Tiềm năng sản xuất cây dược liệu vùng Tây Bắc theo tiêu chuẩn GACP - WHO

Trong bài viết này, tác giả trình bày một số lợi ích của việc sản xuất cây dược liệu theo tiêu chuẩn GACP - WHO. Trên cơ sở đánh giá này và thông tin hiện có, tác giả đưa ra các khuyến nghị nhằm góp phần cho sự phát triển của ngành dược liệu Tây Bắc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiềm năng sản xuất cây dược liệu vùng Tây Bắc theo tiêu chuẩn GACP - WHO Hội thảo khoa học Quốc gia Quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững vùng Tây Bắc, Việt Nam TIỀM NĂNG SẢN XUẤT CÂY DƯỢC LIỆU VÙNG TÂY BẮC THEO TIÊU CHUẨN GACP - WHO Nguyễn Minh Châu Khoa Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Tiền Giang Email: nguyenminhchau@tgu.edu.vn Tóm tắt: Trong những thập kỷ qua, cây dược liệu ngày càng được công nhận về vai trò và giá trị, chúng không chỉchăm sóc sức khỏe mà còn cải thiện kinh tế. Điều kiện thổ nhưỡng tốt và khí hậu đa dạng đã tạo nên một vùng Tây Bắcvới nhiều loại cây dược liệu quý hiếm. Mặc dù có tiềm năng lớn, tuy nhiên, việc phát triển cây dược liệu vùng Tây Bắccòn nhỏ lẻ, manh mún, quy trình trồng, chăm sóc, thu hái chủ yếu theo kinh nghiệm truyền thống, chưa theo các quychuẩn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Y tế, vì vậy làm giảm hoạt tính của cây dược liệu. Hiện nay,việc sản xuất cây dược liệu theo tiêu chuẩn GACP - WHO giữ vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra nguồn dược liệuđạt tiêu chuẩn. Trong bài viết này, tác giả trình bày một số lợi ích của việc sản xuất cây dược liệu theo tiêu chuẩnGACP - WHO. Trên cơ sở đánh giá này và thông tin hiện có, tác giả đưa ra các khuyến nghị nhằm góp phần cho sự pháttriển của ngành dược liệu Tây Bắc. Từ khóa: Cây dược liệu, tiêu chuẩn GACP - WHO, vùng Tây Bắc.1. ĐẶT VẤN ĐỀ Tiêu chuẩn GACP - WHO là một trong những tiêu chuẩn, nguyên tắc thực hành tốt về trồng trọt, thu hái dượcliệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới WHO. Dược liệu đảm bảo tiêu chuẩn GACP -WHO không chứacác hóa chất (dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng,…), tạp chất hay các chất độc sinh học gây hại (vikhuẩn, nấm, virus, ký sinh trùng), đặc biệt, thảo dược thu được đảm bảo về thành phần dược tính và hàm lượnghoạt chất chính không thấp hơn mức dược điển quốc gia quy định [1]. Hiện nay, một số tỉnh như Lào Cai, Yên Bái,… đã áp dụng mô hình sản xuất một số cây dược liệu theo tiêuchuẩn GACP - WHO. Quy trình sản xuất cây dược liệu theo tiêu chuẩn GACP - WHO bao gồm nhiều công đoạn,mỗi công đoạn có những tiêu chuẩn riêng cho từng loài dược liệu. Quy trình áp dụng theo tiêu chuẩn này còn phụthuộc vào môi trường tự nhiên, điều kiện sinh thái, nguồn giống, đất trồng, biện pháp canh tác, chăm sóc, phòng trừsâu bệnh, thu hái, vận chuyển, xử lý sau thu hoạch đến cách đóng gói và bảo quản dược liệu trong kho. Việc xác địnhđúng hoạt chất của từng loài cây dược liệu cũng như nghiên cứu và xây dựng quy trình chuẩn cho từng loài cây dượcliệu giữ vai trò rất quan trọng trong việc phát triển ngành trồng cây dược liệu theo xu