Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - Phạm Xuân Nam

Điểm qua các mô hình kinh tế tiêu biểu trên thế giới xét từ góc độ tiến bộ và công bằng xã hội, thực trạng tăng trưởng kinh tế và tiến bộ, công bằng xã hội ỏ Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, cụ thể hóa quan điểm và kiến nghị một số hướng giải pháp về thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là những nội dung chính trong bài viết "Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - Phạm Xuân NamX· héi häc sè 3 (87), 2004 3 Thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa Ph¹m Xu©n Nam Thóc ®Èy vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi cã thÓnãi lµ mét môc tiªu “kÐp” cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng mµ nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi®Òu mong muèn ®¹t tíi. Nh−ng trªn thùc tÕ: ®©y lµ bµi to¸n cùc khã mµ kh«ng ph¶ilµ n−íc nµo còng cã thÓ ®−a ra lêi gi¶i tháa ®¸ng. Bëi lÏ ®Ó biÕn môc tiªu tèt ®Ñp ®ãthµnh hiÖn thùc th× ph¶i cã hµng lo¹t ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan cÇn thiÕt,ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu mèi quan hÖ gi÷a c¸i kinh tÕ vµ c¸i x· héi trong mét m« h×nhkinh tÕ cô thÓ ®· ®−îc lùa chän sao cho võa ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña d©ntéc võa phï hîp víi xu thÕ chung cña thêi ®¹i. Víi c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh− thÕ, bµi viÕt nµy sÏ lÇn l−ît ph©n tÝch mét sè néidung chñ yÕu sau: I. §iÓm qua c¸c m« h×nh kinh tÕ tiªu biÓu trªn thÕ giíi xÐt tõ gãc ®étiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi VÒ ®¹i thÓ, trong nh÷ng thËp niªn qua, trªn thÕ giíi ®· tõng cã ba lo¹i m«h×nh kinh tÕ tiªu biÓu. Mçi lo¹i m« h×nh th−êng dùa vµo mét lý thuyÕt ph¸t triÓnnhÊt ®Þnh, ph¶n ¸nh b¶n chÊt chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi vµ truyÒn thèng v¨n hãa cñan−íc ¸p dông m« h×nh ®Êy. 1.1. M« h×nh kinh tÕ thÞ tr−êng tù do KÕ thõa c¸c luËn ®iÓm næi tiÕng cña c¸c nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn nh− AdamSmith, David Ricardo… trong c¸c thÕ kû tr−íc, tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX ë c¸cn−íc ph−¬ng T©y, ng−êi ta ®· lÇn l−ît ®−a ra nhiÒu ®iÓm bæ sung cho lý thuyÕt ph¸ttriÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tù do nh−: lý thuyÕt “t¨ng tr−ëng c©n b»ng” cña Nurkse,lý thuyÕt “có hÝch lín cho t¨ng tr−ëng” cña Roseinstein - Rodan, lý thuyÕt “c¸c giai®o¹n t¨ng tr−ëng kinh tÕ” cña Rostow… §Æc ®iÓm cña c¸c lý thuyÕt nµy lµ ë chç hÇunh− chóng chØ ®Ò cao c¸c nh©n tè thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®¬n thuÇn, mµ kh«ngchó ý tháa ®¸ng ®Õn c¸c nh©n tè ph¸t triÓn x· héi theo h−íng tiÕn bé vµ c«ng b»ng. Cã häc gi¶ nh− A.Lewis cßn t×m c¸ch chøng minh: T¹i c¸c n−íc ¸p dông nÒnkinh tÕ thÞ tr−êng tù do, t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lµ hai môc tiªukh«ng thÓ dung hßa. NÕu muèn t¨ng tr−ëng nhanh th× ph¶i hy sinh c«ng b»ng x· héilµ hai môc tiªu kh«ng thÓ dung hßa. Cßn nÕu ®Ò cao c«ng b»ng x· héi, th× kh«ng t¨ngtr−ëng nhanh ®−îc. