Triển khai dạy học tự định hướng trong đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu dạy học phân hóa

Dạy học tự định hướng (DHTĐH) là hoạt động dạy học cá thể hóa, cho phép người học được học tập theo nhu cầu, sở thích, mục tiêu và năng lực của cá nhân. DHTĐH rất phù hợp để vận dụng trong quá trình đào tạo, bồi dưỡng GV cũng như vận dụng trong giảng dạy ở bậc phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục theo hướng dạy học phân hóa (DHPH) và dạy học tích hợp (DHTH).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Triển khai dạy học tự định hướng trong đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu dạy học phân hóa DHTH & DHPH ở trường trung học đáp ứng yêu cầu đổi mới CT và SGK sau năm 2015Triển khai dạy học tự định hướng trong đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu dạy học phân hóa ThS. Nguyễn Thị Cẩm Vân * 1. Đặt vấn đề Định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam sau năm 2015 đãxác định: chương trình, sách giáo khoa được thiết kế theo hướng tăng cường tích hợp ởcấp Tiểu học và cấp Trung học cơ sở (THCS), phân hóa rõ dần từ Tiểu học đến THCS vàsâu hơn ở THPT [1]. Từ đó, yêu cầu nội dung giáo dục phổ thông phải được thiết kế vớicác môn học tích hợp các lĩnh vực hoặc liên ngành theo hướng giảm tính hàn lâm, tăngtính thực hành và ứng dụng vào giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Yếu tố phân hóađược thể hiện ở việc giảm dần số lượng môn học bắt buộc trong mỗi lớp học, cấp học;tăng dần các môn học, các chuyên đề tự chọn đáp ứng năng lực, kỹ năng, năng khiếu củahọc sinh (HS). Chẳng những thể hiện tính phân hóa trong nội dung giáo dục, mà ngay cảphương pháp và hình thức giáo dục cũng phải cân đối giữa dạy học bắt buộc và dạy học tựchọn để vừa phát triển năng lực cá nhân vừa đảm bảo chất lượng giáo dục chung cho mọiHS. Do đó bên cạnh việc đổi mới trong xây dựng chương trình giáo dục phổ thông theohướng tích hợp và phân hoá, bản thân mỗi GV cũng phải thay đổi phương pháp và cách tổchức hoạt động dạy học: phân hóa theo từng đối tượng, phù hợp với tâm sinh lý, khả năng,nhu cầu và hứng thú để tạo điều kiện phát triển tối đa tiềm năng riêng của mỗi HS. Vấn đềđặt ra cho các trường sư phạm là phải đổi mới hoạt động đào tạo và bồi dưỡng GV; giảngdạy, hướng dẫn và tạo điều kiện cho sinh viên (SV) trải nghiệm những phương pháp dạyhọc linh hoạt theo hướng phân hóa: phù hợp với năng lực, điều kiện, mục tiêu, nhu cầucủa cá nhân người học. Từ những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm về phương pháp dạyhọc đã được trang bị ở trường sư phạm, GV sẽ tiếp tục tự bồi dưỡng để vận dụng vào quátrình giảng dạy sau này. Dạy học tự định hướng (DHTĐH) là hoạt động dạy học cá thể hóa, cho phép ngườihọc được học tập theo nhu cầu, sở thích, mục tiêu và năng lực của cá nhân. DHTĐH rấtphù hợp để vận dụng trong quá trình đào tạo, bồi dưỡng GV cũng như vận dụng tronggiảng dạy ở bậc phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục theohướng dạy học phân hóa (DHPH) và dạy học tích hợp (DHTH). 