Tính chất trò chơi trong tiểu thuyết nhạc đời may rủi của Paul Auster

Tính chất trò chơi là một đặc điểm quan trọng của văn học hậu hiện đại. Với tiểu thuyết Nhạc đời may rủi, Paul Auster đã thể hiện nó trên hai phương diện: thông qua hành trình tìm kiếm nhân dạng của nhân vật chính Nash; qua hành vi viết lách của tác giả. Tính chất trò chơi đã cho thấy thái độ chối bỏ đại tự sự, chối bỏ trung tâm của nhà văn, mở ra cho tiểu thuyết nhiều khoảng trống, khoảng bất định, mơ hồ, mời gọi người đọc tham gia vào trò chơi của văn bản.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính chất trò chơi trong tiểu thuyết nhạc đời may rủi của Paul Auster JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2014, Vol. 59, No. 3, pp. 95-100 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn TÍNH CHẤT TRÒ CHƠI TRONG TIỂU THUYẾT NHẠC ĐỜI MAY RỦI CỦA PAUL AUSTER Nguyễn Thị Thanh Hiếu Khoa Sư phạm Ngữ văn, Đại học Vinh Tóm tắt. Tính chất trò chơi là một đặc điểm quan trọng của văn học hậu hiện đại. Với tiểu thuyết Nhạc đời may rủi, Paul Auster đã thể hiện nó trên hai phương diện: thứ nhất, thông qua hành trình tìm kiếm nhân dạng của nhân vật chính Nash, và thứ hai, qua hành vi viết lách của tác giả. Tính chất trò chơi đã cho thấy thái độ chối bỏ đại tự sự, chối bỏ trung tâm của nhà văn, mở ra cho tiểu thuyết nhiều khoảng trống, khoảng bất định, mơ hồ, mời gọi người đọc tham gia vào trò chơi của văn bản. Từ khóa: Paul Auster, Nhạc đời may rủi, tính chất trò chơi. 1. Mở đầu Nhạc đời may rủi (The Music of Chance) được Paul Auster sáng tác năm 1990 [2], tiếp tục tạo những dấu ấn mạnh mẽ về một cây bút dồi dào nội lực mà Bộ ba New York (The New York Trilogy) những năm trước đó đã vững chãi đặt nền tảng. Thống nhất mà vẫn đa dạng là cảm giác người đọc thu nhận được khi tiếp cận những tiểu thuyết của Paul Auster. Vẫn giọng văn lúc nghiêm trang khi giễu cợt ấy, vẫn kiểu nhân vật vô tận chiều sâu tâm lí ấy, vẫn là những vấn đề nóng hổi của kỉ nguyên hậu hiện đại ấy, nhưng từ những cách thức tiếp cận khác, các tác phẩm ra đời sau lại đem đến những háo hức, mong chờ khó cưỡng. Sức thu hút của Nhạc đời may rủi, do đó, vừa có sự đồng điệu, gặp gỡ, vừa bổ sung thêm những khuyết thiếu của các tiểu thuyết trước đó. Dưới giác độ lí thuyết trò chơi, Nhạc đời may rủi thực sự đem lại những khám phá mới mẻ, thú vị. 2. Nội dung nghiên cứu Gần như tất cả các công trình nghiên cứu về sự tham chiếu của lí thuyết trò chơi trên những hiện tượng văn học cụ thể đều đã cố gắng bao quát lịch sử nhìn nhận về nội hàm của định nghĩa, tuy nhiên, đến nay, vẫn chưa có một nhận định nào có khả năng thích ứng được cho mọi trường hợp. Nói cách khác, “trò chơi là khái niệm không thể đi đến Ngày nhận bài 01/12/2013. Ngày nhận đăng 20/05/2014. Liên lạc Nguyễn Thị Thanh Hiếu, e-mail: thanhhieu.kv@gmail.com 95 Nguyễn Thị Thanh Hiếu định nghĩa cuối cùng và lí thuyết trò chơi, xét đến cùng, được xem như một chiến lược tư duy về đối tượng hơn là một nguyên lí, một mô hình chung có thể đem vào để phân tích các hiện tượng văn học khác nhau” [3;20]. Từ thời cổ đại, trò chơi đã được luận bàn. Theo thời gian, và phủ rộng cả về không gian, các nhà nghiên cứu, trực tiếp hoặc gián tiếp, đã nói đến trò chơi trong văn học nghệ thuật như một từ khóa có ý nghĩa then chốt. Vì sự phức tạp của khái niệm (dễ có sự giao thoa với nghĩa của nó trong sinh hoạt đời thường), vì tính lịch sử - cụ thể của khái niệm (sự khác nhau trong diễn ngôn tư tưởng), dẫn đến lí thuyết trò chơi là một trong những thuật ngữ có nội hàm rộng nhất trong hệ thống thuật ngữ văn học vốn đã vô cùng phong phú. Trong phạm vi bài viết, chúng tôi nhìn nhận lí thuyết này phát xuất từ những quan niệm của Lyotard - người có công lao to lớn “vẽ” nên những hình dung cơ bản về chủ nghĩa hậu hiện đại. Lyotard đặc biệt nhấn mạnh đến vấn đề trò chơi ngôn ngữ, một thuật ngữ mà nhà triết học Witgenstein đã bàn bạc trước đó, và từ đó đưa ra ba đúc rút: Thứ nhất, các quy tắc của chúng không có sự hợp thức hóa ở bản thân chúng, mà chúng là đối tượng của một khế ước mặc nhiên hay minh nhiên giữa những người chơi; Thứ hai, không có quy tắc thì không có trò chơi; Thứ ba, mọi phát ngôn phải được xem như một “nước đi” trong một trò chơi. Điều này có nghĩa là, cách thức tổ chức của trò chơi vẫn tuân thủ quy tắc, luật lệ [2]. Tuy nhiên, những luật lệ, quy tắc ấy không thể áp đặt một cách phổ quát lên tất cả mà chỉ là những thỏa hiệp có tính cục bộ, tạm thời ở một số mối quan hệ, một số nhân vật “chấp nhận” cuộc chơi. Tính trò chơi, vì thế, biến diễn khác nhau ở mỗi văn bản, đặc biệt, đa dạng hơn ở các sản phẩm của chủ nghĩa hậu hiện đại. Nhạc đời may rủi, giống như các tiểu thuyết trước đó của Paul Auster, tiếp tục “hao hao” tiểu thuyết truyền thống về cả cốt truyện lẫn nghệ thuật kể chuyện. Giản dị - chính là ấn tượng đầu tiên khi đọc tiểu thuyết. Nhân vật chính Jim Nash, một anh lính cứu hỏa bị vợ bỏ, được hưởng một khoản tiền lớn sau cái chết của người cha biệt tăm biệt tích ba mươi năm. Nash từ bỏ công việc, bắt đầu cuộc hành trình đi khắp nước Mỹ, không có con đường và điểm đến cố định. Cho đến khi số tiền đang vơi cạn dần, anh gặp Jack Pozzi, một tay đánh bài xì rất cừ, xin quá giang do bị đánh đập tàn nhẫn. Từ đây, hai người đã đến lâu đài của hai tên Flow ...