Văn hóa cư trú của người Chăm

Văn hóa cư trú là kết quả của sự sắp đặt không gian sinh sống của con người, là những giá trị do con người của cộng đồng cư trú đó sáng tạo trong quá trình lao động tương tác với môi trường. Nghiên cứu văn hóa cư trú của người Chăm, tìm hiểu những giá trị được tạo ra trong quá trình hình thành cư trú giúp làm rõ đời sống cộng đồng trong phát triển và hội nhập. Đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu ở trong và ngoài nước về tộc người Chăm. Tuy nhiên số bài viết về văn hóa cư trú thì quá khiêm tốn và mới chỉ mang tính chất giới thiệu. Bài viết này góp phần làm sáng tỏ những đặc điểm văn hóa cư trú của cộng đồng người Chăm ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa cư trú của người Chăm54 NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍIVùn hoáa cû truá cuãa ngûúâi ChùmPHUÁ VÙN HÙÈN Vùn hoáa cû truá laâ kïët quaã cuãa sûå sùæp àùåt khöng gian sinh söëng cuãa con ngûúâi, laâ nhûäng giaá trõ do con ngûúâi cuãa cöång àöìng cû truá àoá saáng taåo trong quaá trònh lao àöång tûúng taác vúái möi trûúâng. Nghiïn cûáu vùn hoáa cû truá cuãa ngûúâi Chùm, tòm hiïíu nhûäng giaá trõ àûúåc taåo ra trong quaá trònh hònh thaânh cû truá giuáp laâm roä àúâi söëng cöång àöìng trong phaát triïín vaâ höåi nhêåp. Àïën nay àaä coá nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu úã trong vaâ ngoaâi nûúác vïì töåc ngûúâi Chùm. Tuy nhiïn söë baâi viïët vïì vùn hoáa cû truá thò quaá khiïm töën vaâ múái chó mang tñnh chêët giúái thiïåu. Baâi viïët naây goáp phêìn laâm saáng toã nhûäng àùåc àiïím vùn hoáa cû truá cuãa cöång àöìng ngûúâi Chùm úã Nam Trung Böå vaâ Nam Böå. 1. Vaâi neát vïì àõa baân cû truá cuãa ngûúâi Chùm ngûúâ i Chùm vaâ o tiïí u chuã n g Mongoloid phûúng Nam, nhoám loaåi hònh Nam AÁ. Vïì ngön Ngûúâi Chùm ngaây nay laâ con chaáu cuãa cû ngûä, tiïëng Chùm thuöåc ngûä hïå Austronesiandên Champa cöí. Hiïån nay ngûúâi Chùm cû truá (Nam Àaão), tiïíu nhoám chamic. Cuâng chungtêåp trung trong caác palei (hoùåc puk-laâng) thuöåc tiïíu nhoám naây, úã Viïåt Nam coân coá caác töåccaác tónh Bònh Àõnh, Phuá Yïn, Ninh Thuêån, ngûúâi Ï Àï, Gia Rai, Chu Ru vaâ Ra Glai. CoáBònh Thuêån, Bònh Phûúác, Bònh Dûúng, Àöìng thuyïët cho rùçng caác töåc ngûúâi naây laâ con chaáuNai, Têy Ninh, An Giang vaâ thaânh phöë Höì cuãa cû dên àïën tûâ Thïë giúái àaão. Cuäng coá yáChñ Minh. Ngûúâi Chùm coân sinh söëng úã caác kiïën khaác cho àoá laâ cû dên úã phña Nam Trungtónh Têy Nguyïn vaâ möåt söë tónh khaác nhûng Quöëc di chuyïín vaâo. Nhûäng phaát hiïån vïì khaãokhöng nhiïìu. cöí hoåc gêìn àêy àaä gúåi lïn möåt giaã thiïët rùçng, Theo kïët quaã cuöåc töíng àiïìu tra dên söë ngaây chuã nhên cuãa nïìn vùn