Thoát vị đĩa đệm cột sống có thể gây tàn phế (Kỳ I)

TS. BS. Nguyễn Vĩnh Ngọc (Khoa khớp, Bệnh viện Bạch Mai) Kỳ I: Nguyên nhân và biểu hiện của thoát vị đĩa đệm cột sống Thoát vị đĩa đệm cột sống luôn là một vấn đề thời sự vì đó là một nguyên nhân phổ biến gây đau cột sống cổ, cột sống thắt lưng cũng như đau chân tay. Ở Việt Nam có tới 17% người trên 60 tuổi bị mắc chứng đau lưng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thoát vị đĩa đệm cột sống có thể gây tàn phế (Kỳ I) Thoát vị đĩa đệm cộtsống có thể gây tàn phế (Kỳ I)TS. BS. Nguyễn Vĩnh Ngọc (Khoa khớp, Bệnh viện Bạch Mai)Kỳ I: Nguyên nhân và biểu hiện của thoát vị đĩa đệm cột sốngThoát vị đĩa đệm cột sống luôn là một vấn đề thời sự vì đó là mộtnguyên nhân phổ biến gây đau cột sống cổ, cột sống thắt lưng cũng nhưđau chân tay. Ở Việt Nam có tới 17% người trên 60 tuổi bị mắc chứngđau lưng. Còn ở Mỹ, hằng năm có khoảng 2 triệu người phải nghỉ việcdo đau thắt lưng, với chi phí điều trị lên tới 21 tỷ đô-la. Hiểu biết vấn đềnày giúp chúng ta dự phòng có hiệu quả thoát vị đĩa đệm cột sống vàgiảm bớt chi phí điều trị bệnh.Các nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệmCó nhiều nguyên nhân gây nên thoát vị đĩa đệm cột sống. Đầu tiên đó là cácchấn thương cột sống. Thứ hai là tư thế xấu trong lao động. Đau thường xuấthiện khi ta nhấc vật nặng ở tư thế xấu. Tuổi tác và các bệnh lý cột sống bẩmsinh hay mắc phải như gai đôi cột sống, gù vẹo, thoái hóa cột sống cũng làcác yếu tố thuận lợi gây bệnh. Cần chú ý rằng tổn thương đĩa đệm cũng cóthể do nguyên nhân di truyền. Nếu bố mẹ có đĩa đệm yếu do bất thường vềcấu trúc thì con cái cũng dễ bị thoát vị đĩa đệm. Cơ chế thoát vị đĩa đệmđược giải thích như sau. Bình thường đĩa đệm nằm ở khe giữa hai đốt sống,có lớp vỏ sợi bọc nhân nhày ở trung tâm. Nhờ tính đàn hồi, đĩa đệm làmnhiệm vụ như một bộ phận giảm xóc, bảo vệ cột sống khỏi bị chấn thương.Ở những người trên 30 tuổi, đĩa đệm thường không còn mềm mại, nhân nhàycó thể bị khô, vòng sụn bên ngoài xơ hóa, rạn nứt và có thể rách. Trên cơ sởđó nếu có một lực tác động mạnh vào cột sống (chấn thương, gắng sức...),nhân nhày có thể qua chỗ rách của đĩa đệm thoát vị ra ngoài chui vào ốngsống, chèn ép rễ thần kinh gây đau cột sống.Các biểu hiện của thoát vị đĩa đệmĐau cột sống và đau rễ thần kinh là các triệu chứng nổi bật nhất của bệnh.