Trần trụi với văn chương và ngòi bút phản tiểu thuyết trinh thám của Paul Auster

Tiểu thuyết trinh thám Mĩ có nguồn gốc từ những sáng tác mang đậm cái “fantastic” của Edgar Poe. Theo thời gian, nó đã có những bước phát triển đáng kể, cùng với trinh thám các nước châu Âu, làm thành một dòng tiểu thuyết trinh thám hiện đại. Các tên tuổi tiêu biểu như Harlan Coben, Micheal Connelly, Ian Rankin. . . đã góp phần làm cho dòng văn học này diễn ra sôi động, thu hút được sự quan tâm của đông đảo công chúng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trần trụi với văn chương và ngòi bút phản tiểu thuyết trinh thám của Paul Auster JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Science., 2010, Vol. 55, N◦ . 5, pp. 50-56 TRẦN TRỤI VỚI VĂN CHƯƠNG VÀ NGÒI BÚT PHẢN TIỂU THUYẾT TRINH THÁM CỦA PAUL AUSTER Nguyễn Thị Thanh Hiếu Đại học Vinh1. Đặt vấn đề Paul Auster (1947 - ) là một trong những nhà văn nổi bật nhất của nền vănxuôi đương đại Mĩ. Ai đã từng đọc một tác phẩm của Auster, chắc chắn sẽ rất muốntìm cuốn thứ hai, thứ ba, tìm hết những gì Auster đã viết hoặc giả là những bài phêbình hay phỏng vấn ông. Auster đã nhận được nhiều giải thưởng văn học danh giábởi những cống hiến to lớn của ông cho văn chương Mĩ và văn chương hậu hiện đạithế giới. Nhiều tiểu thuyết của ông đã được dịch và giới thiệu ở Việt Nam như: Trầntrụi với văn chương, Người trong bóng tối, Nhạc đời may rủi, Moon Palace. Nhữngtrang văn giản dị, khúc chiết, giàu tính ẩn dụ và nhiều ý nghĩa biểu tượng ấy đã làmnên sức hấp dẫn khó cưỡng. Trong văn nghiệp của ông, Trần trụi với văn chương(New York Trilogy) giữ một vị trí riêng. Đây là bộ ba tiểu thuyết Thành phố thuỷtinh (City of Glass), Những bóng ma (Ghosts) và Căn phòng khoá kín (The lockedroom) được nhà văn tập hợp lại. Dịch giả Trịnh Lữ đã dịch New York Trilogy thànhTrần trụi với văn chương không phải không có cái lí của nó. Bởi một đề tài khá quantrọng của cuốn tiểu thuyết này là bàn về vấn đề viết lách (writing). Nhìn trên tổngthể, người đọc dễ nhận thấy đây là những tiểu thuyết trinh thám với các yếu tố vàmotif khá đặc trưng. Tuy nhiên, đây không phải là những tiểu thuyết trinh thámđích thực, tiểu thuyết trinh thám thông thường. Auster đã mượn hình thức thể loạiđể trình bày những vấn đề về nhân sinh, về tồn tại và cả văn chương. Nói cách khác,Trần trụi với văn chương là loại tiểu thuyết trinh thám phản truyền thống. Chínhmột số nhà phê bình phương Tây cũng đã nhận định đây là “tiểu thuyết trinh thámsiêu hình”, là “giả tưởng phản trinh thám”, là “một biến tấu lạ lùng của thể loạitrinh thám” [5,3]. Tìm hiểu vấn đề này, mong muốn của chúng tôi là chỉ ra nhữngcách tân của Auster trên cái nền tiểu thuyết trinh thám và hiệu quả của những đổimới ấy đối với sức sống của cuốn tiểu thuyết.2. Nội dung nghiên cứu T.Todorov trong Loại hình của tiểu thuyết trinh thám đã từng nhận định:“Tiểu thuyết trinh thám tuyệt nhất không phải là cuốn tiểu thuyết vi phạm các quy50 Trần trụi với văn chương và ngòi bút phản tiểu thuyết trinh thám của Paul Austertắc của thể loại, mà là cuốn tiểu thuyết tuân theo những quy tắc này” [3]. Theo đó,Trần trụi với văn chương đã vi phạm quy tắc của tiểu thuyết trinh thám. Điều đócũng có nghĩa là giá trị của tác phẩm không chỉ ở phần “trinh thám” mà chủ yếu ởphần “tiểu thuyết”. Trước hết, Trần trụi với văn chương khoác lên mình cái hình thức của thể loạitiểu thuyết trinh thám. Ở cả ba câu chuyện, nổi bật lên là hình tượng người thámtử (hay tính chất công việc có liên quan tới thám tử) với tư cách là những nhânvật chính: Quinn trong Thành phố thuỷ tinh; Lam trong Những bóng ma; người kểchuyện vô danh và lại cả Quinn trong Căn phòng khoá kín. Họ ráo riết theo dõi, xácminh, kiếm tìm các bí mật, hệt như ở những tiểu thuyết trinh thám thông thường.Dòng chảy của tiểu thuyết là diễn tiến của việc khám phá những ẩn dấu còn đangkhuất lấp. Câu chuyện, do vậy, đưa lại cảm giác hồi hộp chờ đợi, tâm lí háo hức, tòmò muốn bóc tách sự thật một cách nhanh chóng. Xét ở những phương diện này,Auster đã sử dụng tiểu thuyết trinh thám như một phương tiện nghệ thuật đắc lực,với văn phong mê hoặc, lôi cuốn. Tuy nhiên, không như các nhà văn viết tiểu thuyết trinh thám khác, Austerchỉ mượn cái “khung” của tiểu thuyết trinh thám, phần còn lại là sáng tạo riêng củatác giả. Ông đã vượt qua những quy tắc của thể loại để hướng đến những vấn đềmang tính khái quát. Trong tiểu thuyết trinh thám truyền thống, người đọc bị lôi cuốn bởi hai câuchuyện: Tội ác của kẻ sát nhân và hành trình xác định kẻ sát nhân của thám tử.Trong đó, có thể câu chuyện thứ nhất được trình bày trước, theo sau là câu chuyệnthứ hai hoặc cũng có thể câu chuyện thứ hai đồng hành cùng câu chuyện thứ nhất,truyện kể trùng hợp với hành động. Trong Trần trụi với văn chương, cả ba câuchuyện cũng là ba cuộc theo dõi và kiếm tìm, kết cấu của chúng là “phiên bản củatruyện trinh thám” (another of the detective story) [2;102], hoặc “tiêu đề được rútra từ motif phổ biến của tiểu thuyết trinh thám” (its title from a popular motif ofdetective novels) [2;106]. Nhưng “thám tử” càng tìm kiếm, đối tượng càng trở nênxa vời, khó nắm bắt. Người thám tử rơi vào một nỗi ám ảnh khủng khiếp, khôngdứt ra được. Anh ta đã thay đổi môi trường sống của mình để thuận tiện cho côngviệc. Và từ đó, anh ta bị hút sâu vào cuộc sống ấy, không thoát khỏi nó được nữa.Tổn thương của người thám tử chủ yếu là tổn thương về ...