Tổng quan kiến thức Hồi sức cấp cứu và gây mê trẻ em - Tập 2 (Tái bản lần thứ nhất): Phần 2

Nối tiếp nội dung phần 1 tài liệu Hồi sức cấp cứu và gây mê trẻ em (Tập 2), phần 2 giới thiệu tới người đọc các kiến thức xử trí các tình huống hôn mê do đái tháo đường, hội chứng sốc nhiễm độc, đuối nước và chế đuối, biến chứng thần kinh,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổng quan kiến thức Hồi sức cấp cứu và gây mê trẻ em - Tập 2 (Tái bản lần thứ nhất): Phần 2 HÔN MÊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNGHôn mê đái tháo đường là một trong nhữ ng tìn h trạn g cấpcứu thường gặp n h ấ t trong tấ t cả các bệnh nội tiế t ở trẻ em,nó đòi hỏi không những phải n h ận biết sởm, m à còn phải xửtrí n h an h , đúng và theo dõi, điều chỉnh thường xuyên và sátsao trong quá trìn h điều trị để trá n h tử vong hoặc biếnchứng tă n g và h ạ đường m áu xảy ra trong quá trìn h xử trí.I. Đ ỊN H NG H ĨA VÀ BỆN H SIN HHôn mê đái tháo đường là tìn h trạ n g rối loạn cấp tính toànth ân , chủ yếu là của hệ th ầ n kinh tru n g ương và hệ timm ạch, do tăn g đột ngột các sản phẩm chuyển hoá đường dởdang (thể ceton), h ậu quả của th iếu in su lin trong cơ thể, dẫnđến tìn h trạ n g toan m áu nặng. Việc n h ận biết sớm các dấuhiệu và triệ u chứng cùng với những hiểu biết về sinh lý bệnhhọc sẽ giúp cho việc xử trí đúng và kịp thời, trá n h được sự đedoạ tín h m ạng do rối loạn chuyển hoá n ăng lượng này. H oạt động của in su lin bao gồm: - T ăng oxy hoá glucose ở cơ và các tế bào mỡ - Tăng tích luỹ glycogen ở gan, cơ và tích luỹ triglycerid tại gan và các tế bào mỡ - T ăng tổng hợp protein tại cơ - G iảm tạo năng lượng từ mỡ - Giảm tiêu glycogen và giảm tâ n tạo đường ỏ gan Giảm in su lin trong m áu gây dị hoá huy động năng lượngtừ cơ và tổ chức mỡ bằng cách tiêu protein và tiêu mỡ. Các268acid amin từ cơ sẽ được chuyển th àn h đường tại gan. Còn cácacid béo sẽ được oxy hoá để góp phần tâ n tạo đường. Nhưngvì thiếu cơ chất và năng lượng nên quá trìn h oxy hoá acid béotự do sẽ không hoàn tấ t được và các sản phẩm chuyên hoá dởdang đó (aceton, acid aceto-acetic, acid Ị3-hydroxyl - butyric)đều là các th àn h phần của thể ceton tích điện âm giải phóngcác ion hydro (H+), gây toan hoá máu. Ngoài ra, giảm insulin m áu sẽ làm giảm tỷ lệ insulin,glucagon, nên làm tăn g sản xuất thể ceton do tác động trựctiếp lên tê bào gan. Giảm insulin sẽ làm giảm sử dụngglucose và các chất ceton ở m áu ngoại vi và làm ứ đọng đườngvà thể ceton trong máu. Dù giảm insulin là nguyên n hân cơbản, các sang chấn cấp tính như nhiễm khuẩn, phẫu th u ật, lolắng, sẽ góp phần thúc đẩy bệnh nặng lên do làm tăng nồngđộ các nội tiết tô đối nghịch tác dụng V Ớ I insulin nhưadrenalin, cortisol, nội tiế t tố tăng trưởng (GH) và glucagon. Tăng sản xuất và giảm sử dụng đường và các thể ceton trong máu sẽ làm khởi động dòng thác rối loạn chuyển hoá, làm trầm trọng thêm sự rối loạn hằng định nội môi, đặc biệt là tăng độ thẩm th ấ u m áu và rối loạn cân bằng toan kiềm. Khi đường máu vượt quá ngưỡng th ậ n (160mg/100ml) sẽ gâythoát đường vào nước tiểu, tạo nên tình trạ n g lợi niệu thẩmthấu bắt buộc gây m ất nhiều kali (5-10mEq/kg), n atri(8mEq/kg), clo (6mEq/kg) và một lượng phospho qua nước tiểu.Nêu trẻ không tự uống nước được, sẽ xuất hiện tình trạng m ấtnước gây giảm khối lượng tuần hoàn. Ngoài m ất nước do lợiniệu thẩm thấu, tăng thể ceton máu gây nôn cũng góp phầntăng mất nước do không uổng được. Khi giảm thể tích m áu lưu 269thông sẽ làm giảm chức năng bài xuất đường, ion hydro vàcác thê coton, càng làm cho đường huyêt tăng, tính thâmth ấ u m áu tăng và toan m áu tăng nhanh, dẫn tới ức chê hệth ần kinh tru n g ương khi nồng độ thấm th ấ u m áu vượt quá3 30m 0sm /l. Toan m áu nặng, ngoài ức chê hệ th ầ n kinh,còn làm giảm k h ả n ăn g co bóp cơ tim và giảm trương lựcm ạch m áu sẽ dẫn đến tìn h trạ n g giảm tưới m áu tổ chức. Sựức chê hệ th ầ n k inh do sốc giảm th ể tích và sốc do tim sẽcàng làm n ặn g thêm tìn h trạ n g th ầ n k in h do tă n g thẩmth ấ u m áu (Sơ đồ 1).I I ẽ B IÊ U H IỆ N B Ệ N Hl ắ L âm sàn gN hững biểu hiện b an đầu thường ít được chú ý. Bệnh nhântrở nên chán ăn, m ệt mỏi nặng, rối loạn tiêu hoá kiểu buồnnôn, nôn và đặc biệt là đau bụng âm ỉ. T ình trạ n g m ất nướcnặng dần do đái nhiều và không uống được, thường m ất nước> 10% trọng lượng cơ th ể trong vòng nhiều giờ đến vài ngày.Dù nôn, nhưng trẻ vẫn k h á t và đòi uống nước, do tăng độthẩm th ấ u m áu, cho đến khi hôn mê. Toan chuyển hoá nặnggây nên những biểu hiện hô hấp bù trừ, kiểu thỏ Kussm aulvà hơi thở có m ùi “trá i cây của aceton. Bệnh n h ân có thể đếnviện khi còn tỉn h táo, ở giai đoạn đái nhiều và toan m áu nhẹ,nhưng thường là đến viện trong tìn h trạ n g nặng có hôn mêvà rối loạn tu ầ n hoàn, đòi hỏi phải xử trí cấp cứu ngay. Triệuchứng lâm sàng thường gặp dược trìn h bày trong bang 1.270 Bảng 1. Triệu chứng hôn mê đái tháo đường Dấu hiệu Bệnh sinh Triệuchứtig Xur/y Chúý, biến chứng■Tăng đường - Giảm hay thiếu Đái nhiêu Insulin -Tránh giảm độ thẩm máu insulin thấu dột ngột- Đường niệu - Sang chán ...