Thừa Máu

Tính đã ngưng tại đây, vì đã viết xong về các loại THIẾU: thiếu máu trắng (leukopenia), thiếu máu đỏ (anemia), thiếu phiến huyết nhỏ (thrombocytopenia). Tuy nhiên như trong medical statistics về "biểu đồ hình cái chuông" (Bell curve) có bình thường - normal- thì mới có thiếu; mà có thiếu thì phải có thừa (normal distribution on a bell curve). Tuy thế, vì thiếu thì giờ, có lẽ sẽ ngưng loạt bài này ở đây dù rằng đã tính viết về THƯÀ máu: quá nhiều máu trắng (leukocytosis), thừa máu đỏ (erythrocytosis), thừa phiến huyết nhỏ (thrombocytosis)...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thừa Máu Thừa Máu Tính đã ngưng tại đây, vì đã viết xong về các loại THIẾU: thiếu máutrắng (leukopenia), thiếu máu đỏ (anemia), thiếu phiến huyết nhỏ(thrombocytopenia). Tuy nhiên như trong medical statistics về biểu đồ hình cái chuông(Bell curve) có bình thường - normal- thì mới có thiếu; mà có thiếu thì phảicó thừa (normal distribution on a bell curve). Tuy thế, vì thiếu thì giờ, có lẽ sẽ ngưng loạt bài này ở đây dù rằng đãtính viết về THƯÀ máu: quá nhiều máu trắng (leukocytosis), thừa máu đỏ thừa phiến huyết nhỏ (thrombocytosis) (hoặc(erythrocytosis),thrombocythemia cũng thế, nhưng nói thrombocythemia thì có ý ám chỉ ungthư hơn - tức là ung thư cuả platlelet (a neoplastic process involving theplatelet). Đây là môt loạt bài nếu viết ra, sẽ có thể tốn hơn 30-40 bài, vì phảitách THƯÀ MÁU ra làm hai chuyện ngay: (1) thừa máu (leukocytosis, erythrocytosis, thrombocytosis) do môtphản ứng tương đối lành (a benign process, or a reactive process). (2) thừa máu do môt. tiến trình ung thư (a neoplastic process): tức là(đối với máu trắng) gọi là leukemia, (đối với máu đỏ) gọi làerythroleukemia, (đối với phiến huyết nhỏ) gọi là essential thombocythemia.Dĩ nhiên leukemia thì thấy hàng ngày, essential thrombocythemia thì thấyhàng tháng, còn erythroleukemia thì cả đời may ra mới thấy môt lần. Trongleukemia, thì lại tách ra: chẳng hạn eosinophilic leukemia thì cả đờihematologist có lẽ chỉ cùng lắm thấy 1-2 cases, và chả ai biết chữa ra sao (dùrằng cũng dùng cytotoxic agents, nhưng bnhân thường chết trong vòng 2-3tháng). Sở dĩ câu chuyện sẽ phải rất dài, bởi vì tách hai nhóm này ra (ungthư hay không ung thư) lắm khi rất khó, và rất nhiều trường hợp phải theodõi đếm máu và khám bênh nhân hàng mấy năm mới tách ra được. Tức làbiên giới giữa hai nhóm này lắm khi rất mờ nhạt (tuy nhiên đa số - có lẽhơn 90 % - thì ngay lúc đầu đã phải biết ngay là ung thư hay không). Chínhnhững bnhân ở cái biên giới (nửa nạc nửa mỡ) này mới khó: nó đòi hỏi sựvận động tất cả kiến thức cuả y sĩ nội thương (và máu). Thiên kinh vạnquyển là ở đây. Cứ tính ra, mỗi lần viết tốn hàng giờ (đây là viết theo trí nhớ, theokinh nghiệm và kiến thức, không đọc sách gì cả, không phải nêu tham khảo),30 bài, 30 giờ, mà vita nó brevis. Vậy nên hẹn lúc khác. Ngoài ra, có hainhóm kiến thức rất cần thiết trong việc hành nghề y khoa cũng nên viết ra: (1) Ôn lại về pathophysiology (2) ý nghiã các tests thường dùng trên trại bệnh - Về chuyện (2): chẳng hạn đi tìm xem bệnh nhân có bị Wegenersgranulomatosis hay không thì sẽ phải chỉ thị cho lấy máu làm ANCA (đọc:ăng ca) (AntiNeutrophil Cytoplasmic Antibodies) thì test này có nghiã làgì, bình thuờng nó ra sao, bất thường ra sao, bệnh gì thì nó positive etc, tạisao nó lại positive...). Lab họ báo cáo như thế, nhưng mình có tin không,phải làm thêm tests gì để xác quyết? Hoặc một đồng nghiệp surgeon hỏimình rằng ông ta thấy bên cardiology hay chỉ thị cho lấy máu làm C-reactive protein thì test này có nghiã là gì, nó đúng sai ra sao. Mình sẽ trảlời như thế nào? Hoặc một bnhân hỏi mình rằng ông anh của bà ta ở một tiểu bangkhác triglyceride cuả ông ấy: 560 mg /dL - giá là bệnh nhân của mình - mìnhsẽ tính làm gì? Tại sao người ta bảo rằng triglyceride cao qúa khiến chokhông đo được LDL (low density lipoprotein)? Dĩ nhiên phần (2) này là chuơng trình học 2 năm residency ở Mỹtrong pathology (gọi là clinical pathology - tức là phòng thí nghiệm) (ngượcvới anatomic pathology- cũng hai năm nữa)(tức là histopathology). Nếu viếtra, thì không cần phải vào chi tiết như khi đi học trong pathology residency,mà chỉ viết các khiá cạnh thực hành mà thôi ... Thí dụ serum LDH , (Lactate dehydrogenase) thì 5 isoenzymes cuả nólà gì, và nguồn gốc LDH-1, LDH-2, LDH-3 etc. từ đâu ra tức là chỉ viết rấtngắn gọn, để nhớ ngay mà thôi... Nói đến LDH vì nó là môt. cái test cũ rích,nhưng ngày nay trong hematology vẫn lấy máu làm tests này, vì nó khásensitive cho thấy ung thư lymphoma có thể đang trở lại (dĩ nhiên làPET -positron emission tomography- nay đã thay đổi hẳn; cũng như mọichuyện: tre già măng mọc, nhưng trong lúc tre chưa già hẳn, mà măng lạimới nhú, thì các hematologists vẫn liếc xem LDH với sed rate(sedimentation rate) - độ lắng máu - nó ra làm sao) (cái sed rate xưa như ôngBành Tổ mà bây giờ vẫn còn dùng - mà có khi vẫn còn đúng !!!). Hoặc môt. đồng nhiệp tốt nghiệp từ Pháp hỏi mình ở Mỹ này thì cácCPK-isoenzymes tại sao lại gọi là CPK-MM, CPK-MB, CPK-BB mà khônggọi là CPK-1, 2, 3 như bên Âu châu, có khác gì không, ý nghiã cuả nó rasao? thì mình sẽ trả lời vắn tắt qua điện thoại ra sao? ... Hoặc môt bnhân đang iả chảy, trước khi gửi sang đồng nghiệp bênGastroenterology, thì mình có nên làm serum 5-HIAA hay không ( ...