Trải nghiệm xã hội của trẻ khuyết tật vận động tại gia đình một phân tích định tính từ quan điểm kiến tạo xã hội

Bài viết phân tích những trải nghiệm của trẻ khuyết tật tại gia đình. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trẻ khuyết tật vận động trải nghiệm những khó khăn về đi lại, học tập nhiều hơn về mặt thái độ, kì thị xã hội. Trên cơ sở các kết quả thu nhận được, bài viết này đề xuất một vài hàm ý về phát triển các hoạt động đào tạo, tập huấn và xây dựng mạng lưới dịch vụ xã hội cho trẻ khuyết tật tại gia đình trong bối cảnh Việt Nam hiện nay dựa trên các quan điểm về kiến tạo xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trải nghiệm xã hội của trẻ khuyết tật vận động tại gia đình một phân tích định tính từ quan điểm kiến tạo xã hội See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/308611744 Trải nghiệm xã hội của trẻ khuyết tật vận động tại gia đình: một phân tích định tính từ quan điểm kiến tạo xã hội Article · September 2016 CITATIONS READS 0 423 1 author: Kham Tran Vietnam National University, Hanoi 42 PUBLICATIONS   26 CITATIONS    SEE PROFILE Some of the authors of this publication are also working on these related projects: Understanding Daily Life in Vietnam View project All content following this page was uploaded by Kham Tran on 26 September 2016. The user has requested enhancement of the downloaded file. Tr¶i nghiÖm x· héi cña trÎ khuyÕt tËt vËn ®éng t¹i gia ®×nh: mét ph©n tÝch ®Þnh tÝnh tõ quan ®iÓm kiÕn t¹o x· héi TS. TrÇn V¨n Kham Tr-êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. TÓM TẮT Kết quả nghiên cứu cho thấy, trẻ khuyết tật vận động trải nghiệm những khó khăn về đi lại, học tập nhiều hơn về mặt thái độ, kì thị xã hội. Để giải quyết những khó khăn như vậy, trẻ khuyết tật hướng đến tự thích ứng, tạo dựng các mối quan hệ trong gia đình hơn là những đòi hỏi thay đổi về điều kiện cơ sở vật chất, các hình thức dịch vụ chăm sóc. Trẻ thể hiện sự hài lòng với điều kiện sống của mình. Trên cơ sở các kết quả thu nhận được, bài viết này đề xuất một vài hàm ý về phát triển các hoạt động đào tạo, tập huấn và xây dựng mạng lưới dịch vụ xã hội cho trẻ khuyết tật tại gia đình trong bối cảnh Việt Nam hiện nay dựa trên các quan điểm về kiến tạo xã hội. Từ khóa: Trẻ khuyết tật; Vận động; Hà Nội; Trải nghiệm; Hòa nhập xã hội. Ngày nhận bài: 15/3/2016; Ngày duyệt đăng bài: 25/8/2016. 1. Đặt vấn đề Việt Nam là quốc gia thứ hai trên thế giới kí cam kết thực hiện Công ước về quyền trẻ em (UNICEF, 1989) và là một trong những quốc gia đầu tiên kí Công ước về quyền của người khuyết tật (UN, 2006). Điều đó thể hiện Việt Nam, mặc dù còn những khó khăn về các điều kiện kinh tế nhưng đã nỗ lực để tạo những điều kiện tốt nhất cho trẻ em nói chung và trẻ em khuyết tật nói riêng. Hiện có khoảng 7 triệu người khuyết tật ở Việt Nam, trong đó, trẻ em chiếm khoảng 28,9% (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2015). Trong bài viết này, các nội dung được đề cập liên quan đến cách nhìn của cha mẹ, anh chị em của trẻ khuyết tật về sự trải nghiệm xã hội của trẻ khuyết tật từ cuộc sống trong gia đình ra bên ngoài xã hội. Câu hỏi nghiên cứu bao gồm các nội dung sau: Đâu là những khó khăn trong cuộc sống tại gia đình của trẻ khuyết tật vận động? Những cách thức trẻ khuyết tật vận động giải quyết những khó khăn đó? Trong việc giải quyết những T¹p chÝ t©m lý häc, Sè 9 (210), 9 - 2016 khó khăn như vậy, đâu là những trải nghiệm của trẻ khuyết tật vận động tại gia đình. Hiểu và đánh giá về sự trải nghiệm này chủ yếu dựa trên quan điểm của chính người trong cuộc: Cha mẹ trẻ khuyết tật và trẻ khuyết tật. Để trả lời các câu hỏi nêu trên, chúng tôi dựa trên thông tin thu được trong nghiên cứu về trải nghiệm của trẻ khuyết tật vận động tại Hà Nội, được triển khai từ năm 2014 với sự tham gia của 13 trẻ khuyết tật vận động ở độ tuổi 12 - 16, có cơ hội đến trường học tập (trong đó có 4 trẻ em đang sống thường nhật tại trung tâm bảo trợ xã hội) và 4 cha mẹ, anh chị em của trẻ khuyết tật trên địa bàn quận Thanh Xuân và Hai Bà Trưng, Hà Nội. Mẫu nghiên cứu được chọn theo cách ngẫu nhiên dựa trên danh sách trẻ đang học tập tại các trường hòa nhập trên địa bàn hai quận này. Các thông tin thu được được đánh giá, hiểu và nhận diện qua kỹ thuật phân tích nội dung (content analysis) với các chủ đề được tóm lược dựa trên câu hỏi nghiên cứu đã được đề cập. Với cách phân tích định tính như vậy, vấn đề trải nghiệm của trẻ khuyết tật được hiểu qua cách tiếp cận về kiến tạo luận xã hội (social constructionism) như là một định hướng lý thuyết cho nhận diện và giải thích về trải nghiệm cuộc sống của trẻ khuyết tật vận động tại gia đình. 2. Kiến tạo luận xã hội: nền tảng lý luận cho nghiên cứu về trải nghiệm xã hội của trẻ khuyết tật Kiến tạo luận xã hội (social constructionism) thực hiện chức năng như nền tảng nhận thức luận và được nhận diện như là một lý thuyết trong nghiên cứu này nhằm khám phá trải nghiệm của trẻ khuyết tật trong cuộc sống thường nhật từ bối cảnh gia đình. Thuật ngữ kiến tạo luận xã hội đề cập đến nhiều hoạt động học thuật nhằm phân tích nguồn gốc của tri thức và ý nghĩa về hiện thực cuộc sống, được biểu đạt, lý giải và hiểu thông qua các mối quan hệ xã hội và các tương tác xã hội mà các chủ thể xã hội của bối cảnh đó thực hiện. Kiến tạo luận xã hội được phát triển từ ba xu hướng lý luận: phê phán tích cực hay lý luận của phong trào diễn ngôn (discourse analysis); phê bình văn học - tu từ về chủ nghĩa hiện thực; các quan điểm về phê phán xã hội (Given, 2008, tr. 816). Kiến tạo luận xã hội được nhận biết như một trong những luận điểm lý thuyết nổ ...