Tính đa hình của bọ rùa sáu vằn menochilus sexmaculatus (fabricius) (coleoptera: coccinellidae)

Bài báo này nêu lên các dẫn liệu về tính đa hình của loài bọ rùa sáu vằn Menochilus sexmaculatus (Fabricius) góp phần làm rõ sự đa dạng và phong phú về quần thể bọ rùa sáu vằn trên đồng ruộng ở vùng đồng bằng Nghệ An.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính đa hình của bọ rùa sáu vằn menochilus sexmaculatus (fabricius) (coleoptera: coccinellidae)HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 4TÍNH ĐA HÌNH CỦA BỌ RÙA SÁU VẰNMENOCHILUS SEXMACULATUS (Fabricius) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE)NGUYỄN THỊ VIỆT, TRẦN NGỌC LÂNTrường Đại học VinhBọ rùa sáu vằn Menochilus sexmaculatus (Fabricius) (Coccinellidae: Coleoptera) là mộttrong những loài côn trùng thiên địch quan trọng trên đồng ruộng, chúng xuất hiện thườngxuyên vào các mùa trong nămớiv tần suất tương đối cao. Ở Việt Nam, bọ rùa sáu vằnMenochilus sexmaculatus (Fabricius) đã được xác định phân bố phổ biến ở nhiều vùng trong cảnước, ở nhiều sinh cảnh khác nhau. Màu sắc và hình dạng các vệt đen trên cánh cứng của chúngcó nhiều thay đổi so với dạng gốc và có sự khác nhau ở các vùng.Trên thế giới, đã có một số tác giả quan tâm nghiên cứu về tính đa hình ở bọ rùa sáu vằnMenochilus sexmaculatus (Fabricius) như: Ở Nhật Bản, Matsuka Mitsuo và cộng sự (1985) đã xácđịnh được mối tương quan giữa các dạng kiểu hình của bọ rùa sáu vằn; ở Trung Quốc, Li Young vàcộng sự (1991) xác định có 8 kiểu hình. Ở Việt Nam, trong quá trình thu thập mẫu bọ rùa HoàngĐức Nhuận đã bắt gặp 12 kiểu biến dạng hình thái màu sắc và vân cánh của bọ rùa sáu vằn.Bài báo này nêu lên cácẫnd liệu về tính đa hình của loài bọ rùa sáu vằnMenochilussexmaculatus (Fabricius) góp phần làm rõ sự đa dạng và phong phú về quần thể bọ rùa sáu vằntrên đồng ruộng ở vùng đồng bằng Nghệ An.I. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁPBọ rùa sáu vằn Menochilus sexmaculatus Fabr. (Coleoptera: Coccinellidae) được điều tratại các sinh cảnh khác nhau, bao gồm khu vực ven sông, dưới chân núi, khu dân cư, khoảng đấttrống bỏ hoang và vùng canh tác nông nghiệp.Sử dụng vợt côn trùng hoặc bắt bằng tay thu thập trưởng thành, nhộng, ấu trùng và trứngcủa bọ rùa sáu vằn Menochilus sexmaculatus Fabr. ngoài đồng ruộng. Đối với giai đoạn trứng,ấu trùng và nhộng, đưa về phòng thí nghiệm nuôi cho đến giai đoạn trưởng thành.Tất cả trưởng thành bọ rùa sáu vằn được đo kích thước, mô tả, chụp ảnh, vẽ hình. Đồngthời xác định số lượng cá thể thu được đối với từng kiểu hình ở những sinh cảnh khác nhau vàtính tỉ lệ (%) mỗi loại kiểu hình.II. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN1. Kiểu hình của bọ rùa sáu vằn M. sexmaculatus trên các cây trồng nông nghiệp ởvùng đồng bằng Nghệ AnỞ giai đoạn trưởng thành loài bọ rùa sáu vằn M. sexmaculatus dạng điển hình của loài đượcHoàng Đức Nhuận mô tả: Cánh cứng màu đỏ với 3 đôi vệt đen ngang, đôi vệt đen chính giữalượn sóng. Tuy nhiên bên cạnh màu chính của loài, màu sắc và hình dạng vân cánh của chúngcó thể thay đổi. Sự thay đổi về hình thái ngoài của bọ rùa chủ yếu là những thay đổi về hìnhdạng vân trên cánh cứng.Kết quả điều tra về các kiểu hình bọ rùa sáu vằn M. sexmaculatus trên các cây trồng nôngnghiệp ở các xã Nghi Ân, xã Nghi Liên (huyện Nghi Lộc); xã Nam Tân (huyện Nam Đàn); xãThanh Sơn (huy ện Thanh Chương) bước đầu đã xác định được 30 kiểu hình, chia thành 8 nhóm kiểuhình, được mô tả ở Hình 1 và Bảng 1 . Qua phân tích các nhóm ki ểu hình, cho thấy ở bọ rùa sáu vằnlà loài r ất đa dạng về hình dạng vân trên cánh cứng. Sự đa dạng kiểu hình ở loài này có thể giải thíchlà do tác đ ộng của những phức hệ điều kiện sinh thái khác nhau (nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, thức ăn)đã làm xu ất hiện trong quần thể những màu sắc và hình dạng vân cánh khác nhau.1051HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 4Kiểu hình 1Kiểu hình 2Kiểu hình 3Kiểu hình 4Kiểu hình 5Kiểu hình 6Kiểu hình7Kiểu hình 8Kiểu hình 9Kiểu hình 10Kiểu hình 11Kiểu hình 12Kiểu hình 13Kiểu hình 14Kiểu hình15Kiểu hình 16Kiểu hình17Kiểu hình 18Kiểu hình 19Kiểu hình 20Kiểu hình 21Kiểu hình 22Kiểu hình 23Kiểu hình 24Kiểu hình 25Kiểu hình 26Kiểu hình 27Kiểu hình 28Kiểu hình 29Kiểu hình 30Hình 1: Các kiểu hình bọ rùa sáu vằn M. sexmaculatus (Nguyễn Thị Việt, 2011)1052HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 4Các nhóm kiểu hình của bọ rùa sáu vằn M. sexmaculatusCác nhómNhóm 1Nhóm 2Nhóm 3Nhóm 4Nhóm 5Nhóm 6Nhóm 7Nhóm 8Mô tảCánh cứng có màu đỏ điển hình của loài, có ba đôi vệt đen ngangtrong đó vệt đen chính giữa lượn sóng.Cánh cứng có hai đôi vệt đen, đôi vệt đen thứ nhất biến mất, đôi vệtđen thứ hai tương đối to.Cánh cứng có hai đôi vệt đen, đôi vệt đen thứ ba biến mất, đôi vệtđen thứ hai lượn sóng tương đối mảnh.Cánh cứng chỉ có một đôi vệt đen ở giữa.Cánh cứng biến dạng phức tạp, với ba đôi vệt đen, gần rìa mép cánhcó một đường nối từ vạnh đen thứ nhất vắt qua vạch đen thứ hai kéodài tận xuống vạch đen thứ 3.Cánh cứng biến dạng phức tạp, với ba đôi vệt đen, gần rìa mép cánhcó một đường nối từ vạnh đen thứ nhất vắt qua vạch đen thứ haikhông nối với vạch đen thứ 3.Cánh cứng biến dạng phức tạp, đôi vệt đen thứ nhất và thứ hai có xuhướng gắn liền với nhau không hoàn toàn, tạo nên ...