Tôn giáo và nhà nước pháp quyền nhìn từ xã hội dân sự

Bài viết này trình bày khái lược về quan hệ giữa nhà nước pháp quyền với các tôn giáo nhìn từ xã hội dân sự, với mong muốn góp thêm một góc nhìn với thực tế chính trị - xã hội - tôn giáo đang diễn ra để lựa chọn con đường giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa tôn giáo và nhà nước trong việc xây dựng chính sách pháp luật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tôn giáo và nhà nước pháp quyền nhìn từ xã hội dân sự1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ NGUYӈN THӎ VÂN HÀ(*)TÔN GIÁO VÀ NHÀ NѬӞC PHÁP QUYӄNNHÌN TӮ XÃ HӜI DÂN SӴTóm t̷t: Bài vi͇t này trình bày khái l˱ͫc v͉ quan h͏ giͷa nhàn˱ͣc pháp quy͉n vͣi các tôn giáo nhìn tͳ xã h͡i dân s͹, vͣi mongmu͙n góp thêm m͡t góc nhìn vͣi th͹c t͇ chính tr͓ - xã h͡i - tôngiáo ÿang di͍n ra ÿ͋ l͹a ch͕n con ÿ˱ͥng gi̫i quy͇t hài hòa m͙iquan h͏ giͷa tôn giáo và nhà n˱ͣc trong vi͏c xây d͹ng chính sáchpháp lu̵t.Tͳ khóa: Tôn giáo, nhà n˱ͣc pháp quy͉n, xã h͡i dân s͹.1. Dүn nhұpNiӅm tin tôn giáo làm con ngѭӡi gҳn kӃt vӟi nhau chһt chӁ, nhѭngcNJng làm phân ly mҥnh mӁ các cӝng ÿӗng, quӕc gia, tӝc ngѭӡi. Tính ÿadҥng và ÿòi hӓi cӫa hӋ thӕng công ѭӟc quӕc tӃ vӅ nhân quyӅn, tôn giáovà ÿiӅu kiӋn, quan niӋm cӫa mӛi quӕc gia ÿһt ra nhӳng thách thӭc trongviӋc giҧi quyӃt mӕi quan hӋ tôn giáo vӟi pháp quyӅn ӣ mӛi nѭӟc.Tҥi DiӉn ÿàn Ĉӕi thoҥi ViӋt - Mӻ vӅ tӵ do tôn giáo tҥi WashingtonDC ngày 19/6/2013, GS.TS. Ĉӛ Quang Hѭng khҷng ÿӏnh: “Các kinhnghiӋm quӕc tӃ cho thҩy, sӁ rҩt khó có thӇ giҧi quyӃt nhӳng khúc mҳctrong quan hӋ giӳa tôn giáo, xã hӝi dân sӵ và nhà nѭӟc nӃu thiӃu vҳngvai trò cӫa mӝt nhà nѭӟc pháp quyӅn vӅ tôn giáo”(1). Chúng tôi nhҩt trívӟi luұn ÿiӇm trên và trong bài viӃt này ÿһt ra thêm hai vҩn ÿӅ có liênquan: M͡t là, nhà nѭӟc pháp quyӅn quҧn lý xã hӝi bҵng luұt pháp, nênhoҥt ÿӝng tôn giáo, mӝt lƭnh vӵc cӫa ÿӡi sӕng xã hӝi, cNJng phҧi nhѭ vұy.Hai là, làm rõ mӕi quan hӋ giӳa tôn giáo và nhà nѭӟc pháp quyӅn nhìn tӯxã hӝi dân sӵ ÿӇ có cái nhìn thích hӧp vӅ chính sách, pháp luұt và ӭng xӱphù hӧp vӟi xã hӝi dân sӵ nói chung, tôn giáo nói riêng.2. Luұt pháp vӅ tôn giáoTôn giáo không chӍ là mӝt hình thái ý thӭc xã hӝi mà còn là thӵc thӇxã hӝi vӟi nhӳng hoҥt ÿӝng ÿһc thù ÿan xen vӟi các xã hӝi, ÿa dҥng xâmnhұp vào mӑi phѭѫng diӋn cӫa ÿӡi sӕng.