Thử lý giải bi kịch Mêđê dưới góc nhìn phê bình nữ quyền và phê bình phân tâm học - Nguyễn Thị Mỹ Lộc

Bài viết kết hợp cách tiếp cận xã hội học (Sociology) và phân tâm học (Psychoanalysis), thử đề xuất một cách nhìn đa chiều về bi kịch Mêđê (Medea) của Ơripit (Euripidès), nhà viết kịch Hy Lạp cổ đại. Qua đó, hy vọng có thể khám phá phần khuất tối trong đời sống tâm lý của nhân vật, nhằm góp phần làm cho quá trình tiếp nhận tác phẩm ngày càng hoàn thiện và hiệu quả hơn hơn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thử lý giải bi kịch Mêđê dưới góc nhìn phê bình nữ quyền và phê bình phân tâm học - Nguyễn Thị Mỹ LộcTAPCHIKHOAHOC,ĐaihocHuê,Sô47,2008 ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ THỬLÝGIẢIBIKỊCHMÊĐÊDƯỚIGÓCNHÌN PHÊBÌNHNỮQUYỀNVÀPHÊBÌNHPHÂNTÂMHỌC NguyễnThịMỹLộc TrườngĐạihọcKhoahọc,ĐạihọcHuế TÓMTẮT Bài viết kết hợp cách tiếp cận xã hội học (Sociology) và phân tâm học (Psychoanalysis),thử đề xuấtmộtcáchnhìnđachiềuvề bikịchMêđê(Medea)của Ơripit (Euripidès),nhàviếtkịchHyLạpcổ đại.Quađó,hyvọngcóthể khámpháphầnkhuấttối trongđờisốngtâmlýcủanhânvật,nhằmgópphầnlàmchoquátrìnhtiếpnhậntácphẩm ngàycànghoànthiệnvàhiệuquảhơnhơn. BikịchHyLạpcổđạilàniềmtự hàocủavănminhHyLạp.Đólànhữngtác phẩmkhôngchỉvangbóngmộtthờimàcònđượcliệtvàohàngkiệttácnênnhữngđặc trưngthể loạicủanóvẫnđượccoilàmẫumựcchothể loạicủamọithờiđại.Tuynhiên,cũngnhư nhữngvẻ đẹpcaoqukháctrongngh ̉ ệ thuật,nótạorakhôngítcáchtiếpcậnđachiềuphứctạpchocảnhữngnhàchuyênmônlẫncôngchúngphổthông.Khôngkểgiớinghiêncứuphêbìnhđãcónhữngđịnhhướngthẩmmĩchocôngchúng(haynhữngđịnhhướngđóchưađủsứcthuyếtphục?),ngườiđọcvẫncónhữngbộphậnđãtiếpnhậnmộtcáchkhôngcôngbằng,thiếukháchquannhữngkiệttácvàohàngthếgiớicủabikịchHyLạp.Đặcbiệttrongđócónhữngngườisẽđượcđàotạo để trở thànhnhững“ngườiđọclýtưởng”(mộtbộ phậnsinhviênkhoangữ văntrong cáctrườngđạihọc),tứccóthểcảmthụvàcắtnghĩatácphẩmsaochokháchquanvà khoahọc.Nhữngbiểuhiệnđónếukhôngđượckhắcphụcsẽtạoramộtsựlệchlạctrong việcnhậnchânnhữnggiátrịvănchươngđíchthực.Nguyênnhâncủahiệntượngtrên đượccắtnghĩatừnhiềucơsở:cóthểlàtrongnhữnggiáotrìnhdosựchồngchấtcủakhốilượngkiếnthứccầntrangbị nênngườitagiớithiệumộtcáchsơ lượccáctácgiả,tácphẩm;cóthể nhữngcôngtrìnhnghiêncứuvề nhữnghiệntượngđóchưađủbề dàyvàchiềusâuđể tácđộngmạnhđếncôngchúng;vàmộtphầnlỗikhôngnhỏnữacóthểlàdosựvôcảmcủabộphậnngườitiếpnhậnmàhànhtrangtrithức(hay“tầmđón”)mỏngmanh? 1.Nhữnghạnchế,vướngmắccủaquátrìnhtiếpnhậnbikịchHyLạptrongnhàtrườngtạmthờiđượckhảosáttrêncơ sở nhữngnguyênnhâncótínhkháchquan từ tàiliệuthamkhảodonhữngnhàchuyênmônbiênsoạn.