hoaá Sa Huyânh coá thïí laâ1/4/2009, töíng dên söë ngûúâi Chùm úã Viïåt Nam töí tiïn cuãa ngûúâi Chùm vaâ caác töåc ngûúâi M - Pvaâo nùm 2009 coá 161.729 ngûúâi, phên böë cuå khaác úã Viïåt Nam ngaây nay. Do àùåc àiïím cûthïí úã caác tónh thaânh nhû sau: Ninh Thuêån - truá vaâ baãn sùæc vùn hoaá mang tñnh àõa phûúng,67.274 ngûúâi; Bònh Thuêån - 34.690 ngûúâi; Phuá ngûúâi Chùm ngaây nay àûúåc phên thaânh baYïn - 19.945 ngûúâi; An Giang - 14.209 ngûúâi; nhoá m cöå n g àöì n g: Chùm Hroi, ChùmThaânh phöë Höì Chñ Minh - 7.819 ngûúâi; Bònh Panduranga vaâ Chùm Nam Böå.Àõnh - 5.336 ngûúâi; Àöìng Nai - 3.887 ngûúâi; Ngûúâi Chùm cû truá tûâ Phuá Yïn trúã ra thûúângTêy Ninh - 3.250 ngûúâi; Bònh Dûúng - 837 àûúåc goåi laâ Chùm Hroi. Hiïån ngûúâi Chùm Hroingûúâi; Gia Lai - 659 ngûúâi; Bònh Phûúác - 568 söëng têåp trung úã caác huyïån Vên Canh (tónhngûúâi; Lêm Àöìng - 473 ngûúâi; Kiïn Giang - Bònh Àõnh) vaâ Àöìng Xuên, Sún Hoaâ, Söng400 ngûúâi; Àùk Lùk - 290 ngûúâi; Khaánh Hoâa - Hinh (tónh Phuá Yïn), dûúái chên daäy Trûúâng271 ngûúâi; Long An - 218 ngûúâi; Baâ Rõa - Vuäng Sún, hai búâ thûúång lûu söng Àaâ Rùçng vaâ trïnTaâu - 198 ngûúâi; Cêìn Thú - 173 ngûúâi; Traâ cao nguyïn Vên Hoaâ. Ngûúâi Chùm Hroi söëngVinh - 163 ngûúâi; Soác Trùng - 106 ngûúâi; Caâ chuã yïëu bùçng nghïì laâm ruöång vaâ rêîy. ChùmMau - 106 ngûúâi; Vônh Long - 91 ngûúâi; Àöìng Hroi úã vuâng thêëp biïët laâm thuãy lúåi àïí tröìngThaáp - 90 ngûúâi; caác tónh khaác - 676 ngûúâi. luaá nûúác, biïët nuöi trêu boâ vaâ duâng trêu boâ àïí Ngûúâi Chùm laâ möåt trong nhûäng töåc ngûúâi keáo caây. ÚÃ vuâng cao, vêîn coân nhiïìu gia àònhsinh söëng lêu àúâi trïn maãnh àêët Viïåt Nam. Vïì Chùm Hroi laâm rêîy.nguöìn göëc töåc ngûúâi, caác nhaâ khoa hoåc xïëp Ngûúâi Chùm Hroi noái tiïëng Chùm nhûngTAÅP CHÑ VHDG SÖË 2/2015 55khöng coân lûu truyïìn chûä Thrah nhû ngûúâi truyïìn nghïì laâm göëm thuã cöng. Caác saãn phêímChùm úã Ninh Thuêån, Bònh Thuêån, vaâ cuäng göëm Chùm laâm bùçng àêët nung duâng cho sinhkhöng duâng àïën chûä Arab, Jawi nhû ngûúâi hoaåt gia àònh rêët thõnh haânh taåi vuâng ngûúâiChùm úã Nam Böå. Chùm Hroi coân duy trò xaä Chùm vaâ möåt söë dên töåc khaác úã caác tónh Têyhöåi mêîu hïå truyïìn thöëng, song khöng theo àaåo Nguyïn vaâ Àöng Nam Böå. Palei Chaklaing (MyäBaâlamön cuäng nhû àaåo Islam. Ngûúâi Chùm Nghiïåp, Ninh Thuêån) vêîn giûä gòn vaâ àang phaátHroi khöng coá tuåc hoaã taáng nhû möåt böå phêån huy nghïì dïåt thöí cêím cöí truyïìn. Caác saãn phêímngûúâi Chùm úã Ninh Thuêån, Bònh Thuêån maâ thöí cêím vúái gêìn trùm loaåi hoa vùn khöng chó laâchó theo tñn ngûúäng àa thêìn vaâ baão lûu caác têåp nhûäng mùåt haâng duâng may mùåc cho caác chûáctuåc truyïìn thöëng à ...