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn4 Thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng… Tá ra chõng mùc h¬n so víi lý thuyÕt t¨ng tr−ëng kinh tÕ dùa trªn bÊt c«ngx· héi ®−îc xem lµ tù nhiªn, S.Kuznets - nhµ kinh tÕ häc Mü ®−îc gi¶i th−ëng Nobeln¨m 1971 - l¹i ®Ò ra lý thuyÕt ph¸t triÓn theo m« h×nh “ch÷ U ng−îc”. Theo ®ã, tronggiai ®o¹n ®Çu cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ, bÊt c«ng x· héi t¨ng lªn, ®Õn khi kinh tÕ ®·®¹t møc ph¸t triÓn cao råi th× nã sÏ lµm cho sù bÊt c«ng Êy gi¶m ®i. GÇn víi luËn ®iÓm cña S.Kuznets, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1980, nhiÒu lý thuyÕtgia kinh tÕ ph−¬ng T©y l¹i ra søc khuyÕn khÝch c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®iÒu chØnh nÒnkinh tÕ theo chñ nghÜa tù do míi. Thùc hiÖn lý thuyÕt nµy, ng−êi ta ®· gi¶m bít vaitrß cña Nhµ n−íc, ®Ò cao vÞ trÝ cña khu vùc t− nh©n, gi¶m tû lÖ chi tiªu c«ng céng,®iÒu chØnh viÖc ph©n phèi thu nhËp cã lîi cho giíi t− b¶n nh»m kÝch thÝch hä “tiÕtkiÖm vµ ®Çu t−”. Mét tr−êng ph¸i cña chñ nghÜa tù do míi cßn ®−a ra ph−¬ng ch©m“T¨ng tr−ëng vµ nhá giät tõ trªn xuèng” (Growth and trickle down)1, nghÜa lµ tr−íchÕt ph¶i cã t¨ng tr−ëng kinh tÕ th× sau ®ã míi cã thÓ cã mét sè Ýt cña c¶i tõ tÇng líptrªn giµu cã r¬i rít xuèng cho tÇng líp d−íi nghÌo khæ ! 1.2. M« h×nh kinh tÕ thÞ tr−êng x· héi §©y lµ m« h×nh dùa theo lý thuyÕt cña J.M.Keynes, theo ®ã ng−êi ta sö dôngnÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã ®iÒu tiÕt bëi nhµ n−íc phóc lîi ®Ó t¹o ra sù ®ång thuËn x·héi cho ph¸t triÓn. §iÓn h×nh cña m« h×nh nµy lµ Nhµ n−íc phóc lîi Thôy §iÓn do §¶ng x· héi -d©n chñ cÇm quyÒn liªn tôc trong nhiÒu thËp kû. Mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch phóc lîi réng r·i ®· ®−îc ®Ò ra, bao gåm c¸c chÕ®é trî cÊp cho gi¸o dôc, y tÕ, ch¨m sãc trÎ em, ng−êi giµ, trî cÊp èm ®au, trî cÊp thÊtnghiÖp … do Nhµ n−íc chi ë møc cao nhÊt thÕ giíi. §Ó thùc hiÖn ®−îc c¸c chÕ ®é nãitrªn, Nhµ n−íc thi hµnh chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp theo lòy tiÕn. Trong nhiÒu n¨m,c¸c nguån thu tõ thuÕ thu nhËp ®¹t tíi 55% ng©n s¸ch nhµ n−íc, mét con sè cao h¬nnhiÒu so víi møc trung b×nh cña c¸c n−íc OECD. §èi víi nh÷ng ng−êi cã thu nhËpcao nhÊt, tû lÖ thuÕ thu nhËp cã khi lªn tíi 80%. Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ c¹nh tranh kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng gay g¾t,c¸c chÝnh s¸ch phóc lîi x· héi réng r·i dùa trªn thuÕ thu nhËp ®¸nh theo lòy tiÕn,mét mÆt ®Î r ...