Truyền thuyết Mai An Tiêm - Quả dưa hấu từ góc nhìn xã hội học lịch sử

Truyền thuyết Mai An Tiêm là một trong những câu chuyện nổi bật trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, mang trong mình những bài học về nghị lực và sự tự lập. Hình ảnh Mai An Tiêm, người đã biến khó khăn thành cơ hội qua việc trồng dưa hấu, không chỉ phản ánh tinh thần vượt khó của con người mà còn biểu trưng cho sự gắn bó với đất đai, thiên nhiên. Từ góc nhìn xã hội học lịch sử, truyền thuyết này mở ra những hiểu biết sâu sắc về giá trị văn hóa, tâm thức và những khát vọng của người Việt qua các thời kỳ. Bài viết này sẽ phân tích truyền thuyết Mai An Tiêm, làm rõ sự phản ánh của nó đối với những biến chuyển xã hội và tư tưởng trong dòng chảy lịch sử Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Truyền thuyết Mai An Tiêm - Quả dưa hấu từ góc nhìn xã hội học lịch sử52 TRẦN CAO SƠN th u y ết, nguôi xưa đã cưng cấp cho chúng ta nhữ ng cứ liệu th a m chiếu vế một thoi dạiTRUVỂN THUYỂT M m HN rất đán g q u a n tâm ; Thqi dại Hồng B àng - N hà nưốc V ăn L ang của các V ua Hùng.ĩiêNi - ọ u n D ư n H ấ u Núi Mai An TiêmTỪ GÓC NHÌN XÃ HỘI Trước h ế t k h a n g đ ịn h d ú a h ấu có 0 nhiều nơi trê n th ê giới, kể cả ch âu Au, châuHỌC LỊCH SỬ Phi, châu Mĩ. Đây là loại qua dược sàn xuất •______ •_______________________________ và sử dụng r a t sốm của loài nguôi. Trong tru y ề n th u y ế t cùng không k h ẳ n g định. Chi’TRẦN CAO SƠNn từ khi M ai An Tiêm p h á t hiện ra giống quả quý này thì nó moi được dư a vào đời sông LTS: Theo nguyện vọng của tác giả, chúng và con người mói b iế t đôn d ú a h ấu . N hưtôi công bô bài nghiên cúu này. Điều dó khôngcó nghĩa chúng tôi chia sẻ vói tác giả về quan vậy d ú a h ấu vùng N ga Sơn của M ai Anniệm vế quan hệ giũa vàn học dân gian và lịch Tiêm chỉ là m ột nơi có x u ấ t xú sốm, và dặcsử, về quan niệm nhà nuóc và quan hệ xà hội h iệt O chỗ nó gắn vối tru y ề n th u y ế t về cuộcthòi Hùng Vương. dời chủ n h â n của nó. Q uả dua ở dây dược rong kho tà n g văn hoá, tru y ề n th u y ế t coi nhu một nguyên n h â n , một giá trị liênT giữ một vị trí q u a n trọng, kích thích năng lực suy tưởng, m ột vỏ bọc n h â n ái, quan dôn việc làm th ay dổi sô p h ậ n một con nguôi tiêu hiểu tro n g hoàn cảnh himềm m ại m à vô cùng bển c h ặ t q u a n niệm thương và nh ậy cảm.của người xưa trước các hiện tượng tự Nêu ai ch ú a m ục kích sỏ thị n úi Mainhiên, xã hội. An Tiêm m à chỉ dược nghe qua tru y ền T ruyền th u y ế t “M ai An Tiêm - Q uả th u y ê t thì sẽ có m ột hình dung, một ý niệmdua h ấ u ’ có ch u n g giá trị đó. Nó góp p h a n khác về nó. Có th ể nghĩ ràn g dây là mộtlí giải vì sao N ga Sơn có quả dua dỏ nối q u ả núi rộng lởn, dồ sộ, cây cô’i rậm rạp, cótiêng và có dòng họ M ai co cụm dông đúc; nước suôi tro n g v ắ t chay qua, hoặc chí íttại sao có hòn núi m ang tên M ai An Tiêm cũng phải có n h u n g giếng nước ngọt dêvà nh ữ n g môi liên hệ xã hội liên qu an đến sin h sông, ch ă n nuôi và ca n h tác. N húngsô ph ận của ch àn g hoàng tu thời sơ sử. thực sự không ph ải như vậy. N úi M ai An Tiêm - hòn núi duy n h ấ t m ang tên M ai An Bên cạnh cái m ẫu sô* chung: M ai An Tiêm , nằm trê n vùng giáp ra n h giữa hai xãTiêm và sự tích Q uả dưa h ấ u củng chỉ là Nga An và Nga P h ú - chỉ là một hòn núitru y ề n thuyôt, là tru y ệ n dân gian nhu trọc rấ t nhỏ, với diện tích khoáng vài hangàn vạn câu chuyện d â n g ian và sự tích sào T ru n g Bộ, có độ cao vài chục mét.khác, thì ỏ đây nó còn có một dặc tru n g rấ t Quả núi này x u ất hiện cùng niên dại tạoriêng, dó là vì nó gắn với m ảnh đ ất, ngọn soil cùa hệ Tam Điệp hùng vĩ, vì có cùng mộtnúi, tên người và một dòng họ M ai có thực. loại trầm tích khoáng thạch, nhung nằmM ảnh d â t N ga Sơn dược hiểu tượng như hiệt lập về phía nam khoảng ha hôn trămth á n h dịa của dòng họ này. Nó vừa là mét. Xem xét kĩ không ai có the nghĩ rằngtru y ề n thu y ết, vừa là dã sử, lại cũng vừa là dây là nơi m à vua Hùng dám dem dứa conhình hóng của lịch sử. Từ chính tru y ề n tra i và gia quyến của nó vượt hiển cả sóng to gió lon dên đê’ dầy ải. Thời gian tuy có1 1 PGS. TS. Viện Xà hội học. phôi pha, nhiều cái th ay dổi, nhúng chí ítNGHIÊN CƯU - TRAO ĐỐIchưa có của cải, chư a có p h â n tầ n g xã hội T ruyền th u y ế t M ai An Tiêm và Quảkẻ giàu và người nghèo. V ua chưa có bổng d u a đỏ vãn tồn tạ i tro n g lòng n h â n gianlộc và quyển uy gì lớn nên việc thực hiện không p h a i mờ. T hông qua n h ữ n g h ạ t n h â ndân chủ, gần dân, k h u y ến nông, cùng dân lịch sử hiện hữ u tro n g tru y ề n th u y ế t giúpcày ruộng và nhường ngôi là chuyện không ch ú n g ta tiếp cận từ n g bước việc nghiênlón. Có người nghĩ khác hơn, cho rằ n g thời cứu, tìm hiểu xã hội V iệt N am và cơ cấuấy chưa có sử gia ghi chép, to àn nghe theo N hà nước Việt cổ.tru y ề n k h ẩ u vối sự ca tụ n g xằng bậy, sự T h ứ nhất. T hông q u a tru y ề n th u y ết,th ậ t chắc không p h ả i n h ư vạy V.V.. và v.v... ...