Về hiện tượng cải biên hay chơi chữ trong tục ngữ

Một hiện tượng khá thú vị về tục ngữ ta thường bắt gặp đó là nhiều câu tục ngữ được cải biên. Đây không phải là vấn đề dị bản của tục ngữ, mà là vấn đề chơi chữ, thường để đạt mục đích tạo sự hài hước, bông đùa. Tuy vậy, không chỉ đơn thuần là hình thức chơi chữ giải trí, các câu tục ngữ cải biên như thế cũng đôi khi có sức mạnh châm biếm, phê phán một cách sâu sắc và sáng tạo. Người ta cải biên tục ngữ không phải vì một số câu...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về hiện tượng "cải biên" hay chơi chữ trong tục ngữ Về hiện tượng cải biên hay chơi chữ trong tục ngữMột hiện tượng khá thú vị về tục ngữ ta thường bắt gặp đó là nhiều câu tục ngữđược cải biên. Đây không phải là vấn đề dị bản của tục ngữ, mà là vấn đề chơi chữ,thường để đạt mục đích tạo sự hài hước, bông đùa. Tuy vậy, không chỉ đơn thuầnlà hình thức chơi chữ giải trí, các câu tục ngữ cải biên như thế cũng đôi khi có sứcmạnh châm biếm, phê phán một cách sâu sắc và sáng tạo. Người ta cải biên tụcngữ không phải vì một số câu tục ngữ trở nên lỗi thời và việc sáng tạo ngôn ngữnhư thế không làm giảm đi những giá trị của tục ngữ vốn được xem là chân lí. Bàiviết này trình bày một số nhận xét chung quanh hiện tượng chơi chữ bằng lối cảibiên tục ngữ qua việc giới thiệu một số câu tục ngữ tân thời trong tiếng Anh vàtiếng Việt khá phổ biến trong khẩu ngữ và trên mạng Internet.1. Một số câu tục ngữ quen thuộc được cải biên bằng cách thay đổi một hoặc mộtsố từ ngữ hay khái niệm trong cấu trúc sẵn có. Ví dụ như các câu sau: 1. Gần mực thì đen gần đèn thì cháy 2. Một con ngựa đau, cả tàu bỏ chạy 3. When the teacher is ready, the student appearsCâu (1) dựa vào quy luật hiển nhiên: gần lửa thì dễ bị cháy. Lối chơi chữ như vậygiữ nguyên ý nghĩa của câu thục ngữ chuẩn mực là Gần mực thì đen gần đèn thìsáng. Tuy nhiên, nó cũng có ý khuyên răn người ta phải cẩn trọng trong những mốiquan hệ và hành vi của mình: lựa chọn bạn mà chơi; cũng như đi đêm lắm cóngày gặp ma hay chơi dao có ngày đứt tay vậy.Câu (2) có ý trách móc, phê phán sự bạc bẽo vô tâm, thái độ trái ngược với sự quantâm tương trợ thương yêu trong một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ.Câu (3) (Thầy sẵn sàng rồi trò mới đến) phê phán những học sinh có thái độ họctập không nghiêm túc. Về tính lười nhác, biếng học, có rất nhiều tục ngữ cải biêntương tự lưu truyền phổ biến trong ngôn ngữ của học sinh, sinh viên. Ví dụ như cáccâu (4), (5), và (6). 4. Uống nước thì phải nhớ nguồn Trò lười lên bảng chỉ luôn gãi đầu 5. Bói ra ma quét nhà ra rác Học lười nhác thì vác 1, 2. 6. Cá không ăn muối cá ươn Chàng lười nhác học ăn lươn dài dài2. Có những câu tục ngữ được cải biên để diễn tả một sự thật hết sức hiển nhiên. Vídụ như (7), (8) và (9). 7. Kiến tha lâu cũng mỏi cẳng 8. Có công mài sắt có ngày chai tay 9. Nhà sạch thì mát, bát sạch tốn xà bôngTrong tiếng Anh, các câu sau đây cũng có tính chất như vậy. 10. There are three things that can destroy a preacher: the glory, the gold, and the girls (Ba thứ có thể đánh bại một đạo sĩ là vinh quang, vàng bạc, và phụ nữ) 11. Maternity is a matter of fact, paternity is a matter of opinion (Làm mẹ là một thực tế, làm bố chỉ thuộc về ý kiến (Câu này muốn chỉ người mẹ mới có thể chắc được đứa con sinh ra là của mình, trong khi người bố thì không!)) 12. It is bad luck to fall out of a thirteenth story window on Friday (Rơi từ cửa sổ tầng thứ 13 vào ngày thứ sáu là một điều xui xẻo)3. Một cách khác để chơi chữ dùng tục ngữ là hoán đổi vị trí các khái niệm chonhau. Kết quả là một câu tục ngữ có ý nghĩa mới, chứa đựng bài học mới. Ví dụ: 13. Tốt sơn hơn tốt gỗ: phê phán những kẻ xem nặng hình thức hơn là chẩt lượng nội dung 14. Còn tát còn nước: nói về một tình huống, hay một công việc hết sức khó khăn 15. Thằng bần là bác cờ bạc: chê trách những kẻ mê trò đỏ đen, không thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn nghèo–đánh bạc–nghèo 16. The love of evil is the root of all money: Tội lỗi là cơ sở để sinh ra tiền (So sánh với The love of money is the root of all evil Đồng tiền là căn nguyên mọi tội lỗi)4. Thêm vào cấu trúc sẵn có một cụm từ hoặc một vế mới cũng tạo nên những câutục ngữ cải biên. Các câu (4), (5), và (6) đã trình bày ở trên đều có cấu trúc nhưvậy. Trong tiếng Anh, những câu tục ngữ dạng này bao gồm các câu (18), (19),(20). Một đặc điểm của các câu thuộc loại này là người ta cố tình hiểu các kháiniệm theo nghĩa đen, trên cơ sở đó thêm những yếu tố mới để tạo sự khôi hài. 17. He who laughs last thinks slowest (Người nào cười sau cùng là kẻ chậm hiểu). Câu nguyên bản: He who laughs last laughs best (Cười người hôm trước hôm sau người cười) 18. The grass may look greener on the other side, but it still has to be mowed (Cỏ của người khác luôn xanh hơn của mình, dù thế nó vẫn bị cắt) 19. If the grass may look greener on the other side of the fence, you can bet the water bill is higher (Nếu cỏ của người khác xanh hơn của mình, chắc chắn họ phải trả tiền nước nhiều hơn) Cả hai câu (18) và (19) đều xuất phát từ cùng một câu, đó là The grass is always greener on the other side of the hill (Đứng núi này trông núi nọ). 20. Money isnt everything. Theres credit cards, money orders, and travelers ...