Thuốc hạ lipid huyết

Một trong những yếu tố quan trọng có thể dẫn đến các bệnh lý tim mạch, đặc biệt bệnh tim - mạch vành, là rối loạn lipid huyết. Nhiều người gọi là tăng lipid huyết, hay nôm na hơn là tăng mỡ trong máu. Tăng lipid huyết là tình trạng các chất béo có trong máu như cholesterol, triglycerid vượt quá giới hạn bình thường. Đúng ra phải gọi là rối loạn lipid huyết vì có một thành phần chất béo (gọi là HDL - cholesterol) không tăng mà lại giảm là có hại. Khái quát về sự vận...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thuốc hạ lipid huyếtThuốc hạ lipid huyếtTác giả : TS.DS. NGUYỄN HỮU ĐỨC (Đại học Y Dược -TPHCM)Một trong những yếu tố quan trọng cóthể dẫn đến các bệnh lý tim mạch, đặcbiệt bệnh tim - mạch vành, là rối loạnlipid huyết. Nhiều người gọi là tănglipid huyết, hay nôm na hơn là tăng mỡtrong máu.Tăng lipid huyết là tình trạng các chất béo có trong máunhư cholesterol, triglycerid vượt quá giới hạn bình thường.Đúng ra phải gọi là rối loạn lipid huyết vì có một thànhphần chất béo (gọi là HDL - cholesterol) không tăng mà lạigiảm là có hại.Khái quát về sự vận chuyển và chuyển hóa lipid trong cơthểKhi tăng lipid huyết, chất béo thừa trong máu có thể sẽ đóngcặn trên thành động mạch, khiến lòng động mạch ngày cànghẹp đi, dẫn đến hiện tượng gọi là xơ vữa động mạch hoặchuyết khối tắc mạch. Từ đó sẽ gây bệnh lý ở tim, gọi là bệnhtim - mạch vành (thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim); Nếuxảy ra ở não thì gọi là tai biến mạch máu não (đột quỵ, nhũnnão, xuất huyết não).Để hiểu rõ sự tăng lipid huyết là gì và đặc biệt hiểu được cơchế tác dụng của các thuốc hạ lipid huyết, ta cần hiểu mộtcách khái quát về sự vận chuyển cũng như chuyển hóa lipidtrong cơ thể. Lipid là chất béo gồm nhiều loại, nhưng có 2loại quan trọng là cholesterol và triglycerid. Sở dĩ nói quantrọng vì cholesterol được xem như nguyên liệu để cơ thể biếnthành các chất sinh học khác (như tạo thành acid mật tạo mậtvà các hormone có cấu trúc steroid). Còn triglycerid sẽchuyển thành acid béo và biến thành năng lượng. Là chất béokhông tan trong nước, lipid chỉ có thể vận chuyển dễ dàngtrong máu khi kết hợp với một chất đạm có tên là apoprotein,khi đó có dạng lipoprotein. Nhờ ở dạng lipoprotein màcholesterol và triglycerid được vận chuyển đi khắp cơ thể vàcung cấp các chất cần thiết cho hoạt động của tế bào. Tùytheo kích thước, tỷ trọng, loại apoprotein và thành phần lipid,người ta thấy có 2 loại lipoprotein liên quan đến chứng tănglipid huyết là:1. Lipoprotein tỷ trọng thấp (Low Density Lipoprotein, viếttắt LDL): Cholesterol của LDL thuộc loại cholesterol “xấu”.Vì LDL có vai trò chuyên chở cholesterol từ gan đi khắp cơthể, nên nếu các tế bào của cơ thể không thu nhận,cholesterol thừa lưu thông trong máu sẽ tích tụ và tạo thànhmảng xơ vữa trong lòng động mạch.2. Lipoprotein tỷ trọng cao (High Density lipoprotein, viết tắtHDL: Cholesterol của HDL thuộc loại cholesterol “tốt”. VìHDL có nhiệm vụ thu dọn, chuyên chở cholesterol dư thừakhông cần thiết trở về gan để phần lớn biến đổi thành acidmật và bài tiết theo mật ra khỏi cơ thể. Như vậy HDL làmgiảm nguy cơ gây xơ vữa, do đó còn được gọi là “bạn tốt bảovệ tim”.Sự chuyển hóa lipid trong cơ thể diễn ra theo 2 chu trình:1. Chu trình ngoại sinh: Gọi là ngoại sinh vì cholesterol vàtriglycerid được đưa từ bên ngoài (thức ăn, thức uống) để vàocơ thể. Sau khi được hấp thu ở ruột dưới dạng các hạt nhỏ(gọi là chylomicron), triglycerid và cholesterol được đưa đếnmô cơ, mỡ và tiêu thụ hay tích trữ một phần (triglycerid sẽgiảm đi vì bị enzym (men) lipoprotein lipase biến thành acidbéo để chuyển thành năng lượng). Phần còn lại được vậnchuyển đến gan tham gia vào chu trình nội sinh. Chính sựtổng hợp và chuyển hóa cholesterol ở chu trình nội sinh mớicó ý nghĩa quan trọng.2. Chu trình nội sinh: Gọi là nội sinh vì phần lớn cholesterolcó trong cơ thể chúng ta được sinh tổng hợp ở gan. Từ hợpchất acetyl Co A ban đầu, gan sẽ thông qua chuỗi phản ứngđể tạo thành cholesterol. Trong chuỗi phản ứng này cần đếnmột men có tên 3 - hydroxy - 3 methyl - glutaryl Co Areductase (viết tắt HMG - Co A reductase). Triglycerid vàcholesterol được tổng hợp ở gan, cộng thêm triglycerid vàcholesterol từ chu trình ngoại sinh đưa vào sẽ được LDLchuyên chở tới những tế bào của các mô khác để tiêu thụ. Đểtiêu thụ các lipid vừa kể, các tế bào phải hình thành nhữngnơi tiếp nhận nằm trên màng tế bào, gọi là thụ thể LDL đểLDL gắn vào (LDL - receptor). Khi tế bào cần nhiềucholesterol thì sự tổng hợp hình thành các thụ thể LDL tănglên. Nếu cholesterol không tiêu thụ hết, HDL sẽ chuyên chởcholesterol dư thừa từ mô ngoại biên ngược về gan để thoáihóa. Chính HDL cũng sẽ hấp thu các tinh thể cholesterol bắtđầu đóng trên thành mạch máu để đưa về gan, tức là chốnglại việc tích tụ cholesterol gây xơ vữa. Tại gan, cân bằng vớiquá trình tổng hợp cholesterol nội sinh là sự làm giảmcholesterol bằng cách tạo ra acid mật và một số chất sinh họckhác.Nếu sự chuyển hóa lipid theo 2 chu trình (ngoại sinh và nộisinh) vừa kể điều hòa và cân bằng, tức không thừa và khôngthiếu thì không có hiện tượng rối loạn lipid huyết hay tănglipid huyết. Nhưng nếu các yếu tố tạo nên hai chu trình bị tácđộng gây thừa hoặc thiếu thì sẽ gây rối loạn lipid huyết. Thídụ như:- Nếu thức ăn có nhiều cholesterol ngoại sinh và chất béo bãohòa (mỡ động vật) sẽ có nguy cơ làm tăng nồng độcholesterol tron ...