hướng tất yếu của thế giới. Mặc dù có tiềm năng lớn, việc phát triển cây dược liệu ở vùng Tây Bắc còn nhỏ lẻ, manh mún, chủ yếu là khaithác tự nhiên,… Phần lớn cây dược liệu trên địa bàn chủ yếu bán nguyên liệu thô, làm giảm giá trị cây dược liệu.Các tỉnh chưa có cơ chế đặc thù đối với cây dược liệu, chưa thu hút được doanh nghiệp tham gia đầu tư phát triển;Khâu sản xuất, chế biến và tiêu thụ vẫn theo kiểu truyền thống. Các vùng sản xuất theo tiêu chuẩn GACP - WHOgặp không ít khó khăn từ đó ngành trồng cây dược liệu của vùng chưa được phát huy hết tiềm năng vốn có. Thôngqua những thông tin thu thập được, bài viết này nhằm mô tả thực tiễn phát triển cây dược liệu vùng Tây Bắc,những điểm trọng yếu trong phát triển được liệu theo tiêu chuẩn GACP - WHO từ đó đánh giá những tiềm năngvà hạn chế trong việc phát triển cây dược liệu theo tiêu chuẩn GACP - WHO cũng như đề xuất một số giải phápnhằm góp phần phát triển ngành trồng cây dược liệu tại Tây Bắc.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Kết quả nghiên cứu dựa trên những thông tin được thu thập từ các bài báo khoa học được đăng trên tạp chí,báo chuyên ngành, các tiêu chuẩn GACP - WHO.3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN3.1. Khái niệm về tiêu chuẩn GACP - WHO GACP là thuật ngữ viết tắt của cụm từ “Good agricultural and collection practices”, “Thực hành tốt trồng trọtvà thu hái” cây dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới WHO. GACP bao gồm hai nội dung chính:Thực hành tốt trồng cây thuốc (GAP) và Thực hành tốt thu hái cây thuốc hoang dã (GCP). Quy chuẩn cung cấpTiềm năng sản xuất cây dược liệu vùng Tây Bắc theo tiêu chuẩn GACP-WHO 351những hướng dẫn kỹ thuật để thu được nguyên liệu có chất lượng thông qua quá trình sản xuất bền vững. Quychuẩn quy định việc trồng trọt, thu hái cây dược liệu và các hoạt động sau thu hoạch. Các quy tắc có thể được điềuchỉnh phù hợp với từng điều kiện của mỗi quốc gia. Việc canh tác theo tiêu chuẩn GACP - WHO góp phần đảmbảo chất lượng nguyên liệu cây dược liệu dùng làm nguồn cho thuốc thảo dược; Nâng cao chất lượng, an toàn vàhiệu quả của thành phẩm những sản phẩm thảo dược; Khuyến khích và hỗ trợ canh tác bền vững và thu thập câythuốc có chất lượng tốt trên cơ sở bảo tồn cây dược liệu quý hiếm [2].3.2. Những vấn đề quan trọng khi áp dụng tiêu chuẩn GACP - WHO3.2.1. Chọn vùng trồng cây thuốc Nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, thời gian chiếu sáng, biên độ nhiệt giữ ngày và đêm,… ảnh hưởng rất lớn đến tínhchất hóa, lý, sinh học của cây dược liệu. Tùy theo từng chủng loại cây dược liệu mà yêu cầu về điều kiện thổ nhưỡng,sinh thái khác nhau. Đất và lịch sử vùng đất trồng được quản lý, phù hợp nhu cầu dinh dưỡng cây trồng, đặc biệt có thểtruy xuất hồ sơ ghi chép về tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong những mùa vụ trước đó [1]. Việc nghiên cứu, xác định trung tâm khởi nguyên của loài dược liệu giữ vai trò quan trọng trong việc chọnvùng đất trồng thích hợp cho cây dược liệu. Đặc biệt những vùng có điều kiện sinh thái tương tự nơi xuất xứ sẽ ...