Trần Phế Đế (1377 – 1388)

Trần Phế Đế (1377 – 1388)Niên hiệu: Xương Phu Thượng hoàng được tin Duệ Tông chết trận rồi, bèn lập con Duệ Tông là Hiễn lên nối ngôi, tức là vua Phế Đế. 1. CHIÊM THÀNH SANG PHÁ THĂNG LONG. Quân Chiêm Thành đã phá được quân An Nam và giết được Duệ Tông, rồi qua tháng sau đem quân đánh Thăng Long. Thượng hoàng nghe tin giặc đến, sai tướng ra giữ Đại An hải khâu. Giặc biết chỗ ấy có phòng bị, đi vào cửa Thần Phù (sông Chinh Đại, thuộc huyện Yên Mô, Ninh Bình) rồi lên...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trần Phế Đế (1377 – 1388) Trần Phế Đế (1377 – 1388)Niên hiệu: Xương PhuThượng hoàng được tin Duệ Tông chết trận rồi, bèn lập con Duệ Tông là Hiễn lênnối ngôi, tức là vua Phế Đế.1. CHIÊM THÀNH SANG PHÁ THĂNG LONG. Quân Chiêm Thành đã pháđược quân An Nam và giết được Duệ Tông, rồi qua tháng sau đem quân đánhThăng Long. Thượng hoàng nghe tin giặc đến, sai tướng ra giữ Đại An hải khâu.Giặc biết chỗ ấy có phòng bị, đi vào cửa Thần Phù (sông Chinh Đại, thuộc huyệnYên Mô, Ninh Bình) rồi lên cướp phá thành Thăng Long, không ai chống giữđược.Tháng năm năm Mậu Ngọ (1378) quân Chiêm Thành lại sang đánh đất Nghệ An,rồi lại vào sông Đại Hoàng lên đánh Thăng Long lần nữa.Quân Chiêm Thành biết nước Nam suy nhược, cứ sang cướp phá. Năm Canh Thân(1380) lại sang phá ở đất Thanh Hoá, Nghệ An. Vua sai Lê Quí Ly lĩnh thuỷ binh,Đỗ Tử Bình lĩnh bộ binh vào giữ ở Ngu Giang, huyện Hoằng Hoá (Thanh Hoá).Lê Quí Ly đánh đuổi được quân Chiêm về. Đến năm Nhâm Tuất (1382) quânChiêm lại sang đánh ở đất Thanh Hoá. Lê Quí Ly cùng với tướng quân Nguyễn ĐaPhương giữ ở bến Thần Đầu (Ninh Bình). Nguyễn Đa Phương phá được quânChiêm, đuổi đánh đến đất Nghệ An mới thôi.Từ khi đánh được trận Ngu Giang và trận Thần Đầu, quân thế An Nam đã hơi nổicho nên sang tháng Giêng năm Quí Hợi (1383) Thượng hoàng sai Quí Ly đemchiến thuyền đi đánh Chiêm Thành. Quí Ly vào đến Lại Bộ Nương Loan (tức làcửa Nương Loan bây giờ, ở huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh) phải bão đánh nát mất nhiềuthuyền, lại phải rút quân về.Qua tháng sáu năm ấy, Chế Bồng Nga cùng với tướng là La Khải đem quân điđường sơn lộ ra đóng ở Khổng Mục (?) đất Quảng Oai. Ở kinh sư nghe tin giặcChiêm lại sang, Thượng hoàng sai tướng là Mật Ôn ra giữ ở châu Tam Kỳ ở địahạt Quốc Oai, nhưng Mật Ôn bị quân Chiêm đánh bắt mất. Thượng hoàng sợ hãi,sai Nguyễn Đa Phương ở lại kinh sư làm đồn giữ thành, rồi cùng với vua chạysang Đông Ngạn. Bấy giờ có người níu thuyền lại xin Thượng hoàng cứ ở lại kinhsư mà chống giữ với giặc, Thượng hoàng không nghe.Quân Chiêm Thành bấy giờ ra vào nước Nam ta như đi vào chỗ đông người, chonên trong mấy năm mà vào kinh thành phá ba lần; ba lần Thượng