2. Bản chất của dạy học phân hóa* Khoa Sư phạm kỹ thuật - Trường Đại học Sài Gòn 57 DHTH & DHPH ở trường trung học đáp ứng yêu cầu đổi mới CT và SGK sau năm 2015 Theo tác giả Vương Dương Minh [3], DHPH hình thành dựa trên quan niệm: - Nhu cầu của xã hội đối với nguồn nhân lực là vừa có những điểm giống nhau vềphẩm chất của người lao động trong cùng một xã hội, vừa có sự khác nhau về năng lực,khả năng phát triển, khuynh hướng và tài năng của mỗi cá nhân. - HS trong cùng độ tuổi vừa có sự giống nhau về tâm sinh lý lứa tuổi, vừa có sự khácnhau về khả năng tư duy, phong cách học tập, hoàn cảnh riêng của mỗi cá thể HS (hoàncảnh gia đình, nề nếp gia đình, khả năng kinh tế, nhận thức của cha mẹ về giáo dục …) Trên cơ sở quan niệm này, DHPH thừa nhận sự khác biệt của người học về mức độsẵn sàng học tập, sẵn sàng tiếp nhận tri thức. Do đó, GV không thể áp dụng đồng loạt mộtphương pháp dạy học hay một hình thức tổ chức dạy học duy nhất cho toàn bộ HS. DHPHlà dạy học cá thể hóa theo từng loại đối tượng, phù hợp với tâm sinh lý, khả năng, nhu cầuvà hứng thú của người học nhằm phát triển tối đa tiềm năng riêng vốn có của người học.Người học được chủ động lựa chọn các môn học hoặc chủ đề phù hợp với năng lực, sởthích, điều kiện của bản thân. DHPH giúp GV phát hiện những lỗ hổng kiến thức trongtừng cá thể HS, để có biện pháp bổ sung, điều chỉnh hợp lý nhằm đạt được mục tiêu chungcủa quá trình dạy học. Sự phân hóa trong dạy học có thể dựa trên các yếu tố như: - Nhịp độ nhận thức: hay là nhịp độ tiếp nhận và xử lý thông tin. Nhịp độ tiếp nhậnxử lý thông tin thể hiện bằng lượng thời gian chuyển từ hoạt động này sang hoạt độngkhác, từ nhiệm vụ này sang nhiệm vụ khác. Trong lớp học có thể có nhiều nhịp độ nhậnthức: nhóm có nhịp độ nhận thức nhanh, nhóm có nhịp độ nhận thức trung bình, nhóm cónhịp độ nhận thức chậm. - Trình độ nhận thức: trong lớp học có các nhóm HS có trình độ nhận thức khácnhau: giỏi, khá, trung bình, yếu. Dựa trên trình độ nhận thức của người học mà GV giaonhiệm vụ với mức độ khó hay dễ tương ứng. - Hứng thú nhận thức: tùy thuộc vào từng lĩnh vực kiến thức, người học sẽ có hứngthú khác nhau về lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, những vấn đề về lịch sử,văn hóa hay những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống, … - Nhu cầu nhận thức: mỗi cá nhân có nhu cầu nhận thức khác nhau: tìm tòi khámphá, nâng cao năng lực bản thân, rèn luyện kỹ năng,… Căn cứ vào đặc điểm nhận thức của từng nhóm đối tượng HS, GV giao nhiệm vụhọc tập phù hợp để đảm bảo cho HS lĩnh hội được kiến thức, kỹ năng theo mục tiêu dạyhọc đồng thời cũng được phát huy được sở trường và năng khiếu của bản thân. 3. Dạy học tự định hướng là gì? Thuật ngữ Dạy học tự định hướng xuất phát từ khái niệm Học tập tự định hướng(HTTĐH) đã được các nhà nghiên cứu giáo dục đưa ra và xây dựng cơ sở lý luận từkhoảng 50 năm trước. Các tác giả như: Cyril Houle, Allen Tough, Malcolm Knowles đãgóp phần xây dựng nền tảng lý luận ban đầu cho HTTĐH. Cho đến nay với sự phát triển 58 DHTH & DHPH ở trường trung học đáp ứng yêu cầu đổi mới CT và SGK sau năm 2015nhiều ý tưởng mới, HTTĐH đã được quan tâm nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trên thế ...