Tổ chức học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa trong dạy học sinh học ở trường THPT

Mục tiêu bài viết là tổ chức học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa trong dạy học sinh học ở trường trung học phổ thông. Để hiểu rõ hơn, mời cá bạn tham khảo chi tiết nội dung bài viết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổ chức học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa trong dạy học sinh học ở trường THPTT¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008Khoa häc Gi¸o dôctæ chøc häc sinh tù nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoatrong d¹y häc sinh häc ë tr−êng trung häc phæ th«ngNguyÔn ThÞ Hµ (tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn)1. §Æt vÊn ®ÒS¸ch gi¸o khoa (SGK) võa lµ nguån cung cÊp th«ng tin, võa lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó triÓn khaic¸c ph−¬ng ph¸p d¹y c¸ch tù häc, tù nghiªn cøu. Víi vai trß lµ nguån cung cÊp th«ng tin, SGK®−îc sö dông ®Ó häc sinh (HS) tæ chøc, gia c«ng, khai th¸c nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhËn thøc dogi¸o viªn ®Æt ra. Víi vai trß lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó triÓn khai c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y c¸ch häc, c¸chnghiªn cøu SGK ®−îc sö dông ®Ó HS tra cøu c¸c sè liÖu, c¸c sù kiÖn, ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm,c¸c ®Þnh nghÜa, c¸c c«ng thøc. Sö dông SGK, HS ghi nhí, th«ng hiÓu, kh¸i qu¸t ho¸ néi dung tõc¸c phÇn, c¸c ch−¬ng, c¸c bµi theo mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh hoÆc kh¸i qu¸t hÖ thèng tµi liÖu, HScòng cã thÓ dïng SGK ®Ó «n tËp, cñng cè kiÕn thøc. Víi nh÷ng ý nghÜa ®ã, trong d¹y häc nãichung vµ d¹y häc sinh häc nãi riªng viÖc gi¸o viªn (GV) tù trang bÞ cho m×nh ph−¬ng ph¸p tæchøc häc sinh tù lùc nghiªn cøu SGK lµ rÊt cÇn thiÕt.2. §Æc ®iÓm cña SGK sinh häc THPT míia. VÒ néi dung kiÕn thøc: Néi dung th«ng tin trong SGK sinh häc míi (b¾t ®Çu thùc hiÖn®¹i trµ tõ n¨m häc 2005 - 2006) phong phó, hiÖn ®¹i vµ khã h¬n so víi s¸ch cò. NÕu nh− trongSGK cò, nguån th«ng tin chñ yÕu thÓ hiÖn ë d¹ng v¨n b¶n th«ng b¸o cã s½n th× trong SGK míi,nguån th«ng tin thÓ hiÖn ë nhiÒu kªnh kh¸c nhau, t¨ng th«ng tin qua kªnh h×nh. Nh÷ng th«ng tinnµy HS chØ cã thÓ lÜnh héi ®−îc b»ng c¸ch t¨ng c−êng c¸c ho¹t ®éng kh¸m ph¸. Bªn c¹nh ®ã,SGK míi cßn bæ sung thªm nhiÒu kiÕn thøc øng dông th«ng qua môc “Em cã biÕt”. Víi nh÷ng®Æc ®iÓm néi dung kiÕn thøc phong phó nh− vËy, SGK míi gióp GV cã nhiÒu thuËn lîi trongviÖc rÌn luyÖn cho HS ph−¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn cøu qua ®ã ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ®éng ®Ó HS cã thÓ häc ë bÊt cø n¬i ®©u, tiÕn tíi häc suèt ®êi.b. VÒ c¸ch thøc tr×nh bµy: Thø nhÊt, trong SGK sinh häc viÕt theo c¸ch ®æi míi, th«ngtin khoa häc kh«ng tr×nh bµy d−íi d¹ng th«ng b¸o cã s½n mµ ®−îc mM ho¸ trong c¸c ho¹t ®éngnhËn thøc d−íi d¹ng c¸c “lÖnh ho¹t ®éng”. Nh÷ng lÖnh nµy cã khi lµ mét t×nh huèng, c©u hái,bµi tËp, còng cã