hoàng cùng ĐếHiễn phải bỏ thành mà chạy. Thế mà đến khi giặc về rồi, cũng không sửa sang gìđể phòng bị về sau, thật là làm nhục cái tiếng con cháu Trần Hưng Đạo Vương.2. TÌNH THẾ NƯỚC NAM. Trong nước bấy giờ dân tình đói khổ, nhà vua thì sợgiặc phải đưa của đi chôn ở trên núi Thiên Kiện, tức là núi Kiện Khê, huyệnThanh Liêm. Ở ngoài bờ cõi thì người Chiêm nay vào đánh chỗ này, mai vào pháchỗ khác, nhà nước mỗi ngày một hèn yếu, đến nỗi phải nhờ đến lũ tăng nhân làbọn Đại Nạn thiền sư đi đánh giặc Chiêm.Thuế má thì càng ngày càng nặng. Trước dân An Nam phải định ngạch chịu thuế,sống không kể, chết không trừ, ai đã làm lính, thì cả đời chỉ phải làm lính, chứkhông bao giờ được làm quan. Còn những người có điền thổ thì phải đóng tiền, aikhông có gì thì thôi. Khi nào có binh sự, thì những người có ruộng, có đồng dâu,hay có đầm cá phải chịu thóc, tiền và vải, để cho quân dùng. Đến nay giặc giãluôn, kho tàng trống hốc, Đỗ Tử Bình(1) xin với vua bắt mỗi suất đinh mỗi nămphải đóng 3 quan tiền thuế. Thuế thân sinh ra từ đấy.3.NHÀ MINH SÁCH NHIỄU. Ở bên Tàu thì bấy giờ nhà Minh đã dứt được nhàNguyên, lại có ý dòm đất An Nam. Thường thường cho sứ đi lại sách cái này, đòicái kia; năm Giáp Tý (1384) Minh Thái Tổ cho sứ sang bắt An Nam phải cấp 5000thạch lương cho quân nhà Minh đóng ở Vân Nam. Năm sau (1385) lại cho sứ sangđem 20 tăng nhân An Nam về Kim Lăng, rồi lại đòi phải cống cây quí, phải nộplương, chủ yếu là xem tình thế nước Nam ra thế nào.4. NGHỆ TÔNG THẤT CHÍNH. Vua Nghệ Tông tuy giữ quyền chính trị, nh ưngviệc gì cũng do Lê Quí Ly. Triều thần thì chỉ có những mặt xu nịnh, người nàocũng chỉ lo lấy thân mà thôi, việc nước an nguy thế nào không ai lo nghĩ đến.Những người tôn thất như Trần Nguyên Đán(2) thấy quốc chính rã rời, xin về trísĩ. Một hôm Thượng hoàng đến thăm bàn đến hậu sự, Nguyên Đán tâu rằng: “Xinbệ hạ thờ nhà Minh như cha, yêu nước Chiêm Thành như con, tthì quốc gia sẽkhông việc gì, mà lão thần chết cũng không hẩm!” Ấy là chỉ bàn những chuyệnlàm tôi tớ mà thôi, chứ không có chí muốn cho nước mình cường thịnh. NguyênĐán biết rằng Quí Ly sau này tất cướp ngôi nhà Trần, bèn kết làm thông gia, vì thếcho nên sau dòng dõi nhà Trần chết cả, duy chỉ có con cái nhà Nguyên Đán đượcphú quí mà thôi.Nghệ Tông Thượng hoàng thì cứ mờ mịt không biết ai trung ai nịnh, vẫn tưởng làLê Quí Ly hết lòng với nhà vua, bèn cho Lê Quí Ly gươm và cờ có chữ đề rằng:“Văn võ toàn tài, quân thần đồng đức”. Lê Quí Ly làm thơ nôm dâng tạ.5. LÊ QUÍ LY MƯU GIẾT ĐẾ HIỄN. Bấy giờ Đế Hiễn thấy Thượng hoàng yêudùng Quí Ly, mới bàn với các quan rằng nếu không trừ đi rồi sau tất thành ra vạto. Quí Ly biết mưu ấy, đến kêu oan với Thượng hoàng rằng: “Cổ lai chỉ bỏ cháunuôi con, chứ ...