*NCS., Khoa Tôn giáo hӑc, Hӑc viӋn Khoa hӑc xã hӝi, ViӋn Hàn lâm Khoa hӑc xãhӝi ViӋt Nam.1JXʂQ 7Kʈ 9kQ +j 7{Q JLiR Yj QKj Qɉ͛F SKiS TXɾQTôn giáo hay tín ngѭӥng tӵ nó không cҩu thành mӝt khái niӋm xácÿӏnh vӅ mһt pháp lý. Tuy nhiên, trong hoҥt ÿӝng pháp lý, có nhiӅu phҥmtrù liên quan ÿӃn các tә chӭc tôn giáo. NhiӅu nguyên tҳc pháp lý cѫ bҧnliên quan ÿӃn tôn giáo trѭӟc hӃt và chӫ yӃu là các hoҥt ÿӝng công cӝngcӫa nó.Dѭӟi góc ÿӝ Luұt hӑc, chúng tôi cho rҵng, luұt pháp vӅ tôn giáo ÿѭӧchiӇu là tәng thӇ các quy tҳc xӱ sӵ có tính bҳt buӝc chung liên quan ÿӃnlƭnh vӵc tôn giáo, do nhà nѭӟc ÿһt ra hoһc thӯa nhұn và bҧo ÿҧm thӵchiӋn bҵng các biӋn pháp giáo dөc, thuyӃt phөc, cѭӥng chӃ.ViӋc các nhà nѭӟc ban hành hӋ thӕng quy phҥm pháp lý ÿӇ ÿiӅu chӍnhcác hoҥt ÿӝng tôn giáo là tҩt yӃu. Vҩn ÿӅ là ӣ chӛ, các văn bҧn pháp lý ÿócó ÿáp ӭng các giá trӏ, chuҭn mӵc và yêu cҫu cӫa nhà nѭӟc pháp quyӅntrong mӕi quan hӋ biӋn chӭng vӟi ÿӡi sӕng tôn giáo quӕc gia hay chѭa.Bҧn chҩt cӫa luұt pháp nói chung, luұt pháp vӅ tôn giáo nói riêng phҧnánh bҧn chҩt cӫa nhà nѭӟc ÿһt ra nó. Chính vì vұy, luұt pháp có tính giaicҩp. Song vì là công cө ÿӇ quҧn lý xã hӝi, nên luұt pháp còn phҧi cótính xã hӝi. Bӣi vì, nó chӭa ÿӵng nhӳng chuҭn mӵc chung ÿѭӧc sӕ ÿôngtrong xã hӝi ӫng hӝ. Luұt pháp có tính dân tӝc, nghƭa là phù hӧp vӟitruyӅn thӕng, tұp quán, giá trӏ ÿҥo ÿӭc cӫa các dân tӝc trong ÿҩt nѭӟc.Bҧn chҩt này cho phép luұt pháp gҫn gNJi vӟi dân chúng, ÿѭӧc dân chúngӫng hӝ, do ÿó có hiӋu quҧ ÿiӅu chӍnh các quan hӋ xã hӝi. Luұt pháp cótính thӡi ÿҥi, nghƭa là phù hӧp vӟi trình ÿӝ phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi cӫaÿҩt nѭӟc, có khҧ năng hӝi nhұp vӟi luұt pháp quӕc tӃ.Trong mӕi quan hӋ vӟi tôn giáo, các nhà nѭӟc thѭӡng căn cӭ trên hainhóm quan hӋ làm cѫ sӣ cho viӋc xây dӵng luұt pháp tôn giáo: bҧo vӋquyӅn tӵ do tôn giáo - cá nhân, và ÿiӅu chӍnh mӕi quan hӋ giӳa nhà nѭӟcvӟi các tә chӭc tôn giáo. Dӵa trên tiêu chí ÿó, nӝi dung cӫa luұt pháp tôngiáo chia thành hai nhóm quy phҥm có mӕi quan hӋ hӳu cѫ: các quyphҥm pháp luұt ÿiӅu chӍnh hoҥt ÿӝng tôn giáo cӫa các cá nhân vӟi tѭcách là quyӅn cѫ bҧn cӫa con ngѭӡi, và các quy phҥm pháp luұt ÿiӅuchӍnh các vҩn ÿӅ liên quan ÿӃn tә chӭc tôn giáo.3. Tôn giáo nhìn tӯ ÿӕi tѭӧng cӫa luұt pháp vӅ tôn giáoKhông thӇ bàn ÿӃn luұt pháp vӅ tôn giáo, công cө ÿӇ quҧn lý cӫa nhànѭӟc pháp quyӅn vӅ tôn giáo, nӃu chѭa nói ÿӃn khái niӋm “tôn giáo”.Trong cuӕn V͉ tôn giáo, nhà xã hӝi hӑc tôn giáo nәi tiӃng ngѭӡi Pháp Y.451JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ Lambert ÿã diӉn tҧ sӵ phӭc tҥp trong ÿӏnh nghƭa vӅ tôn giáo bҵng hìnhtѭӧng “Tháp Babel”. Ӣ ÿây, chúng tôi không ÿi sâu vào viӋc bàn luұnkhái niӋm ÿó, mà chӫ yӃu lӵa chӑn mӝt ÿӏnh nghƭa thích hӧp trên bìnhdiӋn luұt pháp tôn giáo ӣ ViӋt Nam.Vӟi tính cách là mӝt thӵc thӇ, “tôn giáo” ÿѭӧc dùng ÿӇ chӍ “tә chӭctôn giáo”. Mӝt sӕ quӕc gia vұn dөng ÿӏnh nghƭa cӫa É. Durkheim trongviӋc xác ÿӏnh “tә chӭc tôn giáo”. Ví dө nhѭ Trung Quӕc vӟi “thuyӃt 4yӃu tӕ”: giáo lý, giáo luұt, tә chӭc và nghi lӉ. Tӯ năm 1982, khi TrungQuӕc ÿәi mӟi vӅ chính sách tôn giáo, nӝi dung 2 văn ...