ĐólàviệctronggiatàibikịchHyLạpcổ cóbatácgiả têntuổi:Etsin(Aiskhylos),Xôphôclơ (Sophoklès)và Ơripit(Euripidès),giớinghiêncứuđãđisâukhámphávẻ đẹptiềm ẩncủacáctác phẩmnhư Prômêtêbịxiềng,Ăngtigôn,Êđiplàmvua,cònMêđê(Médée)củaƠripitthìlạikhôngđượcchúýđúngmức.Vàvìthếrắcrốixảyravớichínhtácphẩmnày.CụthểlàtrongcuốnsáchthamkhảochínhvềvănhọcphươngTâydoNhàxuấtbảnGiáo dụcấnhànhlầnthứnhấtvàonăm1999VănhọcphươngTâybềthếvàđồsộvới896trang,khổ16x25cm,cósựmấtcânđốivềkếtcấutácgiả,tácphẩm.Trongkhi EtsinvàXôphôclơ đượcgiớithiệucả tácgiả vàtácphẩmtiêubiểu,thì Ơripitlại khôngđượcđềcậpđếntácphẩmquantrọngnhấtcủaông.Khôngthểnóivềtácgiảmàkhônggiớithiệutácphẩmtiêubiểucủahọ.Vàtạisaohaitácgiảtrướcđượcgiới thiệu,còntácgiảthứbathìlạikhông,trongkhiaicũngbiếtkiệttác MêđêcủaƠripitlàmộttácphẩmrấtkhótiếpnhận,côngchúngsinhviênlạicàngcầnđếnsự định hướngcủagiáotrình. Mộtsốtàiliệuthamkhảokhácđượcxuấtbản ởnhữngthậpniên70,80của thếkỷtrướctuycũnhưngcódànhchotácphẩm Mêđêvàidònggiớithiệu,bìnhluận,sốkháccótómtắttácphẩm…Tuynhiên,tấtcảđềukhôngthểđápứngchoviệctìm hiểumộtcáchkháchquanvàkhoahọcmộttácphẩmcáchđộcgiả ngàynaybanghìn nămcólẻ!Vìvậy,sự tiếpnhậntrongmôitrườngchuyênbiệtnàyđãbị nhiễuloạn, thậmchícócảnhữngdịứngbấtcông. Đãđếnlúccầnphảibổsungthêmtàiliệuthamkhảochosinhviênquanhững côngtrìnhnghiêncứuchuyênsâu,vàcũngđãđếnlúcnhữngphươngphápnghiêncứu cụcbộ nàođólàkhôngcònthíchhợp,nênchăngcầnphảikhámphágiátrị đíchthực củatácphẩmdướiánhsángcủanhiềuphươngpháptổnghợp? VớiMêđêcủa Ơripit,bêncạnhcáchtiếpcậntácphẩmtheophươngphápxãhộihọcthuầntuý,từ gócnhìntâmlýhọccóthể soirọithêmnhiềugóckhuấttrong đờisốngtâmlýcủanhânvật,giúpviệckhámphágiátrị thẩmmỹ củatácphẩmtrởnênhữulýhơnchăng? 2.MêđêđãtáihiệntấnbikịchcủangườiphụnữnóichungvàđặcbiệtlàbikịchcủanhữngngườiphụnữtrongxãhộiHyLạpcổđạiđươngthời.NhânvậtMêđê xuấthiệntrongtácphẩmvớithânphậnmộtngườivợ bị bỏ rơi,mộtngườimẹ bịtướcmấtthiênchứccaoquc ̉ ủamìnhvàlàmộtngườiphụ nữ bấthạnh.Sự đổ vỡtrongtìnhyêuvàhônnhânvàhệ quả củanólàsự đổ vỡ niềmtinvàoconngườivàcuộcđờicùngnhữnggiátrị caoqutrongđ ̉ ờisốngtinhthầnđãđẩyMêđêđixakhỏiýthứchướngthiện,đẩynàngđếngần ướcmuốntrả thùvànhấnchìmnàngvàolòng hậnthùcayđắng.Vởkịchtriểnkhaitừnhữngxungđộtbênngoàigiữacáctínhcáchvớitínhcách chuyểndầnvàoxungđộtbêntrongtâmhồnMêđêgiữalònghậnthùvàtìnhmẫutử, cũngtứclàƠripittậptrungvàokhámphánhữnguẩnứctâmlýcủaMêđêtrướctrạng huốngbithảmcủamình:Dadông(Jason)chồngnàng,vớisựủnghộcủaluậtph ...