Trang phục chức sắc tôn giáo, tín ngưỡng Chăm

Tu sĩ Chăm Bàlamôn gọi là paseh, họ chuyên phục vụ các lễ nghi cúng tế cho tín đồ Chăm theo Bàlamôn như các lễ nghi đền tháp, đám tang, lễ nhập kút... Hàng ngũ tu sĩ paseh có nhiều thứ bậc khác nhau như paseh đung akuak (tu sĩ mới tập sự), paseh lyah (cấp thứ hai), paseh luah (cấp thứ ba), pô bac (phó cả sư) và cuối cùng là pô Adhia (chức cả sư)- người giữ chức vụ cao nhất trong hàng ngũ paseh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trang phục chức sắc tôn giáo, tín ngưỡng ChămTrang phục chức sắc tôngiáo, tín ngưỡng ChămTrang phục tu sĩ Bàlamôn Chăm:Tu sĩ Chăm Bàlamôn gọi là paseh, họ chuyên phục vụ các lễnghi cúng tế cho tín đồ Chăm theo Bàlamôn như các lễ nghiđền tháp, đám tang, lễ nhập kút... Hàng ngũ tu sĩ paseh cónhiều thứ bậc khác nhau như paseh đung akuak (tu sĩ mới tậpsự), paseh lyah (cấp thứ hai), paseh luah (cấp thứ ba), pô bac(phó cả sư) và cuối cùng là pô Adhia (chức cả sư)- người giữchức vụ cao nhất trong hàng ngũ paseh.Tầng lớp paseh này có sắc phục riêng và mỗi cấp bậc của tusĩ paseh đều thể hiện những chi tiết khác nhau trên bộ phậncủa trang phục. Pô Adhia (cả sư) mặc áo trắng, mặt váy, buộtdây lưng và khăn đội đầu. Áo pô Adhia là loại vải màu trắng,mặc dài qua đầu gối, dệt bằng vải thô không có hoa văn, vảimay thụng được ghép lại bởi 6 mảnh vải (hai mảnh vải thântrước, hai mảnh vải thân sau, hai mảnh vải ống tay): áokhông xẻ tà, không mặc chui đầu mà khi mặc hai phần thânđược xếp chồng lên nhau, rồi buột dây vải ở hông và gầnphía ngực trái. Áo này người Chăm gọi là áo “Aw tikuak”.Tu sĩ Adhia mặc áo váy hở màu trắng. Khăn mặc có may cạpváy là loại hoa văn hình rồng. Pô Adhia (cả sư) còn buộc dâythắt lưng dệt hoa văn hai mặt, như các loại hoa văn hình quảtrám, hoa văn chân chó, hoa văn neo thuyền. Loại cạp váydây lưng này để dành cho chức sắc pô Adhia, vua chúa tu sĩcấp dưới và dân thường.Pô Adhia đội đầu bằng khăn hai loại khăn: khăn “puah” và“khan mưham taibi”. Đây là loại khăn dài màu trắng có haitua vải đỏ, có cạp vải, may viền ở hai đầu và dệt hoa văn.Đây là loại khăn chỉ dành riêng cho giới chức sắc và tu sĩ.Cùng với áo, khăn đội đầu, váy, dây lưng, còn có đeo khănđỏ, và bốn túi nhỏ hình âm vật trước ngực (tượng trưng choâm) để đựng trầu cau, thuốc hút.Cách mặc áo , váy buột lưng, quấn khăn của tu sĩ Bàlamôncũng tương tự như cách mặc áo váy của người đàn ông bìnhdân đã trình bày trên.Nói chung trang phục của pô Adhia (cả sư) là tiêu biểu cho tusĩ đạo Bàlamôn. Các trang phục của tu sĩ cấp dưới Paseh cơbản đều giống trang phục của Pô Adhia nhưng chỉ khác vàphân biệt được với nhau ở chỗ là áo của Pô Adhia, ống