Vấn đề quốc ngữ hoá hệ thống phụ âm đầu trong các địa danh gốc Hán quan

2.3. Vấn đề quốc ngữ hoá dãy phụ âm ngạc trong tiếng Hán quan thoại Tây Nam Dãy phụ âm ngạc trong tiếng Hán gồm có các âm /tɕ, tɕh, ɕ, j, ɲ/. Nếu so sánh với tiếng Việt thì trong dãy phụ âm này chỉ có âm /ɲ/ là có sự tương ứng với nhau. Do vậy, con chữ (nh) sẽ được dung ghi lại âm đọc /ɲ/ trong các địa danh gốc Hán.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề quốc ngữ hoá hệ thống phụ âm đầu trong các địa danh gốc Hán quanVấn đề quốc ngữ hoá hệ thống phụ âm đầu trong các địa danh gốc Hán quan thoại Tây Nam ở Việt Nam (phần 2)2.3. Vấn đề quốc ngữ hoá dãy phụ âm ngạc trong tiếng Hán quan thoại TâyNamDãy phụ âm ngạc trong tiếng Hán gồm có các âm /tɕ, tɕh, ɕ, j, ɲ/. Nếu so sánh vớitiếng Việt thì trong dãy phụ âm này chỉ có âm /ɲ/ là có sự tương ứng với nhau. Dovậy, con chữ (nh) sẽ được dung ghi lại âm đọc /ɲ/ trong các địa danh gốc Hán.Đối với các phụ âm tắc xát /tɕ/ và phụ âm tắc xát, bật hơi /tɕh/ chọn giải pháptương tự như các phụ âm có cùng phương thức cấu âm, nhưng khác vị trí cấu âm/ts/ và /tsh/. Phụ âm / tɕ/ do hai con chữ (ch), (tr) thể hiện, còn con chữ (s) sẽ dungđể ghi phụ âm /tɕh/. Còn phụ âm xát /ɕ/ lại không nhất quán trong việc chọn giữahai con chữ (x) và (s) để hiển thị. Chính điều này đã gây ra có sự lẫn lộn khi phiênchuyển.Trường hợp bán nguyên âm /j/ cũng tương tự như đối với trường hợp âm /w/. Mặcdù không cho đây là các phụ âm, nhưng khi chuyển sang tiếng Việt thì hệ thốngchữ quốc ngữ đã phải dùng các con chữ phụ âm để ghi âm đọc này. Trong tư liệucủa chúng tôi, hai con chữ (d) và (gi) cùng đảm chiệm chức năng ghi các địa danhgốc Hán có xuất hiện âm /j/.Tương ứng Chữ Hán Chữ Việt Con chữ thể hiện Hán Việt 牛場 /ɲiəu tshaŋ/ Nhiều Sáng /ɲieu ʂaŋ/ /ɲ/ /ɲ/ nh 黄泥坡 /xuaŋ ɲi pho/ Hoàng Nhì Phố /hwaŋ ɲi fo/ /c/ 崖腳 /ŋai tɕyo/ Ngải Chồ /ŋaj co/ ch /tɕ/ /ʈ / 馬傢 /ma tɕia/ Má Tra /ma ʈa/ tr /ʂ/ 大清唐 /ta tɕhin thaŋ/ Tả Sìn Thàng /ta ʂin thaŋ//tɕh/ s /ʂ/ 下鄉 /ɕia ɕiaŋ/ Sả Séng /ʂa ʂɛŋ/ s /ɕ/ /s/ 下寨 /ɕia tsai/ x Xà Chải /sa caj/ 大銀崖 /ta jin ŋai/ Tả Dín Ngài /ta zin ŋaj/ d /j/ /z/ Giàng Tra /zaŋ ʈa/ 楊傢 /jaŋ tɕia/ gi2.4. Vấn đề quốc ngữ hoá dãy phụ âm gốc lưỡi trong tiếng Hán quan thoạiTây NamDãy phụ âm gốc lưỡi trong tiếng Hán gồm có các âm / k, kh, x, ŋ/. Trong số cácphụ âm này có hai phụ âm /k/ và /ŋ/ có giá trị ngữ âm học tương ứng trong cả haingôn ngữ. Chính vì vậy chúng không có sự thay đổi và ngoại lệ nào khi dung cáccon chữ (c, k, q) và /ng/ để ghi lại các âm đọc theo tiếng Hán quan thoại Tây Nam.Âm / kh/ trong tiếng Hán là một phụ âm tắc bật hơi và không có âm nào trong tiếngViệt có đầy đủ giá trị ngữ âm giống phụ âm này. Vì vậy, giải pháp đã lựa chọn làtìm âm gần nhất với những đặc trưng của phụ âm này. Trong tiếng Việt, âm xát, vôthanh /X/(1) (kh) nhiều khi được biết đến một biến thể khác là một âm tắc, bật hơi/kh/. Nhìn chung vị trí cấu âm của hai âm này trong tiếng Việt và tiếng Hán làgiống nhau. Chính vì vậy phụ âm /X/ của tiếng Việt đã đảm nhiệm việc phiênchuyển phụ âm/ kh/ của tiếng Hán.Trong tiếng Hán, phụ âm xát, hữu thanh /x/ có vị trí cấu âm sâu hơn so với phụ âm/X/ trong tiếng Việt. Do vậy, việc lựa chọn phụ âm /h/ trong tiếng Việt để biểu thịâm /x/ trong tiếng Hán được xem như là một giải pháp thích hợp nhất.Tương ứng Chữ Hán Chữ Việt Con chữ thể hiệnHán Việt 大水溝 /ta suei kəu/ Tả Suối Câu /ta ʂuoj kɤˇu/ c /k/ /k/ q 冬瓜 /toŋ kua/ Tông Qua /toŋ kwa/ 崖脚 /ŋai tɕyo/ Ngải Chồ /ŋaj co/ /ŋ/ /ŋ/ ng 平安 /phin ŋan/ Phìn Ngan /fin ŋan/ 老口 /nau khəu/ Làu Khấu /lau Xɤˇu/ /kh/ /X/ kh 大丫口 /ta ja khəu/ Tả Gia Khâu /ta za Xɤˇu/ 干河 /kan xo/ Cán Hồ /kan ho/ /x/ /h/ h 老猴崇 /nau xəu tshoŋ/ La Hờ Súng /la hɤ ʂuŋ/3. Kết luậnQua việc khảo sát quá trình quốc ngữ hoá hệ thống phụ âm đầu trong các địa danhgốc Hán quan thoại Tây Nam ở các tỉnh miền núi phía bắc Việt Nam, chúng tôi rútra một vài kết luận sơ bộ như sau:Ban đầu đây là những địa danh hoàn toàn theo âm đọc Hán và để có những địadanh ghi bằng chữ quốc ngữ như hiện nay thì những địa danh này đã phải trải quamột quá trình quốc ngữ hoá (dùng chữ quốc ngữ để ghi lại các địa danh theo âmđọc Hán). Về những mốc thời gian cụ thể xuất hiện nhữn ...