Vấn đề tự chủ trong giáo dục đại học Việt Nam hiện nay

Bài viết sau khi làm rõ những vấn đề lí luận về tự chủ đại học, tóm tắt khái quát về thể chế chủ trương tự chủ trong giáo dục đại học của Việt Nam, tác giả đề xuất những giải pháp, khuyến nghị nhằm tăng cường hiệu quả triển khai tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam hiện nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề tự chủ trong giáo dục đại học Việt Nam hiện nay VẤN ĐỀ TỰ CHỦ TRONG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VIỆT NAM HIỆN NAY Hoàng Văn Thái Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội Tóm tắt: Tự chủ đại học là vấn đề đang nhận được nhiều sự quan tâm của toànxã hội và là xu thế tất yếu trong quản trị/quản lý cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam.Tự chủ sẽ là đòn bẩy giúp các cơ sở giáo dục đại học chuyển mình mạnh mẽ theohướng tích cực nhằm đạt mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nướctrong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Trong bàiviết này, sau khi làm rõ những vấn đề lí luận về tự chủ đại học, tóm tắt khái quát vềthể chế chủ trương tự chủ trong giáo dục đại học của Việt Nam, tác giả đề xuất nhữnggiải pháp, khuyến nghị nhằm tăng cường hiệu quả triển khai tự chủ của các cơ sở giáodục đại học công lập ở Việt Nam hiện nay. Từ khóa: Tự chủ đại học; Giáo dục đại học; Cơ sở giáo dục đại học. 1. Mở đầu Đổi mới quản trị/quản lý các cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) hướng đến môhình tự chủ là xu hướng phát triển tất yếu của GDĐH Việt Nam trước tác động mạnhmẽ của toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp 4.0 và trong giai đoạn GDĐH thế giớiđang chuyển mình mạnh mẽ từ giáo dục tinh hoa sang giáo dục đại chúng. Tự chủ đạihọc (TCĐH) là điều kiện, bước đi quan trọng để các cơ sở GDĐH đổi mới công tácquản trị và phát huy tính chủ động, sáng tạo, thích ứng nhằm hoạt động một cách cóhiệu quả, gắn kết đào tạo với như cầu của thị trường lao động. Tới thời điểm hiện nay, trải qua hơn hai thập kỷ, Đảng và Nhà nước đã banhành nhiều cơ chế, chính sách, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện để nhiều cơ sở GDĐHtrên phạm vi cả nước thí điểm triển khai tự chủ và thực hiện trách nhiệm giải trình.TCĐH ở Việt Nam đang được triển khai thực hiện tích cực với việc hoàn thiện và banhành mới nhiều cơ chế, chính sách, hướng dẫn tạo cở sở pháp lí cho tự chủ của các cơsở GDĐH. Đặc biệt, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH đã được Quốchội khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 5 (Luật GDĐH sửa đổi năm 2018) vào ngày19/11/2018 và Nghị định số 99/2019/NĐ-CP ngày 30/12/2019 của Chính phủ sẽ có tácđộng lớn tạo ra thay đổi, chuyển biến tích cực trong tiến trình hoàn thiện cơ chế tự chủở các cơ sở GDĐH tại Việt Nam. Để triển khai thực hiện tốt tự chủ trong thực tiễn các cơ sở GDĐH, các nhàquản lý các cấp và những người tham gia cần nhận thức đầy đủ, tường minh nhữngvấn đề lí luận cơ bản về TCĐH, những vấn đề thể chế liên quan và triển khai đồng bộcác giải pháp phù hợp với thực tiễn của cơ sở GDĐH. 2. Tự chủ đại học 2.1. Quan niệm về tự chủ đại học Trên thế giới hiện đang có nhiều quan niệm khác nhau về TCĐH (Universityautonomy) tùy theo nhận thức về vai tròn của nhà nước đối với GDĐH như [dẫn theoJulia Iwinska & Liviu Matei (2014), tr.18-19]: “TCĐH là mức độ tự do của trường đại 219học trong việc tự điều hành” hoặc “TCĐH là một điều kiện ở đó cơ sở GDĐH quyếtđịnh cách thức triển khai các công việc của mình” hoặc “TCĐH là sự độc lập trongxây dựng chiến lược cho trường đại học và lựa chọn công cụ và phương pháp tiếp cậnđể đạt mục đích đã xác định” hoặc “TCĐH là mức độ tự do của cơ sở GDĐH trongviệc vận hành các công việc của mình mà không có việc điều hành và ảnh hưởng củacơ quan quản lý các cấp”... Trong bài viết này, có thể hiểu, TCĐH là mức độ tự do cần thiết đối với các tácnhân can thiệp bên ngoài của cơ sở GDĐH trong việc quyết định những công việcchính của mình; thể hiện khả năng chủ động của cơ sở GDĐH trong việc xác định vàlựa chọn cách thức thực hiện mục tiêu, tự quyết định về hoạt động chuyên môn, họcthuật, tổ chức, nhân sự, tài chính, tài sản và các hoạt động khác trên cơ sở quy địnhcủa pháp luật và năng lực của mình. 2.2. Mục đích tự chủ đại học TCĐH giúp các cơ sở GDĐH có điều kiện để hoạt động hiệu quả hơn; nâng caokhông ngừng chất lượng, hiệu quả và hiệu suất của mình; đáp ứng tốt hơn các quy luậtgiá trị và quy luật cạnh tranh của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa;giúp cho việc chuyển đổi nền kinh tế nước ta và hội nhập khu vực, thế giới của ViệtNam thuận lợi, nhanh và hiệu quả hơn. 2.3. Các dạng thức tự chủ đại học TCĐH có thể phân chia thành hai dạng thức là tự chủ thực chất (substantiveautonomy) và tự chủ về thủ tục (procedural autonomy). Tự chủ thực chất còn được gọilà tự chủ học thuật hay tự chủ chuyên môn là quyền tự chủ của các cơ sở GDĐH trongviệc xác định mục tiêu học thuật và chương trình đào tạo, chủ yếu tập trung vào vấn đềtuyển sinh và mở các chuyên ngành đào tạo. Các nội dung cơ bản liên quan đến tự chủthực chất như: quyền quyết định về thiết kế chương trình giảng dạy, chính sách nghiêncứu khoa học, ...