tayđược may hai lớp vải, còn tu sĩ bình thường chỉ được maymột lớp vải. Pô Adhia thì mặc váy có cạp váy hình rồng, thắtdây lưng có hoa văn hai mặt nhiều hoa văn. Còn tu sĩ cấpbình thường, mặc váy trơn, không có cạp váy và thắt dâylưng có hoa văn thường như hoa văn quả trám, hoa văn conthằn lằn...Trang phục tu sĩ chăm Hồi giáo- Bà Ni:Tu sĩ Chăm Hồi giáo Bà Ni gọi là Pô Achar, họ chuyên phụcvụ các lễ nghi cúng tế cho tín đồ theo đạo Hồi giáo – Bà Ninhư các lễ nghi ở thánh đường, đám tang, lễ cưới... Cũnggiống như tu sĩ Bà La Môn, hàng ngũ tu sĩ Achar có nhiềuthứ bậc khác nhau như: cấp Achar-jăm ak (tu sĩ mới tập sự),khotip (cấp thứ hai), Imưm (phó cả sư) và cuối cùng là PôGru (cả sư) – người giữ chức vụ cao nhất trong hàng ngũAchar.ầng lớp Achar này có sắc phục riêng và mỗi cấp bậc của tu sĩAchar đều thể hiện những chi tiết khác nhau trên bộ phận củatrang phục. Pô gru Achar mặc áo dài phình rộng gọi là – Awtah, được ghép lại bằng sáu miếng vải với nhau. Áo Pô Grucó xẻ ở trước thân áo, có may khuy cài trước ngực mộtđường ngắn khoảng 15cm, còn từ dưới ngực đến chân thì đểhở. Áo Pô char có may ghép một mảnh vải màu trắng ở trướcngực và phần trên của thân sau một loại hoa văn bốn cánhhình cung nhọn, gợi nét hình vòm mái nhọn của thánh đườngHồi giáo.Pô char cũng mặc váy, buột thắt lưng như cả sư Bà La Mônnhưng lại đội khăn loại khác. Pô Achar còn đeo một chùmkhăn đỏ ở trước ngực (tượng trưng cho dương vật – yếu tốdương) và 4 túi nhỏ ở phía sau. Còn trang phục của các cấpbậc trong hàng ngũ tu sĩ Hồi giáo Bà Ni thì cơ bản giốngnhau, chỉ có một số chi tiết khác nhau trên cạp váy, trên thắtlưng. Cách phân biệt các cấp bậc trong hàng ngũ tu sĩ Hồigiáo Bà Ni thì cơ bản giống nhau chỉ có một số chi tiết khácnhau trên cạp váy, trên dây lưng. Cách phân biệt các cấp bậctrong hàng ngũ tu sĩ Hồi giáo Bà Ni cũng tương tự như cáchphân biệt trên trang phục của tu sĩ Bàlamôn.Nói chung trang phục của tu sĩ Hồi giáo Bà Ni và tu sĩBàlamôn ngoài những nét cơ bản giống ở váy, khăn đội đầu,dây thắt lưng nó còn có một số chi tiết khác nhau mà dễ nhậnthấy nhất là: trang phục tu sĩ Hồi giáo Bà Ni có may ghéphoa văn 4 cánh hình cung nhọn ở trước ngực, còn áo tu sĩBàlamôn không có hoa văn. Tu sĩ Pô Char Hồi giáo có đeochùm khăn dài trước tượng trưng cho dương vật và tu sĩBàlamôn thì trước ngực có đeo cái túi nhỏ tượng trưng âmvật. Có thể nói trang phục của tu sĩ Hồi giáo Bà Ni là nữaphần của trang phục tu sĩ Chăm Bàlamôn và ngược lại. Vàngay trong bản thân trang phục của tu sĩ cũng có hai phần:Phần âm và phần dương. Trang phục của tu sĩ Hồi giáo Bà Nilà tượng trưng cho nữ , nhưng trước ngực lại có đeo chùm vảiđỏ hình dươn ...