Về các âm bật hơi trong tiếng Việt

Khoảng thế kỷ thứ X, hệ thống phụ âm đầu của tiếng Việt đã có đầy đủ các phụ âm tắc, bật hơi /p,t,k/. Các âm tắc bật hơi này vẫn được bảo tồn nguyên vẹn cho đến thế kỷ XVII. Vậy từ thế kỷ XVII đến nay, dãy các âm tắc bật hơi /p,t,k/ diễn biến như thế nào dẫn đến chỉ còn tồn tại lại âm tắc bật hơi /t/. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để hiểu hơn về quá trình phát triển của các âm tắc bật hơi trong tiếng Việt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về các âm bật hơi trong tiếng Việt T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007§¹i häc Vinh VÒ c¸c ©m bËt h¬i trong tiÕng ViÖt (a) NguyÔn Ho i Nguyªn Tãm t¾t. Kho¶ng tõ thÕ kû X, hÖ thèng phô ©m ®Çu tiÕng ViÖt ®· cã ®Çy ®ñ d·y c¸c phô ©m t¾c, bËt h¬i /p, t, k/. C¸c ©m t¾c bËt h¬i nµy vÉn ®−îc b¶o tån nguyªn vÑn cho ®Õn thÕ kû XVII. §iÒu ®ã chøng tá qu¸ tr×nh x¸t ho¸ p > f, k > x ch¾c kh«ng xÈy ra sím h¬n nh− mét sè nhµ ng÷ häc nhËn ®Þnh, v× ®Õn gi÷a thÕ kû XVII, A. de Rhodes cßn miªu t¶ chóng nh− nh÷ng ©m bËt h¬i thùc sù. VËy, tõ thÕ kû XVII ®Õn nay, d·y c¸c ©m t¾c bËt h¬i /p, t, k/ diÔn biÕn nh− thÕ nµo dÉn ®Õn kÕt qu¶ chØ cßn l¹i ©m t¾c bËt h¬i / t/ (th)? Bµi viÕt nµy cè g¾ng ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh lµm s¸ng tá nguån gèc vµ diÔn biÕn cña c¸c phô ©m t¾c bËt h¬i tiÕng ViÖt tõ thÕ kû XVII ®Õn nay. 1. HÖ thèng ng÷ ©m tiÕng ViÖt hiÖn trªn. §Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nµy, cã thÓ®¹i lµ kÕt qu¶ diÔn biÕn cña hÖ thèng ®i theo hai h−íng:ng÷ ©m tiÕng ViÖt c¸c thêi kú tr−íc ®ã. a) HoÆc xuÊt ph¸t tõ hÖ thèng phôDo vËy, nhiÒu hiÖn t−îng ng÷ ©m tiÕng ©m ®Çu tiÕng ViÖt hiÖn nay, råi ®iViÖt cña c¸c giai ®o¹n tr−íc sÏ kh«ng ng−îc dßng lÞch sö, cè g¾ng truy ng−îcx¸c ®Þnh vµ ®−îc lý gi¶i mét c¸ch ch¾c lªn, kh¶o s¸t xem mçi phô ©m ®Çuch¾n nÕu kh«ng t×m ®Õn nh÷ng cø liÖu tiÕng ViÖt hiÖn nay vèn cã mét qu¸ khøcña tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i còng nh− c¸c nh− thÕ nµo.ph−¬ng ng÷ ViÖt. §iÒu nµy sÏ ®−îc b) HoÆc cã thÓ xuÊt ph¸t tõ hÖ thèngchøng tá khi chóng ta nghiªn cøu mét phô ©m ®Çu tiÕng ViÖt thÕ kû XVII råihiÖn t−îng ng÷ ©m lÞch sö tiÕng ViÖt cô xu«i dßng lÞch sö, xem xÐt trong