Đau thường tái phát nhiều lần, mỗi đợt kéo dài khoảng 1-2 tuần, sau đó lạikhỏi bệnh. Có khi đau âm ỉ nhưng thường đau dữ dội, đau tăng khi ho, hắthơi, cúi. Ngoài ra còn có cảm giác kiến bò, tê cóng, kim châm tương ứng vớivùng đau. Dần dần, đau trở nên thường xuyên, kéo dài hàng tháng nếukhông được điều trị.Tuỳ theo vị trí đĩa đệm thoát vị có thể có các triệu chứng đặc trưng. Thoát vịđĩa đệm cột sống cổ sẽ gây đau cột sống cổ, đau vai gáy, đau cánh tay. Nếuthoát vị đĩa đệm cột sống lưng thì sẽ có triệu chứng đau thần kinh liên sườn.Bệnh nhân sẽ thấy đau vùng cột sống lưng, lan theo hình vòng cung ra phíatrước ngực, dọc theo khoang liên sườn. Còn nếu thoát vị đĩa đệm xảy ra ởvùng thắt lưng thì bệnh nhân sẽ thấy đau thắt lưng cấp hay mạn tính, đauthần kinh tọa, đau thần kinh đùi bì.Người bệnh có tư thế ngay lưng hay vẹo về một bên để chống đau, cơ cạnhcột sống co cứng. Có trường hợp đau rất dữ dội và người bệnh phải nằm bấtđộng về bên đỡ đau.Khả năng vận động của bệnh nhân bị giảm sút rõ rệt. Bệnh nhân rất khó thựchiện các động tác cột sống như cúi ngửa, nghiêng xoay. Khi rễ thần thầnkinh bị tổn thương thì bệnh nhân khó vận động các chi. Nếu tổn thương thầnkinh cánh tay thì bệnh nhân không thể nhấc tay hay khó gấp, duỗi cánh tay,khả năng lao động và sinh hoạt bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nếu tổn thươngthần kinh tọa thì bệnh nhân có thể không nhấc được gót hay mũi chân. Dầndần xuất hiện teo cơ chân bên tổn thương. Khi bệnh nặng người bệnh thấychân tê bì, mất cảm giác ở chân đau hay đại, tiểu tiện không kiểm soát được.Chẩn đoán thoát vị đĩa đệmChẩn đoán thoát vị đĩa đệm không phải dễ dàng. Trên thực tế bệnh hay bịchẩn đoán nhầm với nhiều bệnh khác hay bị chẩn đoán muộn. Đó là do cáctriệu chứng lâm sàng chỉ có tính chất gợi ý. Để chẩn đoán xác định cần phảilàm các xét nghiệm hiện đại, tốn kém mà không phải bệnh nhân nào cũng cóđiều kiện để làm. Chụp Xquang cột sống thông thường không phát hiệnđược thoát vị đĩa đệm vì tổn thương đĩa đệm không cản quang, do đó khôngthấy được trên phim. Người ta chỉ gián tiếp đánh giá tổn thương đĩa đệm khithấy giảm chiều cao khe liên đốt sống, vẹo cột sống. Để “nhìn thấy” đĩa đệmbị tổn thương và thoát vị, phải chụp bao rễ cản quang, chụp cắt lớp vi tính,cộng hưởng từ hạt nhân. Khi đó đĩa đệm được “cắt thành từng lát” như khingười bán thịt ở chợ cắt miếng thịt trên sạp để cho người mua xem. Qua đóngười ta có thể đánh giá được hình thái, tính chất tổn thương đĩa đệm, vị tríthoát vị vào ống sống hay vào lỗ liên hợp, cũng như mức độ hẹp ống sốngdo thoát vị đĩa đệm gây ra. Từ đó bác sĩ lập ra kế hoạch để quyết định cácbiện pháp điều trị hợp lý.Hậu quả của thoát vị đĩa đệmThoát vị đĩa đệm có thể để lại những hậu quả và những biến chứng nguyhiểm cho người bệnh. Thứ nhất, bệnh nhân có thể bị tàn phế suốt đời do bịliệt trong trường hợp đĩa đệm thoát vị chèn ép tuỷ cổ. Khi bị chèn ép các dâythần kinh vùng thắt lưng cùng, bệnh nhân có thể bị chứng đại tiểu tiện khôngtự chủ do rối loạn cơ tròn. Ngoài ra bệnh nhân bị teo cơ các chi n ...