Văn học với văn hóa kể khan Tây Nguyên

Tây Nguyên có một gia tài sử thi đồ sộ. Điều đó bắt nguồn từ một loại hình sinh hoạt văn hóa độc đáo: văn hóa kể sử thi. Thông qua các tác phẩm văn học, người đọc có thể hiểu được đời sống sử thi ở Tây Nguyên với những đặc điểm độc đáo của nó. Người Tây Nguyên đam mê sử thi vì nó giúp họ đi vào một thế giới khác để được tái sáng tạo mình trong một vũ trụ thần tiên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn học với văn hóa kể khan Tây NguyênTạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 23 năm 2010_____________________________________________________________________________________________________________ VĂN HỌC VỚI VĂN HÓA KỂ KHAN TÂY NGUYÊN ĐẶNG VĂN VŨ* TÓM TẮT Tây Nguyên có một gia tài sử thi đồ sộ. Điều đó bắt nguồn từ một loại hình sinh hoạtvăn hóa độc đáo: văn hóa kể sử thi. Thông qua các tác phẩm văn học, người đọc có thểhiểu được đời sống sử thi ở Tây Nguyên với những đặc điểm độc đáo của nó. Người TâyNguyên đam mê sử thi vì nó giúp họ đi vào một thế giới khác để được tái sáng tạo mìnhtrong một vũ trụ thần tiên. ABTRACT Literature with culture of telling epics in the Western Highlands There is a huge epic inheritance in West Highland. That comes from the type of theunique culture: culture of telling epic. Through literary works, readers can understand theepic in the Western Highlands with its unique characteristics. Highlanders indulge the epicbecause it takes them to another world to reflect themselves in a fairy universe.1. Mở đầu chắn kho tàng văn học của dân tộc sẽ có Con người luôn có nhu cầu vượt thêm nhiều tác phẩm độc đáo nữa.thoát thế giới hiện thực chật hẹp và quá ư Tại sao ở Tây Nguyên lại có nhiềunhiêu khê, nhàm chán bằng nhiều cách sử thi đến như vậy? Nhà dân tộc họckhác nhau. Những dân tộc văn minh có người Pháp Jacques Dournes lý giải nhưthể đi vào thế giới của tiểu thuyết, phim sau: “Người Tây Nguyên cũng như mọiảnh, của những chuyến du lịch miền xa; người khác, đều có phần mang tính tônngười Tây Nguyên thì đi vào thế giới của giáo. Có ý thức hay không về sự tồn tạinhững thiên sử thi. Khan là từ để gọi sử của họ trên trần thế này, họ cũng cảmthi của người Êđê, người Jrai gọi là Hơri, thấy mong muốn được giải thoát và bàyngười Bana gọi là Hơmon, người M’nông tỏ điều đó bằng cách tưởng tượng ra mộtgọi là Ot Nrông… (Xin được mượn từ thế giới siêu nhiên. Từ đó mà sau mộtkhan của người Êđê để nói về văn hóa kể ngày lao động vất vả trong bùn lầy đồngsử thi ở Tây Nguyên). Chính nhu cầu ruộng, họ ham thích những câu chuyệnsống trong thế giới huyền thoại quá lớn, truyền thuyết được hát bên bếp lửa đêmcác dân tộc Tây Nguyên có một gia tài sử đêm, dù phải thức trắng đêm” [1, tr.thi đồ sộ mà theo nhiều nhà nghiên cứu 190]. Người Tây Nguyên tôn vinh anhthì hiếm có dân tộc nào trên thế giới có hùng sử thi vì đó là những người tiêuthể sánh bằng. Khoảng 800 thiên sử thi biểu cho tất cả những gì đẹp đẽ nhất. Họđã được sưu tầm và 70 tác ph ẩm đã bao giờ cũng tự đồng nhất mình vớiđược in thành sách. Công việc khai người anh hùng. Họ tôn vinh anh hùngquặng sử thi vẫn đang được tiếp tục một huyền thoại là để đưa mình lên một tầmcách khẩn trương ở Tây Nguyên, và chắc cao mới mà trong thế giới hiện thực * không sao có được. Đến với những đêm ThS, NCS Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG TP HCM kể khan bên nhà dài hay nhà rông là đến54Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Đặng Văn Vũ_____________________________________________________________________________________________________________với một thế giới lý tưởng, là được tái của mình. Bởi vậy, để tái hiện các buổisáng tạo ra chính mình trong một vũ trụ kể khan, các nhà văn thường mở đầuthần tiên. Ở đó,“họ biểu lộ niềm mơ thích bằng cụm từ “đêm đêm bên bếp lửa nhàchung được giải thoát, được đi ra khỏi rông”. Thế giới sử thi chỉ thực sự sốngthế giới hiện tại, bằng cách vượt qua nó, dậy vào ban đêm, cho nên có thể nói, kểđi tìm một cuộc sống đẹp hơn trong một khan là sự diệu kỳ của màn đêm Tâythế giới mới mà họ sáng tạo ra” [1, tr. Nguyên.191]. Chính nhu cầu ấy đã sinh ra một Song hành với bóng đêm là bếp lửa.một loại hình văn hóa độc đáo, tạo nên Bếp lửa ở đây không có chức năng chiếumột gia tài văn hóa đồ sộ ở Tây Nguyên. sáng mà chỉ làm cho không gian thêm2. Đặc thù của văn hóa kể khan Tây huyền ảo. “Đêm Tây Nguyên hoang sơNguyên ...