Tìm hiểu hoạt động giải quyết vấn đề thông qua môn Toán của học sinh trung học phổ thông dưới cái nhìn thuyết tâm lí học hoạt động

Trong cuộc sống hiện đại, nhận thức và khả năng về giải quyết vấn đề là một kĩ năng quan trọng cần rèn luyện cho học sinh lứa tuổi THPT. Mục tiêu của bài viết là "Tìm hiểu hoạt động giải quyết vấn đề thông qua môn Toán của học sinh trung học phổ thông dưới cái nhìn thuyết tâm lí học hoạt động", cụ thể là tâm lí học hoạt động và nghiên cứu hoạt động giải quyết vấn đề này trong nhiều tình huống có thể có mà học sinh gặp phải là chìa khóa cho việc đưa ra đề xuất áp dụng các tình huống giả thực tế trong dạy học môn Toán tại trường phổ thông.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tìm hiểu hoạt động giải quyết vấn đề thông qua môn Toán của học sinh trung học phổ thông dưới cái nhìn thuyết tâm lí học hoạt động KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014 TÌM HIỂU HOẠT ĐỘNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA MÔN TOÁN CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG DƢỚI CÁI NHÌN THUYẾT TÂM LÍ HỌC HOẠT ĐỘNG Lê Văn Tứ, Vũ Mai Trang, Lớp K61CLC, Khoa Toán – Tin GVHD: TS. Chu Cẩm Thơ Tóm tắt: Trong cuộc sống hiện đại, nhận thức và khả năng về giải quyết vấn đề là một kĩ năng quan trọng cần rèn luyện cho học sinh lứa tuổi THPT. Nghiên cứu hoạt động giải quyết vấn đề của học sinh dưới cái nhìn tâm lí học, cụ thể là tâm lí học hoạt động và nghiên cứu hoạt động giải quyết vấn đề này trong nhiều tình huống có thể có mà học sinh gặp phải là chìa khóa cho việc đưa ra đề xuất áp dụng các tình huống giả thực tế trong dạy học môn Toán tại trường phổ thông. Từ khóa: Hoạt động giải quyết vấn đề, tâm lí học hoạt động, sơ đồ cấu trúc hoạt động, tình huống giả thực tế. I. MỞ ĐẦU Tại kì thi PISA (Chƣơng trình đánh giá học sinh quốc tế do Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế OECD khởi xƣớng) năm 2012, Việt Nam mặc dù đứng trong top 20 quốc gia và vùng kinh tế có điểm chuẩn các lĩnh vực cao hơn điểm trung bình của OECD nhƣng còn có những chỉ số khác cũng rất đáng suy nghĩ, đặc biệt chỉ số sự cởi mở, linh hoạt trong giải quyết vấn đề của học sinh Việt Nam đứng vị trí gần cuối bảng - 67/68. Việc rèn luyện hoạt động giải quyết vấn đề cho học sinh THPT ở Việt Nam, đặc biệt là thông qua môn Toán do đó là tối quan trọng đối với giáo dục nƣớc nhà cũng nhƣ đối với từng học sinh – những chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc. Trong khi hầu hết các nghiên cứu trong nƣớc tập trung đi sâu khai thác và hoàn thiện xu hƣớng dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, nghiên cứu này tập trung đi theo hƣớng tìm hiểu lí luận, phân tích và giải thích hoạt động giải quyết vấn đề của học sinh trên phƣơng diện lí luận, cụ thể là trên cơ sở thuyết tâm lí học hoạt động, và trong nhiều hoàn cảnh giải quyết vấn đề khác nhau mà học sinh có thể gặp. Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, nhóm nghiên cứu cũng đƣa ra đề xuất và một số ví dụ áp dụng các tình huống giả thực tế trong dạy học môn Toán (đề xuất cũng nhƣ ví dụ đƣợc đƣa ra trên cơ sở lí thuyết chƣa đƣợc áp dụng trong thực tế). II. NỘI DUNG 1. Cơ sở tìm hiểu – Sơ đồ cấu trúc hoạt động của Y. Engestrom Hình 1. Sơ đồ cấu trúc hoạt động thế hệ thứ hai của Y. Engestrom (Nguồn: [7]) 22 KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014 2. Kết quả tìm hiểu hoạt động giải quyết vấn đề của học sinh 2.1. Hoạt động giải quyết vấn đề trong môn Toán (problem solving in the school context) Hoạt động giải quyết vấn đề trong môn Toán là một hoạt động mà trong đó, học sinh đƣợc đƣa vào một nhiệm vụ giải quyết một vấn đề học tập, nhiệm vụ này là một phần của quá trình dạy học và là sự áp dụng các kiến thức, khái niệm, định lí Toán học đã đƣợc dạy. Sơ đồ cấu trúc của hoạt động giải quyết vấn đề trong môn Toán đƣợc thể hiện dƣới đây: Hình 2. Sơ đồ cấu trúc hoạt động giải quyết vấn đề trong môn Toán (Nguồn: [3]) Hình 3. Sơ đồ cấu trúc hoạt động giải quyết vấn đề trong các tình huống giả thực tế (Nguồn: [3]) 23 KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014 2.2. Hoạt động giải quyết vấn đề trong các tình huống giả thực tế (problem solving in the situated context) Hoạt động giải quyết vấn đề trong các tình huống giả thực tế là một hoạt động mà trong đó, học sinh đƣợc đặt vào việc giải quyết một tình huống bắt chƣớc các vấn đề cuộc sống (do giáo viên xây dựng nên), tình huống này là tình huống thật, nằm trong khoảng kinh nghiệm của học sinh ở độ tuổi đó và không nhất thiết phải là một tình huống áp dụng nội dung Toán học. Sơ đồ cấu trúc của hoạt động giải quyết vấn đề trong các tình huống giả thực tế đƣợc thể hiện trong hình 3. 2.3. Hoạt động giải quyết vấn đề ngoài cuộc sống (problem solving in the real- world context) Hoạt động giải quyết vấn đề ngoài cuộc sống là một hoạt động mà cá nhân đƣợc đặt vào một tình huống có vấn đề trong cuộc sống, cần đƣa ra giải pháp hoặc quyết định. Sơ đồ cấu trúc của hoạt động giải quyết vấn đề ngoài cuộc sống đƣợc thể hiện dƣới đây: Hình 4. Sơ đồ cấu trúc hoạt động giải quyết vấn đề ngoài cuộc sống (Nguồn: [3]) 2.4. So sánh hoạt động giải quyết vấn đề của học sinh trong ba hoàn cảnh 2.4.1. So sánh hoạt động giải quyết vấn đề của học sinh trong môn Toán và trong tình huống giả thực tế Có thể nói, tình huống giả thực tế mới thật sự đƣợc gọi là tình huống trong giảng dạy, ...