TỔNG QUAN TRỤ SINH (Antibiotic)

Mấy ngày nay bạn bị cái nhọt ở tay hành, đau nhức quá. Đi bác sĩ, bác sĩ biên cái toa cho bạn dùng trụ sinh (còn gọi kháng sinh). Trước khi đưa viên thuốc vào miệng, bạn tò mò nhìn ngắm viên thuốc be bé. Đời là trường tranh đấu, khắp nơi đều bãi chiến trường. Đúng đấy, chiến tranh đang xảy ra ngay ở chỗ tay bạn có cái nhọt. Cơ thể bạn đang huy động súng ống, xe tăng, bộ binh đến để bao vây quân thù vi trùng, bảo vệ cơ thể bạn. (Nếu cái...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TỔNG QUAN TRỤ SINH (Antibiotic) TRỤ SINH (Antibiotic) Mấy ngày nay bạn bị cái nhọt ở tay hành, đau nhức quá. Đi bác sĩ, bácsĩ biên cái toa cho bạn dùng trụ sinh (còn gọi kháng sinh). Trước khi đưaviên thuốc vào miệng, bạn tò mò nhìn ngắm viên thuốc be bé. Đời là trường tranh đấu, khắp nơi đều bãi chiến trường. Đúng đấy,chiến tranh đang xảy ra ngay ở chỗ tay bạn có cái nhọt. Cơ thể bạn đang huyđộng súng ống, xe tăng, bộ binh đến để bao vây quân thù vi trùng, bảo vệ cơthể bạn. (Nếu cái nhọt có mủ, mủ ấy là xác của những bạch huyết cầu,những chiến sĩ đã hy sinh, cộng với xác quân thù). Nhọt chưa có mủ, nhưngcó vẻ đang lớn dần, và chung quanh chỗ bị nhọt hôm nay tấy đỏ nhiều hơn.Lần này quân thù đông đảo, mạnh và hung dữ quá, quân nhà đang núng thế. Những kẻ thù của chúng ta Con người chúng ta sống chung hòa bình với nhiều kẻ thù và bạn,kềm giữ lẫn nhau: vi trùng (bacteria: những sinh vật rất nhỏ, dùng kính hiểnvi mới nhìn thấy được), siêu vi trùng (virus: còn nhỏ hơn vi trùng, dùng kínhhiển vi thường không thể nhìn thấy, mà phải dùng kính hiển vi điện tử, hoặcnhững phương pháp đặc biệt mới có thể nhận diện), ký sinh trùng (parasites:nôm na là các bệnh sán lãi), nấm (fungus: gây các bệnh nấm ngoài da, thỉnhthoảng cũng gây những bệnh nấm cho các cơ quan trong cơ thể), ... Nay làbạn, mai đã trở mặt thành thù. Bạn đừng lo, trong cái thế chiến lược phức tạp, cơ thể bạn có riêngmột hệ thống phòng thủ tinh vi: các bạch cầu (white blood cells), các khángthể (antibodies), ... Khi có quân thù nguy hiểm xâm nhập, thí dụ vi trùng, lậptức hệ thống phòng thủ được báo động và mau chóng ứng chiến. Máu trongcác động mạch vận chuyển các bạch huyết cầu và kháng thể đến chỗ có quânthù xâm nhập. Các bạch cầu bao vây, ăn sống nuốt tươi kẻ thù, còn cáckháng thể bám vào quân thù, làm vướng tay chân, làm suy giảm tiềm năngchiến đấu của chúng, khiến chúng dễ bị các bạch huyết cầu tiêu diệt. Chỗnướu răng hôm nọ bị sưng, chẳng uống trụ sinh gì cả, hôm nay tự nhiên bớt.Hôm nọ, bạn vô ý để dao cứa vào tay, tưởng phen này lại phải tốn tiền đi bácsĩ xin trụ sinh, thế nhưng vết thương cũng tự lành. Những chiến sĩ vô danhđã âm thầm ngày đêm chiến đấu để cơ thể bạn được an lành. Có nhiều người không may mắn, sinh ra với khiếm khuyết của hệthống phòng thủ, nên dễ bị nhiễm trùng. Có những người khác, chơi bời đểmang họa vào thân, vướng lấy bệnh AIDS, hệ thống phòng thủ của mình bịsiêu vi trùng AIDS giải giới. Các kẻ thù khác (vi trùng, siêu vi trùng, nấm,sán lãi) thừa cơ hội hệ thống phòng thủ của người bệnh AIDS hư hoại, tấncông người bệnh, gây những bệnh nguy hiểm chết người. Thắng bại là chuyện thường tình. Không phải trận chiến nào hệ thốngphòng thủ trong cơ thể bạn cũng đả bại được quân thù. Bằng chứng là cáinhọt ở tay bạn đang to dần. Không khéo, vi trùng có thể phá vỡ vòng vâybạch cầu, vào máu, gây nhiễm trùng máu, và theo máu đến các cơ quan gâynhững hiểm họa khác. Không khéo, một trận chiến toàn diện sẽ bùng nổ, vàphần chiến bại sẽ về phe ta. Nếu không có những hỗ trợ từ bên ngoài. Trongthế kỷ 20, trụ sinh là một trong những phát minh lớn lao nhất đã cứu mạngsống nhiều con người. Cơ chế hoạt động của trụ sinh Vi trùng hàng trăm loại, thường có vỏ cứng bên ngoài bảo vệ chúng.Đa số các trụ sinh, bằng nhiều cơ chế khác nhau, ngăn cản sự thành hình của“vỏ” trong tiến trình phát triển của vi trùng. Cũng có những trụ sinh tác dụngcách khác: ngăn cản sự cấu tạo chất đạm (protein, một chất biến dưỡng quantrọng của sinh vật) vi trùng, hay chui vào bên trong vi trùng, phá hoại sựbiến dưỡng của chúng, khiến chúng không lớn đ ược, hoặc chết. Còn nhiềucơ chế khác nữa trụ sinh dùng để giết hay ngăn cản sự sinh sôi nảy nở của vitrùng. Đại loại, trụ sinh có hai nhóm chính: nhóm giết vi trùng (bactericidal,như nhóm ngăn cản sự hình thành “vỏ” vi trùng), và nhóm ngăn cản sự sinhsôi nảy nở của vi trùng (bacterostatic), để hệ thống phòng thủ của cơ thể bạncó dịp chỉnh đốn lực lượng, tự càn quét quân thù. Tuy nhiên, tụi vi trùng cũng không vừa gì. Chúng coi nhiều trụ sinhnhư pha. Có loại đẻ ra đã kháng (resistant) nhiều trụ sinh, vì di truyền tínhngang ngạnh của bố mẹ. Có loại vi trùng, trước vẫn chịu khuất phục bởi mộttrụ sinh (trong y học, gọi là “sensitive”), nhưng nay đã kháng lại. Thí dụ, rấtnhiều loại vi trùng nay đã cười khinh, coi “Ampi” là vũ khí dởm, vìAmpicillin là một trụ sinh bị dùng bừa bãi nhất. (Có vị uống Ampicillin nhưthuốc an thần, bị bất cứ gì cũng bỏ một viên Ampicillin vào miệng... cho yêntâm!). Vi trùng kháng thuốc bằng nhiều cơ chế. Có con phá hủy thuốc(destruction), làm thuốc mất tác dụng. Có con củng cố vỏ cứng quanh mình,không để trụ sinh tàn phá. Có con tự thay đổi cơ cấu mình, để các quân cảmtử trụ sinh, đột nhập vào được bên trong vi trùng, nhưng không t ìm ra đượcmục tiêu p ...