Từ tiền mã hóa đến tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương: Một số vấn đề pháp lý đối với Việt Nam

Bài viết Từ tiền mã hóa đến tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương: Một số vấn đề pháp lý đối với Việt Nam nghiên cứu đề xuất khuyến nghị một số điều chỉnh về quan điểm chính sách cũng như pháp luật Việt Nam nhằm điều chỉnh hiệu quả các quan hệ xã hội phát sinh liên quan đến tiền mã hóa và CBDC.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Từ tiền mã hóa đến tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương: Một số vấn đề pháp lý đối với Việt Nam Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế Trang chủ: http://tapchi.ftu.edu.vn TỪ TIỀN MÃ HÓA ĐẾN TIỀN KỸ THUẬT SỐ NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG: MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI VIỆT NAM Phùng Thị Thu Hiền Vân1 Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, Hà Nội, Việt Nam Bùi Khắc Tuấn Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, Hà Nội, Việt Nam Ngày nhận: 01/04/2022; Ngày hoàn thành biên tập: 09/08/2022; Ngày duyệt đăng: 06/09/2022 Tóm tắt: Tiền mã hóa đã và đang ngày càng phổ biến trên thế giới. Trong bối cảnh đó, số lượng các nước tham gia nghiên cứu để phát hành đồng tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) cũng tăng trong thời gian gần đây. Nghiên cứu này tìm hiểu quá trình phát triển của tiền mã hóa và CBDC, đồng thời phân tích, đánh giá chính sách, pháp luật của Việt Nam đối với những loại tiền tệ mới này. Trên sơ sở đó, nghiên cứu sẽ đề xuất khuyến nghị một số điều chỉnh về quan điểm chính sách cũng như pháp luật Việt Nam nhằm điều chỉnh hiệu quả các quan hệ xã hội phát sinh liên quan đến tiền mã hóa và CBDC. Từ khóa: Tiền mã hóa, Tiền ảo, Tiền kỹ thuật số, CBDC FROM CRYPTOCURENCIES TO CENTRAL BANK DIGITAL CURRENCIES: SOME LEGAL ISSUES FOR VIETNAM Abstract: Cryptocurrencies have been becoming popular all over the world. In that context, the number of countries doing research and considering launching their own digital currencies (widely known as Central Bank Digital Currencies - CBDC) has been increasing. This paper aims to study the development of cryptocurrencies and CBDC, and to analyze and evaluate Vietnam’s existing laws and policies on these new currencies. Subsequently, it makes suggestions and proposals to amend Vietnamese laws in order to effectively regulate cryptocurrencies and CBDC as well. Keywords: Cryptocurrencies, Virtual Currencies, Digital Currencies, CBDC 1 Tác giả liên hệ, Email: vanpth@nfsc.vn 108 Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế, số 149 (09/2022) 1. Đặt vấn đề Tiền mã hóa, hay còn được gọi với một số thuật ngữ khác như tiền ảo (virtual currencies), tiền kỹ thuật số (digital currencies) … là những khái niệm đã xuất hiện không lâu và trở nên phổ biến trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề pháp lý có thể gây tranh cãi liên quan đến tính chất, giá trị và khả năng đưa chúng vào trong lưu thông, giao dịch (Mishkin & Serletis, 2017). Vì vậy, một số nước đã có những bước đi nhằm mục đích nghiên cứu và ban hành những quy định phù hợp điều chỉnh về tiền mã hóa, trong đó có tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (Central Bank Digital Currency - CBDC). Việc tìm hiểu quá trình và xu hướng phát triển cũng như điều chỉnh bằng pháp luật đối với tiền mã hóa và CBDC là cần thiết đối với Việt Nam vì có thể giúp Việt Nam có được sự chuẩn bị và xây dựng được khung pháp lý phù hợp điều chỉnh về loại tiền này, từ đó đảm bảo được lợi ích hợp pháp của Nhà nước cũng như của các chủ thể khác. Do đó, trong bài viết này, bên cạnh việc phân tích những vấn đề khái quát về tiền mã hóa và CBDC, các tác giả sẽ làm rõ những giai đoạn phát triển của tiền mã hóa, CBDC; phân tích xu hướng phát triển của CBDC trên thế giới cũng như khung pháp luật điều chỉnh về tiền mã hóa, CBDC ở Việt Nam, từ đó, đề xuất định hướng và đưa ra khuyến nghị. 2. Khái quát về tiền mã hóa và tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương Hiện nay trên bình diện thế giới cũng như tại Việt Nam, các khái niệm tiền mã hóa, tiền ảo, tiền kỹ thuật số, tiền điện tử… đều chưa có định nghĩa thống nhất mà thường được sử dụng với nhiều tên gọi khác nhau, dễ gây hiểu lầm và sai lệch bản chất. Ngay cả trong các báo cáo của các tổ chức tín dụng chuyên nghiệp như Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (Bank for International Settlements - BIS) (BIS - CPMI, 2015; Bech & Garratt, 2017) các thuật ngữ như “digital currencies”, “virtual currencies” và “cryptocurrencies” cũng được dùng thay thế cho nhau vì BIS thừa nhận không có tên gọi nào là hoàn hảo cho những loại tiền mới này. Theo BIS, “digital” hàm ý loại tiền này được thể hiện dưới dạng số hóa, phi vật chất, còn “virtual” phản ảnh thực tế rằng các loại tiền tệ này được giao dịch trên môi trường mạng (ảo); song, về bản chất, các loại tiền này có thể được phát hành bằng công nghệ mã hóa (cryptography) nên cũng có thể gọi là tiền mã hóa (cryptocurrencies). Để thống nhất, nghiên cứu này trình bày khái quát về các loại tiền mới đặt trong mối tương quan so sánh với các loại tiền đã và hiện đang xuất hiện trên thế giới, bao gồm tiền hàng hóa, tiền mặt, tiền gửi tại ngân hàng thương mại và dự trữ ngân hàng trung ương. 2.1 Tiền mã hóa Trong báo cáo Tiền kỹ thuật số2, Ủy ban về Thanh toán và Cơ sở hạ tầng thị trường (Committee on Payments and Market Infrastructure - CPMI) thuộc BIS xác 2 Mặc dù tên báo cáo là Digital Currencies, nhưng báo cáo cũng lưu ý rằng đây là Cryptocurrencies vì sử dụng công nghệ Cryptography - công nghệ mã hóa. Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế, số 149 (09/2022) 109 định ba đặc tính của tiền mã hóa: là loại tiền ở dạng điện tử; không phải là khoản nợ của bất kỳ ai; giao dịch đồng đẳng P2P (không cần bên trung gian xác thực giao dịch) (CPMI, 2015). Sơ đồ Venn dưới đây cho thấy sự so sánh giữa tiền mã hóa với một số loại tiền khác: phần bên trong vòng tròn biểu hiện một đặc tính của tiền, phần bên ngoài hình tròn biểu hiện không có đặc tính đó. Như vậy, có ...