kho¶ngthÓ, ®ã lµ c¸c ©m bËt h¬i trong tiÕng ba thÕ kû, c¸c ©m bËt h¬i ®· thay h×nhViÖt. ®æi d¹ng nh− thÕ nµo ®Ó ®−a ®Õn t×nh Nh− ®· biÕt, hÖ thèng phô ©m ®Çu tr¹ng nh− hiÖn nay. §Ó tiÖn trong c¸chtiÕng ViÖt hiÖn nay cã 22 ®¬n vÞ nh−ng tr×nh bµy, chóng t«i chän gi¶i ph¸p gi¶ichØ cã mét ©m t¾c, bËt h¬i /t/ (th). ThÕ quyÕt nhiÖm vô nªu trªn theo h−íngnh−ng, dùa vµo Tõ ®iÓn ViÖt-Bå-La cña thø hai. Sau ®©y, bµi viÕt sÏ tËp trung lµm s¸ng tá nguån gèc vµ diÔn biÕn cñaA. de Rhodes vµ c¸c ph−¬ng ng÷ ViÖt, c¸c ©m bËt h¬i tiÕng ViÖt tõ thÕ kû XVIIc¸c nhµ ng÷ häc nh− K. J Gregerson ®Õn nay. T− liÖu ®−îc x¸c lËp tõ c¸c(1969), NguyÔn Tµi CÈn (1979, 1995),V−¬ng Léc (1995)... ®Òu cho r»ng tõ nguån: ch÷ quèc ng÷ (Tõ ®iÓn ViÖt-Bå-gi÷a thÕ kû XVII, tiÕng ViÖt cã d·y phô La cña A. de Rhodes, S¸ch sæ sang chÐp©m ®Çu t¾c, bËt h¬i /p, t , k/. Nh− vËy, c¸c viÖc cña Philiphª BØnh, §¹i Nammét nhiÖm vô cÇn ®−îc ®Æt ra lµ ph¶i quÊc ©m tù vÞ cña Hu×nh TÞnh Paulusx¸c lËp qu¸ tr×nh diÔn biÕn ®· xÈy ra Cña), c¸c ph−¬ng ng÷ ViÖt, c¸ch ®äctrong ba thÕ kû, gi¶i thÝch cho ®−îc v× H¸n-ViÖt.sao tõ mét hÖ thèng phô ©m ®Çu cã ba 2. Nguån gèc vµ diÔn biÕn cña c¸c ©m©m bËt h¬i, cuèi cïng chØ cßn tån t¹i bËt h¬i tiÕng ViÖtmét phô ©m ®Çu bËt h¬i nh− ®· nãi ë 2.1. ¢m /p/NhËn bµi ngµy 25/9/2006. Söa ch÷a xong 18/01/2007. 89 T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007§¹i häc Vinh Phô ©m ®Çu /f/ (ph) ngµy nay lµ ©m quan niÖm víi K.J Gregerson, cho r»ngx¸t nh−ng gi÷a thÕ kû XVII, A. de kho¶ng thÕ kû XVII, tiÕng ViÖt cã ©mRhodes ghi b»ng con ch÷ ph vµ cho r»ng bËt h¬i /p/, c¸ch ph¸t ©m nµy tån t¹ihä kh«ng diÔn ®¹t ®−îc, mét c¸ch còng mét thêi gian, sau ®ã, song song víi qu¸chÝnh x¸c ch÷ [f] cña chóng ta mµ ®óng tr×nh k>x, nã míi chuyÓn thµnh ©m x¸th¬n lµ ch÷, ph [tr. tr.5]. T¸c gi¶ miªu m«i r¨ng.t¶: kh«ng ®ßi hái ph¶i giÒ hai m«i nh−, VÒ nguån gèc cña /p/, dùa vµo c¸ch ®äc H¸n - ViÖt, GS. NguyÔn Tµi CÈnf, cña chóng ta [...] trong khi ®äc hay (1979) cho r»ng PH H¸n - ViÖt b¾tph¸t ©m, th× nhÝch m«i c¸ch nhÑ nhµngvíi mét chót h¬i thë ra [8, tr.5). VÒ c¸ch nguån tõ bèn thanh mÉu H¸n bµng (p),ghi nµy cña A. de Rhodes, H. MaspÐro phi (f), phu (f), phông (v). Nh−ng ë(1912) cho r»ng ®ã lµ c¸ch ghi ©m f m«i t ...