Ứng dụng công nghệ GIS thành lập bản đồ phân cấp thổ nhưỡng theo mức độ ảnh hưởng đến nguy cơ lũ trên lưu vực sông Lam

Bài viết này trình bày tóm tắt phương pháp thành lập bản đồ phân cấp thổ nhưỡng bằng công nghệ GIS. Đây sẽ là các tài liệu có ích cho việc phân vùng nguy cơ và cảnh báo lũ trong khu vực nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ứng dụng công nghệ GIS thành lập bản đồ phân cấp thổ nhưỡng theo mức độ ảnh hưởng đến nguy cơ lũ trên lưu vực sông LamNghiên cứuỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GIS THÀNH LẬP BẢN ĐỒ PHÂN CẤP THỔ NHƯỠNG THEO MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NGUY CƠ LŨ TRÊN LƯU VỰC SÔNG LAM Đặng Tuyết Minh Trường Đại học Thuỷ lợi Tóm tắt Trong những năm gần đây, lũ lụt ở miền Trung nói chung và lưu vực sông Lamnói riêng xảy ra thường xuyên với mức độ nghiêm trọng hơn về người, của cải và môitrường sinh thái. Việc phòng chống và giảm nhẹ thiệt hại do lũ đang là một vấn đề hếtsức cấp bách được nhiều tổ chức và các nhà khoa học trên thế giới cũng như Việt namquan tâm nghiên cứu. Để tìm ra được giải pháp hạn chế lũ lụt, cần phải phân tích vànghiên cứu các yếu tố tác động trực tiếp đến lũ. Nguyên nhân tác động đến lũ lụt kéodài ngoài lượng mưa, độ dốc, mật độ lưới sông, loại hình sử dụng đất thì khả năngthấm nước của các loại đất cũng là tác nhân chính đến nguy cơ lũ. Việc thực hiện cácgiải pháp sẽ dễ dàng hơn nếu dữ liệu về các yếu tố ảnh hưởng này thể hiện trên bảnđồ với các mức độ nguy cơ tương ứng. Bài báo này trình bày tóm tắt phương phápthành lập bản đồ phân cấp thổ nhưỡng bằng công nghệ GIS. Đây sẽ là các tài liệu cóích cho việc phân vùng nguy cơ và cảnh báo lũ trong khu vực nghiên cứu. Từ khóa: Bản đồ phân cấp thổ nhưỡng, nguy cơ lũ, sông Lam. Abstract Application of GIS technology to build a soil classification map following level of flood risk in Lam river basin In recent years, floods in Central Vietnam in general and Lam river basins inparticular happen more often with a higher level of loss in lives, goods and ecologicalenvironment. The prevention and mitigation of losses caused by flood is nowdays aburning-global issue which is being researched by lots of organizations and scientistsall over the globe as well as in Vietnam. In order to find a proper solution to preventand predict flood, it is necessary to analyze and research factors which directly affectfloods formation. Besides rainfall, slope, drainage density, and land use,permeabilityof soil is another important factor affecting flood hazard. It would be easier toimplement solution if the data of this influencing factors were displayed on the mapwith corresponding level of flood hazard. This paper will briefly present a summaryof the methodology for establishing a soil classification map with GIS technology.This shall be useful for natural hazard mapping and flood warning in the study area. Keywords: Soil classification map, flood risk, Lam river. 1. Đặt vấn đề nhạt trên núi. Ở vùng đối núi, đất được Lưu vực sông Lam thuộc khối địa phát triển trên nhiều loại nham thạch. Ởchất Bắc Trung Bộ có thành phần mẫu vùng đồng bằng, đất được hình thành từchất đa dạng, hình thành nhiều loại đất: phù sa sông. Đất ở vùng trung du kháĐất phù sa và đất cát ven biển, đất bùn đa dạng: Các loại đất chua, đất glaylầy, đất mặn và đất feralit mùn vàng hoặc đất glay mặn úng nước. Vùng đồi74 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017 Nghiên cứuchuyển tiếp từ đồng bằng lên núi chủ giữ nước của đất có ảnh hưởng lớn trongyếu là Faralitic [2]. việc điều tiết dòng chảy mặt. Độ thấm Một trong những yếu tố ảnh hưởng của tầng thổ nhưỡng ảnh hưởng trựctới lũ là khả năng giữ nước hoặc độ thấm tiếp đến nguy cơ lũ lụt [1] và được coicủa tầng thổ nhưỡng. Để có dữ liệu phân là một tham số ảnh hướng đến lũ. Nhântích nguy cơ lũ và thành lập bản đồ phân tố này ảnh hưởng đến dòng chảy, xóivùng lũ, thông tin về các loại đất, khả mòn đất, tích trữ nước ngầm. Tỷ lệ thấmnăng thấm và mức độ nguy cơ tương phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài và đặc tính của các loại đất [5]. Phần lớnứng cần được thể hiện trên bản đồ. Xuất nước được giữ lại trong đất dưới dạngphát từ những lập luận trên, nghiên cứu nước mao quản và nước trọng lực. Tổngnày được thực hiện nhằm phân cấp các lượng nước này phụ thuộc vào tầng dàyloại đất theo mức độ tác động của nó và thành phần cơ giới của đất [1]. Nhưđến nguy cơ lũ và thể hiện lên bản đồ để vậy, đặc điểm, cấu trúc của thổ nhưỡngphục vụ việc phân vùng nguy cơ lũ lụt quyết định độ thấm của chúng trongtrên lưu vực sông Lam. khu vực nghiên cứu. Ngoài ra, loại đất 2. Phương pháp nghiên cứu cũng đóng vai trò quan trọng vì chúng ảnh hưởng đến lượng nước ngấm vào 2.1. Xây dựng bảng phân cấp đất cũng như tác động đến dòng chảythổ nhưỡng [6]. Lưu vực sông Lam có nhiều loại đất Khi nước mưa rơi xuống, một phần khác nhau phân bố không đều trên toànđược thấm vào lớp đất mặt, một phần lưu vực. Thành phần của từng loại đấtbị bốc hơi, một phần được giữ lại bởi trong các nhóm thổ nhưỡng này có tínhcác yếu tố thực vật và phần còn lại tạo chất khác nhau nên khả năng thấm nướcthành dòng chảy mặt. Do đó, khả năng không giống nhau [3]. Hình 1: Bản đồ thổ nhưỡng lưu vực sông Lam [Nguồn: sở TN và MT Nghệ A ...