trình miễn nhiễm - autoimmune (lấy máu thử độ lắng máu(Sedimentation rate) và serum Antinuclear antibodies ANA, nếu serumANA tăng, đi tìm ngay antiDNA, và anti-Sm: tìm SLE: Lupus), hoặc thiếumáu chỉ do bệnh khớp, và thường không chữa thiếu máu này đuợc. Một sốautoimmune cũng gây ra tán máu (hemolysis) và những tests rất sensitivecho trường hợp này là đo serum LDH - lactate dehydrogenase; indirect (hoặcnonconjugated) bilirubin và Haptoglobin. Lượng tế bào lưới - Retics (viết tắtreticulocyte counts) phải tăng. (1c) thuốc gây ra: nói dễ làm khó: phải bỏ từng thứ thuốc một ra, rồicứ thế loại dần. (2) nếu chỉ thiếu có máu đỏ (red cells) mà thôi: thì nhìn ngay sangMCV - mean corpuscular volume - thể tích trung bình máu đỏ, và chia ngaythiếu máu ra làm ba loại: microcytic anemia tế bào máu đỏ nhỏ: MCVkhoảng dưới 80 fL) - normocytic (tế bào máu đỏ bình thường - normocyticanemia MCV từ 80-95 fL), và tb máu đỏ lớn (macrocytic anemia : MCV lớnhơn 95-100 fL). Thiếu máu TB nhỏ (microcytic): thì thường chỉ ...