Ứng dụng lược đồ tư duy nhằm nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học hoá học ở trường trung học phổ thông

Bài viết giới thiệu một số ứng dụng lược đồ tư duy vào một số phương pháp dạy học tích cực như phương pháp dạy học theo hợp đồng, dạy học theo góc, dạy học theo dự án trong giảng dạy hóa học ở trường Trung học phổ thông nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học ở trường Trung học phổ thông (THPT) trong giai đoạn mới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ứng dụng lược đồ tư duy nhằm nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học hoá học ở trường trung học phổ thôngJOURNAL OF SCIENCE OF HNUEEducational Sci., 2016, Vol. 61, No. 1, pp. 39-49This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vnDOI: 10.18173/2354-1075.2016-0005ỨNG DỤNG LƯỢC ĐỒ TƯ DUY NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢCỦA CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC HOÁHỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNGNguyễn Thị Thân1 , Phạm Hồng Bắc21 Trường2 NhàTrung học phổ thông Chuyên Hà Giang, Hà Giangxuất bản Đại học Sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà NộiTóm tắt. Lược đồ tư duy (còn gọi là sơ đồ tư duy, bản đồ tư duy, LĐTD) là một kĩ thuậtdạy học đã được sử dụng rộng rãi ở các nước tiên tiến trên thế giới, đặc biệt được áp dụngnhiều ở các phương pháp dạy học (PPDH) tích cực phát huy khả năng tích cực, chủ động,sáng tạo của học sinh (HS). Bài báo này giới thiệu một số ứng dụng lược đồ tư duy vàomột số phương pháp dạy học tích cực như phương pháp dạy học theo hợp đồng, dạy họctheo góc, dạy học theo dự án trong giảng dạy hoá học ở trường Trung học phổ thông nhằmnâng cao chất lượng dạy học môn Hoá học ở trường Trung học phổ thông (THPT) tronggiai đoạn mới.Từ khóa: Lược đồ tư duy, dạy học hoá học, trung học phổ thông, dạy học tích cực.1.Mở đầuTrong mục tiêu của giáo dục phổ thông trong giai đoạn mới theo nghị quyết hội nghị Trungương 8 khoá XI, đổi mới PPDH được coi là một trong những giải pháp then chốt về đổi mới cănbản toàn diện giáo dục Việt Nam. Qua thực tế áp dụng trong giảng dạy các PPDH tích cực đangtriển khai hiện nay, chúng tôi nhận thấy các PPDH theo hợp đồng, dạy học theo góc, dạy học theodự án là các phương pháp dạy học phát huy khả năng tự học, tự sáng tạo, phát triển kĩ năng mềmcho HS thực hiện đúng mục tiêu đổi mới giáo dục [1], [2]. Các phương pháp này đều có đặc điểmchung là chuyển nội dung bài học thành các nhiệm vụ học tập, mà khi thực hiện xong các nhiệmvụ này, HS sẽ lĩnh hội được nội dung bài học. Tuy nhiên các nhiệm vụ này thường được thực hiệnmột các riêng lẻ chưa có sự gắn kết với nhau. Khi sử dụng kĩ thuật LĐTD [3] bằng cách hệ thốnghoá các nội dung bài học thành LĐTD sẽ giúp HS hiểu kiến thức một cách sâu sắc trong mối quanhệ qua lại với nhau, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả của các PPDH này. Trong bài báo này, chúngtôi giới thiệu về các PPDH theo hợp đồng, dạy học theo góc, dạy học theo dự án và gợi ý về cáchsử dụng LĐTD trong các phương pháp dạy học này trong giảng dạy hoá học ở trường THPT.Ngày nhận bài: 15/7/2015. Ngày nhận đăng: 10/2/2016.Liên hệ: Phạm Hồng Bắc, e-mail: bacph@hnue.edu.vn39Nguyễn Thị Thân, Phạm Hồng Bắc2.2.1.Nội dung nghiên cứuMột số phương pháp dạy học tích cực2.1.1. Dạy học theo hợp đồnga. Khái niệmHọc theo hợp đồng là một hoạt động học tập trong đó mỗi HS được một hợp đồng trọngói bao gồm các nhiệm vụ/bài tập bắt buộc khác nhau trong một khoảng thời gian nhất định. HSchủ động và độc lập quyết định về thời gian cho mỗi nhiệm vụ/bài tập và thứ tự thực hiện các bàitập/nhiệm vụ đó theo khả năng của mình.Học theo hợp đồng là một hình thức tổ chức dạy học cho phép giáo viên (GV) quản lí, kiểmsoát và đánh giá được năng lực học tập của từng HS, nghĩa là tạo cơ hội học tập cho tất cả HStrong lớp theo trình độ, nhịp độ và theo năng lực [1, 2].b. Quy trình tổ chức dạy học theo hợp đồng [1, 2]:GIAI ĐOẠN 1: CHUẨN BỊBước 1: Chọn nội dung và thời gian phù hợp:+ Nội dung: GV chọn nội dung tổ chức dạy học; HS tự quyết định thứ tự thực hiện cácnhiệm vụ được giao+ Thời gian: Tùy theo nội dung học tập. Những HS có nhịp độ chậm thì hoàn thành nhiệmvụ bắt buộc trên lớp trong giờ học; nhiệm vụ tự chọn có thể thực hiện ngoài giờ học hoặc ở nhà.theo hợp đồngBước 2: Thiết kế bản hợp đồng tập học tậpCăn cứ vào nội dung, thời gian và điều kiện cụ thể, GV có thể lựa chọn và thiết kế bản hợpđồng phù hợp. Bản hợp đồng phải đủ chi tiết để HS có thể tìm hiểu dễ dàng, kí hợp đồng và thựchiện nhiệm vụ một cách độc lập và hợp tác, bao gồm các nhiệm vụ bắt buộc (được xây dựng dựatrên chuẩn kiến thức – kĩ năng của môn học) và nhiệm vụ tự chọn (mang tính củng cố, mở rộng,nâng cao hoặc liên hệ thực tế).GIAI ĐOẠN II: TỔ CHỨC DẠY HỌCBước 1: Giới thiệu bài học/nội dung học tập và hợp đồng học tập, thời gian tối đa để thựchiện các nhiệm vụ.Bước 2: Tổ chức cho HS nghiên cứu và kí hợp đồng. GV kí xác nhận và bản hợp đồng. Tổchức và hỗ trợ HS cho có hiệu quả.Bước 3: GV tổ chức, hướng dẫn HS thực hiện hợp đồng. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, HScó thể tự sửa lỗi, tự đánh giá qua việc đối chiếu kết quả với đáp án của GV, hoặc chấm chéo bàihoặc sửa lỗi cho nhau trong nhóm.Bước 4. Tổ chức nghiệm thu, thanh lí hợp đồng– Nếu giao nhiệm vụ HS hoàn thành ở nhà, GV nghiệm thu hợp đồng tại lớp học.– GV nghiệm thu hợp đồng dựa trên cơ sở tự đánh giá (hệ thống sửa lỗi hoặc đáp án) vàđánh giá đồng đẳng (đánh giá giữa các HS với nhau).2.1.2. Dạy học theo góca. Khái niệm: Dạy ...