Vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở tiểu học

Bài viết này trình bày kết quả khảo sát về vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở Tiểu học hiện nay với mong muốn góp phần làm cơ sở thực tiễn cho quá trình nghiên cứu, tìm kiếm và đề xuất các biện pháp nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ toán học trong dạy - học môn Toán ở Tiểu học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở tiểu học Trần Ngọc Bích Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 98(10): 129 - 133 VẤN ĐỀ NGÔN NGỮ TOÁN HỌC TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TIỂU HỌC Trần Ngọc Bích* Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Ngôn ngữ toán học là một trong những yếu tố quan trọng có ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giảng dạy của giáo viên và kết quả học tập môn Toán của học sinh. Do đó để nâng cao chất lượng dạy – học môn Toán nói chung và môn Toán ở Tiểu học nói riêng, các nhà nghiên cứu, nhà giáo dục phải xuất phát từ cơ sở thực tiễn của vấn đề. Bài viết này trình bày kết quả khảo sát về vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở Tiểu học hiện nay với mong muốn góp phần làm cơ sở thực tiễn cho quá trình nghiên cứu, tìm kiếm và đề xuất các biện pháp nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ toán học trong dạy - học môn Toán ở Tiểu học. Từ khóa: Ngôn ngữ toán học, ngôn ngữ, Toán Tiểu học, Giáo dục Tiểu học, dạy học môn Toán. ĐẶT VẤN ĐỀ* Ngôn ngữ sử dụng trong dạy - học và nghiên cứu toán học bao gồm ngôn ngữ tự nhiên và ngôn ngữ toán học. Đặc biệt ngôn ngữ toán học mang đầy đủ những đặc trưng của ngôn ngữ khoa học, ngôn ngữ chuyên ngành: tính đơn trị, tính hệ thống, tính trừu tượng, tính quốc tế [3]. Hơn nữa, ngôn ngữ toán học còn là phương tiện giao tiếp trong lớp học toán và là công cụ của tư duy toán học. Điều đó khẳng định ngôn ngữ toán học có vai trò quan trọng trong dạy – học môn Toán ở tất cả các bậc học trong đó có bậc Tiểu học. Chính vì vậy mà việc nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở Tiểu học là cần thiết. NỘI DUNG Nhằm tìm hiểu, đánh giá vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở Tiểu học chúng tôi đã tiến hành điều tra bằng phương pháp Anket [2] đối với 392 giáo viên, cán bộ quản lí công tác tại các trường Tiểu học trên địa bàn các tỉnh Thái Nguyên, Cao Bằng, Bắc Kạn, Yên Bái, Thái Bình, Lạng Sơn, Hà Giang. Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng phương pháp đàm thoại, phương pháp quan sát để thu thập thông tin khi tham gia dự giờ một số tiết của giáo viên ở trường Tiểu học. Nội dung khảo sát chủ yếu gồm: Nhận thức của giáo viên về vấn đề ngôn ngữ toán học * Tel: 0904 321939, Email: tranbichsptn@yahoo.com.vn trong dạy học môn Toán ở Tiểu học; Tình hình rèn luyện, phát triển ngôn ngữ toán học cho học sinh trong dạy học hiện nay; Những khó khăn về mặt ngôn ngữ toán học mà giáo viên gặp phải trong dạy học; Nhận xét, đánh giá của giáo viên về khả năng sử dụng ngôn ngữ toán học của học sinh Tiểu học. Sau khi đã thu thập được số liệu điều tra thì chúng tôi sử dụng phương pháp tính tỉ lệ % để xử lí số liệu. Kết quả khảo sát như sau: Nhận thức của giáo viên về vấn đề ngôn ngữ toán học trong dạy học môn Toán ở Tiểu học Trước hết chúng tôi tìm hiểu ý kiến của giáo viên Tiểu học và cán bộ quản lí đối với quan niệm về ngôn ngữ toán học, từ vựng, cú pháp, ngữ nghĩa của ngôn ngữ toán học bằng cách đưa ra khái niệm của các thuật ngữ này. Kết quả thu được ở bảng 1. Kết quả bảng 1 cho thấy những khái niệm mà chúng tôi đưa ra đã nhận được sự tán thành của giáo viên và cán bộ quản lí ở trường Tiểu học. Qua đó góp phần khẳng định tính đúng đắn, sự phù hợp với quan niệm về ngôn ngữ toán học ở trường Tiểu học. Tiếp đến chúng tôi tìm hiểu những nhận xét, đánh giá của giáo viên Tiểu học và cán bộ quản lí về yếu tố ngôn ngữ toán học thể hiện ở các khía cạnh trong sách giáo khoa (SGK) các lớp đầu cấp Tiểu học có phù hợp với học sinh hay không. Kết quả được thể hiện ở bảng 2. 129 Trần Ngọc Bích Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 98(10): 129 - 133 Bảng 1. Quan điểm của giáo viên về các khái niệm Tần số xuất hiện Quan niệm Hoàn toàn đồng ý Đồng ý Phân vân Không đồng ý 37,5% 57,1% 5,4% 0% 21,4% 66,1% 12,5% 0% 26,8% 67,9% 5,3% 0% 14,2% 80,4% 5,4% 0% Ngôn ngữ toán học là hệ thống các biểu tượng, kí hiệu, từ, cụm từ và các quy tắc kết hợp chúng làm phương tiện để diễn đạt nội dung toán học một cách chính xác, lôgic, rõ ràng. Tập hợp các kí hiệu, từ, cụm từ dùng trong toán học được gọi là từ vựng toán học Cú pháp toán học là quy tắc kết hợp các kí hiệu, thuật ngữ toán học thành biểu thức, công thức và mệnh đề toán học Ngữ nghĩa của ngôn ngữ toán học là nghĩa của kí hiệu, thuật ngữ, khái niệm, tiên đề, định lí, … trong toán học Bảng 2. Nhận xét của giáo viên về ngôn ngữ toán học trong SGK môn Toán ở Tiểu học Khía cạnh đánh giá Thuật ngữ toán học sử dụng trong SGK Các kí hiệu toán học trong SGK Hình ảnh trực quan, sơ đồ, hình vẽ Câu lệnh sử dụng trong SGK Cú pháp toán học trình bày trong SGK Rất phù hợp 8,9% 12,5% 14,3% 9% 12,5% Tần số xuất hiện Phù Bình hợp thường 85,7% 3,6% 80,4% 7,1% 76,8% 8,9% 82,1% 8,9% 78,6% 8,9% Không phù hợp 0% % 0% 0% 0% ngôn ngữ toán học chính là cơ sở để học sinh học tốt môn toán. Từ kết quả trên chúng tôi nhận thấy, phần lớn giáo viên đều cho rằng yếu tố ngôn ngữ toán học thể hiện trong sách giáo khoa là phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh Tiểu học. Cụ thể, các thuật ngữ ...