Vai trò của xạ hình xương trong chẩn đoán và điều trị ung thư xương nguyên phát

Bài viết nghiên cứu xạ hình xương bằng 99mTc-MDP trên 56 bệnh nhân (BN) sarcoma xương được chẩn đoán xác định bằng mô bệnh học đã phát hiện vi di căn, làm thay đổi chẩn đoán giai đoạn ở 19/56 BN (33,9%) so với kết quả chụp CT và MRI. Xạ hình xương trên 23 BN trước và sau điều trị hóa chất (trước phẫu thuật) 3 chu kỳ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vai trò của xạ hình xương trong chẩn đoán và điều trị ung thư xương nguyên phátTẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014VAI TRÒ CỦA XẠ HÌNH XƢƠNG TRONG CHẨN ĐOÁNVÀ ĐIỀU TRỊ UNG THƢ XƢƠNG NGUYÊN PHÁTTrịnh Văn Thông*; Nguyễn Danh Thanh*Trần Đình Chiến*; Phan Quốc Khánh**TÓM TẮT99mNghiên cứu xạ hình xương bằngTc-MDP trên 56 bệnh nhân (BN) sarcoma xươngđược chẩn đoán xác định bằng mô bệnh học đã phát hiện vi di căn, làm thay đổi chẩn đoángiai đoạn ở 19/56 BN (33,9%) so với kết quả chụp CT và MRI. Xạ hình xương trên 23 BNtrước và sau điều trị hóa chất (trước phẫu thuật) 3 chu kỳ. BN đáp ứng tốt với điều trị hóachất nếu tỷ số độ tập trung phóng xạ thay đổi trước và sau điều trị > 60%. Kết quả đánh giáđáp ứng với điều trị trên xạ hình xương phù hợp với đánh giá qua độ hoại tử mô (87%), hệ sốphù hợp Kappa = 0,72. Xạ hình xương cho 32 BN sau điều trị 3 - 6 tháng đã phát hiện tái phát12 trường hợp và di căn ở 2 BN.* Từ khóa: Ung thư xương nguyên phát; Xạ hình xương.ROLE OF WHOLE BODY BONE SCINTIGRAPHY IN THEDIAGNOSIS AND TREATMENT OF PRIMARYOSTEOSARCOMA PATIENTSSUMMARY99mTc-MDP bone scintigraphy for 56 osteosarcoma patients detected bone micrometastases,changing diagnostic stages on 19 patients (33.9%) compared with CT and MRI diagnosis before.99mTc-MDP bone scintigraphy was done in 23 osteosarcoma patients before and afterpreoperative 3-cycle chemotherapy. The isotopic uptake was calculated as tumor-to backgroundratio and good scintigraphic response as cases decreased uptake after chemotherapy with analteration ratio > 60%.During a follow-up period of 32 patients receiving bone scintigraphy after 3 - 6 months’ therapy,we detected 12 patients with relapses and 2 patients with metastasis.* Key words: Primary osteosarcoma; Bone scanĐẶT VẤN ĐỀUng thư xương nguyên phát được gọilà “sarcoma”, gồm sarcoma xương, Ewing’ssarcoma và sarcoma sụn. Bệnh thường99mTc-MDP.xuất hiện ở độ tuổi từ 10 - 25. Nam mắcbệnh nhiều hơn nữ. Sarcoma xương thườngxuất hiện ở đầu xương, nơi mô xươngmới được hình thành và phát triển mạnh.* Bệnh viện Quân y 103** Bệnh viện Quân y 4Người phản hồi (Corresponding): Trịnh Văn Thông (thongmedical@gmail.com)Ngày nhận bài: 24/07/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 10/08/2014Ngày bài báo được đăng: 23/09/2014124TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014Chẩn đoán hình ảnh sarcoma xươngphải dựa vào nhiều phương pháp nhưX quang thường quy, cắt lớp vi tính, MRI,ghi hình phóng xạ SPECT, PET/CT...- Trước điều trị để chẩn đoán giaiđoạn.Ghi hình xương bằng đồng vị phóngxạ dựa trên nguyên lý: các vùng xương bịtổn thương hay vùng xương bị phá hủythường đi kèm tái tạo xương mà hệ quảlà tăng hoạt động chuyển hóa. Nếu dùngcác dược chất phóng xạ có chuyển hóatương đồng với canxi, chúng sẽ tập trungtại vùng tái tạo xương, giúp phát hiệnvùng tăng sinh xương, gãy xương (gãykín mà trên X quang không phát hiệnđược); u xương, cốt tủy viêm, khớp giả...Xạ hình xương có thể phát hiện ung thưxương nguyên phát và các tổn thương vidi căn, phát hiện đồng thời tổn thương ởxương khác (thường gặp trong E’wingsarcoma), phát hiện tái phát, di căn trongtheo dõi sau điều trị.- Sau điều trị 3 - 6 tháng để phát hiệntái phát, di căn.Chúng tôi tiến hành nghiên cứu nàynhằm: Đánh giá vai trò của xạ hình xươngtrong chẩn đoán giai đoạn trước điều trị,đánh giá đáp ứng với hóa trị, phát hiện dicăn sau điều trị 3 - 6 tháng ở BN ung thưxương nguyên phát.ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁPNGHIÊN CỨUBN sarcoma xương nguyên phát đượcchỉ định điều trị đa mô thức: hóa chấtphẫu thuật-hóa chất hoặc phẫu thuậthóa chất.Tiến hành xạ hình xương toàn thântrên máy SPECT Symbia E (Hãng SIEMENS),sau tiêm tĩnh mạch 15 - 20 mCi technetium99m gắn hợp chất đánh dấu MDP 2,5 - 3giờ ở các thời điểm:125- Sau hóa chất 3 liệu trình (trước phẫuthuật) để đánh giá đáp ứng với hóa trị.Hình ảnh điển hình của tổn thươngsarcoma xương trên xạ hình [3]:+ Tăng hoạt độ phóng xạ (ổ nóng).+ Khuyết xạ (ổ lạnh).+ Hỗn hợp: khuyết xạ vùng trung tâm,còn viền xung quanh tăng hoạt độ phóngxạ. Có thể gặp khuyết xạ vùng trung tâmdo có hủy xương.+ Vi di căn (di căn nhảy cóc): các ổ tổnthương nhỏ ở gần với tổn thương nguyênphát ban đầu.- So sánh kết quả chẩn đoán giai đoạnbằng CT và MRI trước xạ hình với kếtquả chẩn đoán giai đoạn sau xạ hìnhxương.- Đối chiếu hình ảnh xạ hình trước điềutrị và sau điều trị hóa chất 3 liệu trình(trước phẫu thuật) đánh giá đáp ứng vớiđiều trị [4, 6]: xác định tỷ số xung tại u sovới số xung phông (ở vị trí đối xứng vớiu xương trên cơ thể) trước điều trị; sauđiều trị và tỷ lệ % giảm độ tập trung phóngxạ tại tổn thương.+ Giảm > 60%: đáp ứng tốt.+ Giảm từ 0 - 60%, tổn thương hỗnhợp sau điều trị: đáp ứng một phần.+ Không đáp ứng: như cũ.+ Bệnh tiến triển: tăng độ tập trungphóng xạ hoặc xuất hiện di căn mới.* Xử lý số liệu: bằng phần mềm Microsoftoffice excel 2010.TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-201 ...