TỔN THƯƠNG XƯƠNG-KHỚP TRONG BỆNH PHONG (Lésions ostéo-articulaires dans la lèpre) (Kỳ 1)

Từ khi được phát hiện, chỉ một thời gian ngắn sau khi phát minh, trong các tổn thương xương, các biến chứng khớp và sự cụt rụt (mutilation) của bệnh phong thì X quang được khuyến cáo như là công cụ hữu ích qua nhiều công trình: DeikePasa năm 1905, Miller năm 1913, Hudelet và Moreau đã đưa khảo sát X quang các tổn thương xương vào trong chẩn đoán bệnh phong, góp phần phát hiện sớm các tổn thương muộn trong diễn tiến của bệnh.Nhiều tác giả đã thử nghiệm phương pháp này: Jeanselme, Faget và Mayoral, Barnetson,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TỔN THƯƠNG XƯƠNG-KHỚP TRONG BỆNH PHONG (Lésions ostéo-articulaires dans la lèpre) (Kỳ 1) TỔN THƯƠNG XƯƠNG-KHỚP TRONG BỆNH PHONG (Lésions ostéo-articulaires dans la lèpre) (Kỳ 1) oooOOOooo Từ khi được phát hiện, chỉ một thời gian ngắn sau khi phát minh, trong cáctổn thương xương, các biến chứng khớp và sự cụt rụt (mutilation) của bệnh phongthì X quang được khuyến cáo như là công cụ hữu ích qua nhiều công trình: Deike-Pasa năm 1905, Miller năm 1913, Hudelet và Moreau đã đưa khảo sát X quang cáctổn thương xương vào trong chẩn đoán bệnh phong, góp phần phát hiện sớm cáctổn thương muộn trong diễn tiến của bệnh. Nhiều tác giả đã thử nghiệm phương pháp này: Jeanselme, Faget vàMayoral, Barnetson, Nègre và Fontan, Lechat và Chardone, Paterson, Languillonvà Boissan, Carayon, Cave…Năm 1982, Waaler và Anderson đã có các khảo sátkhu trú ở mặt. Sau đó, các kỹ thuật khảo sát đặc biệt đã được sử dụng: -X quang vi thể (microradiographie) và chất huỳnh quang (Coutelier,Discamps và Carayon); -Chụp động mạch (arteriographie) (Pietra năm 1954, Lechat năm 1961,Barnetson năm 1961, Carayon năm 1964-1969) Qua tất cả các khảo sát này, và từ các tư liệu mà chúng tôi có năm 1961 quachụp X quang hệ thống bàn tay và bàn chân trên 502 bệnh nhân phong tại ViệnMarchoux, đã cho phép rút ra rằng các tổn thương xương trong bệnh phong có thểlà: -Tiên phát và đặc hiệu do nhiễm trùng trực tiếp vào xương bởi M. Leprae; -Hậu quả của: +Phá hủy sự phân bố thần kinh (innervation), gây ra mất cảm giác và cảntrở hoạt động một phần sự chi phối thần kinh do dây thần kinh bị tổn thương; +Các tổn thương mạch máu; +Các tổn thương do bội nhiễm; -Chủ yếu là dạng phá hủy. Đây là một tiến trình bào mòn (érosif), loãng xương (ostéoporotique), tiêuxương (ostéolytique), khu trú hoặc toàn thể, ảnh hưởng lên đầu xương (épiphyse)của các xương nhỏ ở tứ chi, sau đó lan tràn đến thân xương (diaphyse) và cáckhớp (cần nhớ lại các tổn thương xương gây ra do M. Tuberculosis thường tạiphần gần của xương: các khớp to ra, ảnh hưởng đến cột sống). Tồn tại các tổn thương ở phần xa: -Các xương của khối xương cổ chân (tarse) bị tổn thương, gây ra các tổnthương trật khớp (dislocation) của khối xương cổ chân; -Tổn thương khu trú ở bề mặt (J. Raynaud và Languillon); -Viêm xương của xương bánh chè (rotule); -Các tổn thương của các xương dài của chân. CÁC HÌNH ẢNH X QUANG CÁC TỔN THƯƠNG ĐẶC HIỆU Các hang (les géodes): Là hậu quả bởi nhiễm trùng xương do M. Leprae, gây ảnh hưởng trực tiếplên các động mạch nuôi dưỡng các đầu xương hay trong các hành xương(metaphyse). Các đốm hình tròn do mất calcium, trước khi có hình ảnh hang trên Xquang, được ghi nhận tại các đầu xương (bên dưới đầu xương, gần khớp) và hànhxương. *Có thể thấy: -Có một hang duy nhất (tổn thương đơn nang [monokystique]) tại vùngtrung tâm, kế đó ở dưới khớp, hiếm khi mở ra thành một lỗ ở vỏ xương; -Các tổn thương nhiều hang kể cận nhau được gọi bằng thuật ngữ “viêmxương đa nang trong bệnh phong” (ostéite kystique multiple lépreuse) theoMardock hay “tổ ong mật” (rayons de miel) theo Paterson; -Trong vùng liên kết đầu xương-thân xương ở phần xa đốt một của ngóntay hoặc chân (phalange), thấy hình ảnh hang giới hạn rõ; trong khi đó Lechat vàRoussy đã báo cáo thấy sự dãn rộng các ống động mạch tại đốt một của ngón (lỗkhuyết [foramina]). *Nghiên cứu mô bệnh học của Fite cho thấy sự hiện hữu của tình trạngviêm nội mạc động mạch tại các mạch máu nuôi xương trong bệnh phong. -Lechat cho rằng các hình ảnh này chỉ duy nhất gặp trong các bệnh nhiễmtrùng nặng và cần lưu ý về tính đặc hiệu trong phong u. -Về sau, Paterson với phương pháp chụp động mạch thấy sự gia tăng giảtạo (pseudo-accroissement) đường kính của “lỗ khuyết” mà không hướng vàođộng mạch nuôi xương và đáp ứng tạo hang không rõ ràng của vi khuẩn. Ở bàn chân, hình ảnh tạo hang thấy ở đốt thứ hai của ngón chân cái, vùngbờ bên của móng, kích thước 2-5mm đường kính, có tình trạng loãng xương.