khi lµ b¶ng biÓu, s¬ ®å, h×nh ¶nh cßn thiÕu th«ng tin…V× vËy, HS kh«ng thÓ tùgi¶i mM ®−îc c¸c th«ng tin trong SGK mµ chØ cã thÓ th«ng qua sù ®Þnh h−íng, chØ ®¹o cña GVmíi lÜnh héi ®−îc. §iÒu nµy ®ßi hái ng−êi GV kh«ng chØ sö dông ph−¬ng ph¸p th«ng b¸o - gi¶ithÝch minh häa mµ ph¶i thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng ®Ó tæ chøc HS t×m tßi, ph¸t hiÖn vµ kh¸m ph¸ trithøc. Víi quan niÖm nµy, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh SGK chÝnh lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó tæ chøc ho¹t®éng häc tËp cho HS d−íi sù gia c«ng s− ph¹m cña ng−êi GV. Thø hai, c¸ch thøc tr×nh bµy cñaSGK hiÖn nay rÊt thuËn lîi cho viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó tæ chøc d¹y häc. Víi c¸cthiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh− m¸y chiÕu ®a vËt thÓ, m¸y chiÕu overhead, projecter…th× viÖc thiÕt kÕ c¸cgi¸o ¸n ®iÖn tö cho phÐp GV khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ c¸c h×nh ¶nh, s¬ ®å ë SGK hoÆc cãthÓ bæ sung c¸c h×nh ¶nh, phim t− liÖu vµo bµi gi¶ng d−íi d¹ng c¸c ho¹t ®éng nhËn thøc tõ ®ãkÝch thÝch tÝnh tß mß, thÝch kh¸m ph¸ vµ høng thó häc tËp cña HS, ph¸t huy ®−îc tÝnh tù häc, tùnghiªn cøu cña HS.27T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008Khoa häc Gi¸o dôcTuy nhiªn, víi nguån th«ng tin trong SGK qu¸ c« ®äng nh− vËy, nÕu kh«ng cã sù gióp ®ìcña GV vµ c¸c tµi liÖu kh¸c th× HS khã lÝ gi¶i ®Çy ®ñ vµ n¾m ch¾c kiÕn thøc. H¬n n÷a, nh÷ngnguån th«ng tin ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng c¸c ho¹t ®éng hÇu nh− rÊt Ýt vµ cßn thiÕu c¸c c©u hái,bµi tËp h−íng dÉn vµ thiÕu c¸ch tù kiÓm tra ®¸nh gi¸. Do vËy, trong qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éngtù lùc nghiªn cøu SGK cho HS, GV cÇn chó ý ®Õn c¸ch ®¸nh gi¸ vµ h−íng dÉn HS tù ®¸nh gi¸.3. §Þnh h−íng tæ chøc HS tù nghiªn cøu SGK trong d¹y häc sinh häc§Ó tæ chøc HS tù nghiªn cøu SGK (TNC SGK), GV ph¶i thiÕt kÕ hÖ thèng c¸c ho¹t ®énghäc tËp ®Ó tæ chøc HS thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®ã. Trong mét bµi häc, GV cã thÓ tæ chøc HSTNC SGK cho mét ®o¹n bµi hoÆc cho c¶ bµi. Tr−íc hÕt, GV ph¶i x¸c ®Þnh xem trong bµi (®o¹nbµi) ®ã, kiÕn thøc ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng kªnh th«ng tin nµo, “kªnh ch÷” hay “kªnh h×nh” ®ÓthiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng cho phï hîp. Sau ®ã GV tæ chøc, h−íng dÉn cßn HS lµ ng−êi tham giatrùc tiÕp vµo c¸c ho¹t ®éng kh¸m ph¸ kiÕn thøc. Vai trß cña GV lµ h−íng dÉn HS hoÆc nhãm HS®äc ®o¹n v¨n b¶n, quan s¸t kªnh h×nh vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu ®Ò ra; tæ chøc cho tõng HS, nhãmHS tr×nh bµy kÕt qu¶ ®Ó c¶ nhãm, líp gãp ý, th¶o luËn, bæ sung; h−íng dÉn HS ®¸nh gi¸ vµ tù®¸nh gi¸ lÉn nhau. GV cã thÓ h−íng dÉn HS TNC SGK ë trªn líp hoÆc ë nhµ.VÒ phÝa HS khi tham gia vµo ho¹t ®éng kh¸m ph¸, HS ph¶i tÝch cùc, chñ ®éng ®äc SGK,quan s¸t h×nh ¶nh, ph©n tÝch c¸c chi tiÕt, ®−êng nÐt, c¸c con sè, tæng hîp th«ng tin ®Ó t×m ra c©utr¶ lêi cho c¸c c©u hái vµ ...