Văn hóa tộc người Gia Rai

Bài viết trình bày văn hóa tộc người Gia Rai, văn hóa trong lễ hội, phát triển, phát huy tinh hoa văn hóa Gia Rai.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa tộc người Gia RaiTAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 20 (45) - Thaùng 9/2016 Văn hóa tộc người Gia Rai Jrai ethnic culture Đại ọc ài Gò Tran The Cuong, Ph.D. student. Saigon UniversityTóm tắtVă óa là ữ ì do co i làm a bằ lao độ tay c â và t í óc Vă óa là p qua t ọtrong lịc sử â loại và t o mỗi tộc i Mỗi tộc i đều có ề vă óa iêng ộc i GiaRai số ở tỉ Gia Lai và p ía am tỉ Ko tum, ọ có vă óa đặc t t o si oạt đ i t ,ă uố , t a p ục, p o tục, tô iáo, ki t úc… và lễ ội Vì vậy, ề vă óa ày c đ ợc pháthuy và p át t iể .Từ khóa: văn hóa, tộc người Gia Rai, phong tục, lễ hội.AbstractCulture is everything created by the human beings during their labor process. Culture plays an importantrole in human history in general and in ethnic history in particular. Every ethnic group has its ownspecial culture. The Jrai ethnic group living in Gia Lai and southern Kon Tum has distinctive culturaltraits in daily activities, cuisine, costumes, custom, religion, architecture, and festivity. This culture is inneed of promotion and expansion in a long-term period.Keywords: culture, Jrai ethnic group, custom, festivity. 1. Đặt vấn đề dạ và p o p ú Vă óa là ữ ì Vă óa là p qua t ọ t o lịc do co i làm a t o quá t ì laosử â loại cũ của từ tộc i độ tay c â và lao độ t í óc để đápvà ó cũ tạo ê sự ì t à ý t ức tự ứ ữ u c u vật c ất và ti t iác tộc i Mỗi tộc i (ethnie) khác nhau (4; 141). Bức t a vă óat o quá t ì tồ tại và p át t iể đều nhân loại có ất iều dạ , muô màu,sá tạo a một p ức ợp vă óa p ù ợp muô vẻ, ó là sự k t ừa (t aditio ) vàvới t ì độ p át t iể ki t , xã ội của các tâ (i ovatio ) từ t ệ ày đ tc í tộc i đó o ti t ì p át ệ k ác K ô có tộc i ào t ê tt iể của lịc sử â loại, vă óa bao i iới lại k ô có vă óa Với sự ìcũ ắ liề với tộc i ự p át t iể t à các tộc i, t o quá t ì tồ tạicủa các tộc i là t sức đa dạ , và p át t iể của mì , các tộc i đềup o p ú và k ô đồ đều vì vậy ề sá tạo a một p ức ợp vă óa p ù ợpvă óa của các tộc i cũ t sức đa với t ì độ p át t iể của mì , ma dấu 43ấ iê của mì Qua iệm c o ằ , có đặc biệt là đa các vật dụ gùi, ,tộc i có vă óa và có tộc i hom l bắt cá với vật liệu là mây, tre, ứa,k ô có vă óa là k ô có cơ sở Vă lá. Họ dùng cung tên, lao, bẫy để să bắhóa có vai trò to lớ đối với sự p át t iể thú ừ ; dùng l ới, c câu, ơm, đó, homcủa mỗi tộc i (4;157). l để bắt cá trong sông suối, ao ồ Về rau ộc i Gia Rai số tập t u ở xanh, ọ t hái lá, rau ừ và bẻtỉ Gia Lai và p ía am tỉ Ko tum. mă để ă ộc i Gia Rai ồm các óm o, Các sả p ẩm lao độ đ ợc phânHđ u , Hbau, A áp, Mt u , ơbuâ p ối theo nguyên tắc bình quân tuyệt đối ô ữ Gia Rai t uộc ữ ệ am Đảo Vi p ạm nguyên tắc này là có tội với tMalayo Polinexia, là dân tộc t iểu số có số linh, đe dọa sự số của cả làng. t ởdân đô ất ở tỉ Gia Lai (8; 312); (9; công bằ , bình quân c ủ ĩa còn tồ tại76). eo t ố kê ăm 2011, tộc i đ nay, cả mặt tích cực và tiêu cực VềGia Rai có 411 275 i, c t ú ở p ía mặt tích cực đó là sự san sẻ, đoà k t trongbắc tộc i Ê Đê t ê ây uyê (10; buôn làng cũ không tránh k ỏi56). i Gia Rai có 10 ọ là Rc om, ữ t ợp tiêu cực đó là có iKso , iu, Rơô, Ra la , Rama , ay, l i bi c ỉ c để ở t ụHiêu, Kpa, Pui (6; 270). Theo t uyề Bài vi t ằm mục đíc giới t iệut uy t, tất cả i Gia Rai là con cháu ữ nét vă hóa tiêu biểu của i Giacủa nàng Hơ Bia. Khi nàng mang thai, ủ Rai d ới góc nhìn Dân tộc ọc vì vậyd ới ốc cây Phun Siu thì sinh ra ọ Siu; chúng tôi trình bày dựa trên ữ nghiênđẻ d ới ốc cây um tùm Brang Rơ com cứu điề dã dân tộc ọc từ ăm 1996 đsinh ra ọ Rơ com; nàng đau quá p ải ôm ăm 2015 tại một số làng Gia Rai ở tỉ ốc cây Rơ ma sinh ra ọ Rơ ma; nàng đẻ Gia Lai và Kontum.trên đ đi sinh ra ọ Rơ lan; đẻ d ới 2. Văn hóa tộc người Gia Rai ốc cây tre sinh ra ọ Rơ ô; đẻ d ới bóng 2.1. Văn hóa trong đời sốngcây Kpala sinh ra ọ Kpa; đẻ d ới bóng - Ăn, uống: i Gia Rai t íc ấucây Hieo và d ới ốc đa t ăm tuổi sinh ra đồ ă t eo các lấy ố t e bỏ t ịt, cá… ồi ọ ay… để t ê đố lửa c o đ k i ố t e cháy i Gia Rai lấy kinh t t ồ t ọt xém cũ là lúc đồ ă đã c í , ọ đổ t ịt,làm ốc Họ t ồ lúa, bắp, mì… với các cá a ữ c i c lá, t là lá c uối đểdụ cụ cuốc (chong, achong) x a kia ă K i ấu cơm ọ c o ạo với ớc vàolàm bằ x ơ bả vai trâu, bò; dao (rboc, ố t e, k i ố t e c áy xém c u quatga) và rìu (giong). Họ canh tác trên ...